|
gehackt
[[Bestand:Kievitsbloem.jpg|{{largethumb}}|[[Kievitsbloem]] (''Fritillaria meleagris''). Er zijn twee bloembladen en een meeldraad verwijderd om een beter zicht te krijgen op de bloemonderdelen.]]
[[Bestand:Rosa canina inflorescence (86).jpg|{{largethumb}}|Lengtedoorsnede bloem van [[hondsroos]] (kroonbladen verwijderd)]]
[[Bestand:Wolffia+Spirodela3.jpg|{{largethumb}}|Wortelloos kroos en veelwortelig kroos]]
Een '''bloem''' is het deel van een [[planten|plant]] waarin de [[orgaan|organen]] voor [[geslachtelijke voortplanting]] bij elkaar staan. Bloemen zijn kenmerkend voor planten die tot de [[bedektzadigen]] (''Angiospermae'', ''[[Magnoliophyta]]'' en [[Anthophyta|''Anthophyta'' of bloemplanten]]) behoren. Bloemen zijn alleenstaand, of staan min of meer gegroepeerd in kenmerkende [[bloeiwijze]]n.
De plantengroep ''bloemplanten'' omvat zeer uiteenlopende planten, van het lage [[straatgras]] tot de hoog opgroeiende [[paardenkastanje]]. Als kleinste bloemplant in de Lage Landen wordt de [[Wortelloos kroos|wortelloos kroos (''Wolffia arrhiza'')]], van 0,5-1,5 mm groot, beschouwd.
Bloeiwijzen en bloemen vormen een belangrijk middel om plantensoorten te [[Determinatie|determineren]]. [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]] gebruikte de kenmerken van de bloem oorspronkelijk als leidend voor de [[Taxonomie|taxonomische]] indeling van het plantenrijk.
== Algemene opbouw ==
Het volgende schema laat zien hoe een volledige (perfecte), [[Tweeslachtigheid|tweeslachtige of hermafrodiete]] bloem is opgebouwd uit de bloemdelen. Van buiten naar binnen (dus van beneden naar boven) zijn te onderscheiden:
{|style="background-color:whitesmoke;font-size:90%;line-height:100%;"
|-
!colspan="2"|{{TekstAchtergrondRand|transparent|solid|thin|slategray|2}} [[Bedektzadigen]]{{einde}}
|-
!colspan="2"|{{TekstAchtergrondRand|transparent|solid|thin|slategray|2}} Vereenvoudigd schema van een volledige bloem{{einde}}
|-
|[[Bestand:Bluete-Schema.svg|200px|center]]
|{{TekstAchtergrondRand|transparent|solid|medium|silver}} {{Stamboom2}}
* {{Stamboom2/einde tak}} bloeiwijze
** bloemstengel
** {{Stamboom2/einde tak}} {{TekstAchtergrondRand|#30C030}} ('''1''') bloembodem{{einde}}
*** {{TekstAchtergrondRand|transparent}} bloemdek (''perigonium'') of<br> bloembekleedselen, ''periant''
**** {{TekstAchtergrondRand|#60FF40}} ('''2''') kelkbladen (''sepalen''){{einde}}
**** {{Stamboom2/einde tak}} {{TekstAchtergrondRand|#FFFF80}} ('''3''') kroonbladen (''petalen'')
*** {{TekstAchtergrondRand|transparent}}('''4''') meeldraden (''androecium'')
**** {{TekstAchtergrondRand|#FFAF00|12}} helmdraad (''filament'') {{einde}}
**** {{Stamboom2/einde tak}}{{TekstAchtergrondRand|tomato}} helmknop (''anthere''){{einde}}
*** {{Stamboom2/einde tak}}{{TekstAchtergrondRand|#F0D900}} ('''5''') de stamper (''pistillum'')
**** het vruchtbeginsel (''gynoecium'')
**** stijl en
**** {{Stamboom2/einde tak}} stempel
|}
{|class="wikitable" style="float:right;font-size:90%;line-height:100%;"
!Onderdelen van de bloem
|-
|{{Stamboom2}}
* '''bloem''' (flos)
** [[stengel]] (caulis)
*** [[bloemstengel]]
**** [[hoogteblad]] (hypsofyl)
**** [[Schutblad (plant)|schutblad]] (bractee)
**** {{Stamboom2/einde tak}} [[bijkelk]] (epicalyx)
*** {{Stamboom2/einde tak}} [[bloembodem]] (receptaculum)
**** [[anthofoor]]
**** [[meeldraaddrager]] (androfoor)
**** [[stamperdrager]] (gynofoor)
**** [[androgynofoor]]
**** {{Stamboom2/einde tak}} [[Schijf (bloem)|schijf]] (discus)
** {{Stamboom2/aftakking}}
*** [[bloemdek]] (perigoon)
**** {{Stamboom2/einde tak}} [[Tepaal|bloemdekbladen]] (tepalen)
*** {{Stamboom2/einde tak}} [[bloembekleedsel]] (periant, perianthium)
**** [[kelk (bloem)|kelk]] (calyx)
***** {{Stamboom2/einde tak}} kelkbladen (sepalen)
**** {{Stamboom2/einde tak}} bloemkroon (corolla)
***** [[kroonblad]]en (petalen)
***** {{Stamboom2/einde tak}} kokertjes
** {{Stamboom2/einde tak}} [[sporofyl]] (sporenblad)
*** [[Meeldraad|meeldraden]] ([[androecium]])
**** [[helmdraad]] (filament)
**** {{Stamboom2/einde tak}} [[helmknop]] (anthere)
***** [[helmbindsel]] (connectivum)
***** {{Stamboom2/einde tak}} [[Meeldraad|helmhokjes]] (thecae)
*** {{Stamboom2/einde tak}} [[stamper (plant)|stamper]] (pistillum) met
**** [[stempel (plant)|stempel]] (stigma)
**** [[stijl (plant)|stijl]] (stylus)
**** {{Stamboom2/einde tak}} [[vruchtblad]]en (carpellen)
***** {{Stamboom2/einde tak}} [[vruchtbeginsel]] (ovarium)
****** [[zaadlijst]] (placenta)
****** {{Stamboom2/einde tak}} [[zaadknop]] of zaadbeginsel (ovulum)
******* [[Vruchtbeginsel|navelstreng]] (funiculus)
******* [[Integument (planten)|integumenten]] (zaadvliezen)
******* {{Stamboom2/einde tak}} [[nucellus]] (macrosporangium)
******** {{Stamboom2/einde tak}} embryozakmoedercel (macrosporocyt)
********* {{Stamboom2/einde tak}} embryozak (macrogametofyt, 1n)
********** 3 antipoden
********** secundaire embryozakkern (2n)
********** 2 synergiden
********** {{Stamboom2/einde tak}} [[eicel]] (ovum)
{{Stamboom2/einde}}
|}
Niet alle onderdelen zijn bij elke bloem aanwezig; deze bloemen heten onvolledig of imperfect. Sommige bloemen hebben geen kelkbladen of geen kroonbladen ([[Noorse esdoorn]]), of zelfs in het geheel geen kelk- of kroonbladen (bijvoorbeeld [[katje|wilgekatjes]]). Bij een aantal families is er geen onderscheid tussen kelkbladen en kroonbladen, maar spreekt men van bloemdekbladen. Ook kunnen de kroonbladen ontbreken, maar zijn er wel gekleurde kelkbladen, zoals bij de [[kievitsbloem]] en de [[bosanemoon]].
Soms is er op de bloemstengel een bijkelk (epicalyx) aanwezig. Dit is een krans van kelkachtige blaadjes, die echter niet tot de kelk behoren. Een voorbeeld hiervan is de bijkelk van [[Muskuskaasjeskruid]], die bestaat uit drie lijn- tot lancetvormige blaadjes.
Een bloem, die òf stampers òf meeldraden (maar niet beide) heeft, is een eenslachtige bloem. Een bloem met alleen één of meer stampers is een vrouwelijke bloem; een bloem met alleen meeldraden is een mannelijke bloem. Bij windbestuivers zijn de bloemen vaak eenslachtig.
Een tweeslachtige bloem heeft zowel stampers als meeldraden.
Om de bouw van een bepaalde soort bloem op een beknopte wijze weer te geven wordt de [[bloemformule]] gebruikt, aangevuld met het [[Bloemformule|bloemdiagram]].
=== Bloembodem ===
[[Bestand:Aardbei bloembodem vlezig.jpg|thumb|[[Aardbei]] (''Fragaria vesca''). Lengtedoorsnede van vlezige bloembodem.]]
De [[bloembodem]] is het soms verbrede, maar gewoonlijk sterk verkorte eind van de [[stengel]] waarop de delen van de bloem staan ingeplant. In de regel zijn de leden en de knopen niet te onderscheiden. Als onderdelen van de bloembodem zijn te onderscheiden:<ref>{{aut|Lanjouw, J. etal.}} (1968) ''De bloembodem (receptaculum).'' p. 46</ref>
# de [[meeldraaddrager]] (androfoor), waarop de meeldraden zijn ingeplant
# de [[stamperdrager]] (gynofoor), waarop de stamper(s) staan
# de [[androgynofoor]] (combinatie van de stamperdrager en de meeldraaddrager)
# de schijf, een verdikking die vaak bestaat uit [[honingklier]]en
De vorm van de bloembodem en de plaats van de stamper(s) geven aanleiding tot het volgende onderscheid van bloemtypen:
* onderstandige (hypogynische) bloemen, met de bloembekleedsels en de meeldraden lager ingeplant dan de stampers
* perigynische bloemen, met vrijstaande stamper
* bovenstandige (epigynische) bloemen, bloembekleedsel schijnbaar op het vruchtbeginsel geplaatst
=== Bloembekleedselen ===
Als er een duidelijk onderscheid is tussen [[Kelk (bloem)|kelk]] en [[Kroonblad|bloemkroon]] spreekt men van bloembekleedselen, anders van [[bloemdek]].
==== De kelk ====
De [[Kelk (bloem)|kelk (calyx)]]<ref>{{aut|Lanjouw, J. et al.}} (1968) ''De kelk (calyx)''. p. 49.</ref> is de buitenste krans van [[bloembekleedsel]]en van de bloem en staat ingeplant op de bloembodem. De kelk kan bestaan uit kelkbladeren (sepalen) of uit haren die later het vruchtpluis vormen.
De kelkbladeren kunnen vrij staan (losbladige kelk) of min of meer vergroeid (vergroeidbladige kelk) zijn en zo een kelkbuis vormen. De kelk is regelmatig (straalsgewijs symmetrisch of actinomorf) of tweezijdig symmetrisch (zygomorf), bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een spoor of van een onderlip en een bovenlip.
Meestal is de kelk groen, maar deze kan ook gekleurd zijn. De kelk kan blijvend zijn en ook nog aan de vrucht aanwezig, maar de kelk kan ook direct bij de vruchtzetting afvallen of zelfs voordat de bloem geheel geopend is.
==== De kroon ====
De kroonbladeren danken hun naam aan het feit dat ze vrijwel bovenaan de bloem zitten, zodat het lijkt alsof het het kroontje van de bloem is. Een [[kroonblad]] bestaat uit de nagel (het smalle onderste gedeelte), de plaat (het brede, platte bovenste gedeelte) en soms een [[spoor (bloem)|spoor]] (cilindervormige uitzakking van het kroonblad, meestal met nectar). De kroon kan voorzien zijn van een ''honingmerk'', waardoor bijen en dergelijke worden aangelokt.
Bloemen zijn van nature enkelbloemig, gekweekte vormen hebben vaak meer of minder gevulde bloemen. Als er twee kransen van bloembladen zijn, wordt van halfgevuld gesproken. Zijn er meer dan twee kransen van bloembladen dan wordt van gevuldbloemig gesproken.
De [[pioenroos]] is een voorbeeld van bloemen waarbij bij gekweekte soorten extreem gevulde bloemen kunnen voorkomen. De [[Rozen|roos]], als snijbloem, is ook een duidelijk voorbeeld van een gevuldbloemige bloem. Er zijn ook enkelbloemige [[cultivar]]s van de roos, die wel in tuinen worden aangeplant. Er is ook een oud enkelbloemig ras 'Sepharin Drouin' dat heerlijk geurt en stekelloos is. De [[hondsroos]] en de [[egelantier]] zijn voorbeelden van enkelbloemige wilde rozen.
=== Sporofyllen ===
Er zijn [[vrouwelijk (biologie)|vrouwelijke]] en [[Mannelijk (biologie)|mannelijke]] [[sporofyl]]len, die bij [[eenhuizig]]e planten samen te vinden zijn op één plant. De vrouwelijke sporofyllen zijn gewoonlijk met elkaar vergroeid en vormen de [[Stamper (plant)|stamper]], de mannelijke sporofyllen zijn gewoonlijk goed te herkennen als [[Meeldraad|meeldraden]].
==== Stampers ====
{{Zie hoofdartikel|Stamper (plant)}}
[[Bestand:Vruchtbeginselklaartekst.jpg|thumb|[[Stamper (plant)]] met [[zaadknop|éénzadig]] [[vruchtbeginsel]], [[Stijl (plant)|stijl]] en [[Stempel (plant)|stempel]] bij [[bedektzadigen]].]]
De binnenste krans heeft één of meer stampers opgebouwd uit één of meer al of niet vergroeide [[vruchtblad]]en of ''carpellen'' (de vrouwelijke sporofyllen) en vormt
* het [[vruchtbeginsel]] (''gynoecium'')
** het vruchtbeginsel bevat één of meer [[zaadknop]]pen
* de [[Stijl (plant)|stijl(en)]] en
* de [[stempel (plant)|stempels]].
Ook kunnen er één of meer [[honingklier]]en (''nectarium'') aanwezig zijn.
Na de bevruchting groeien de zaadknoppen uit tot zaden, en het vruchtbeginsel tot een vrucht. Op dit algemene patroon zijn er veel variaties.
==== Meeldraden ====
{{Zie hoofdartikel|Meeldraad}}
[[Bestand:Syst-sex.jpg|350px|thumb|Schema van Linnaeus met 24 klassen:<br /><small>A: Monandria, B: Diandria, C: Triandria, D: Tetrandria, E: Pentandria, F: Hexandria, G: Heptandria, H: Octandria, I: Enneandria, K: Decandria, L: Dodecandria, M: Icosandria, N: Polyandria, O: Didynamia, P: Tetradynamia, Q: Monadelphia, R: Diadelphia, S: Polyadelphia, T: Syngenesia, U: Gynandria, V: Monoecia, X: Dioecia, Y: Polygamia, Z: Cryptogamia</small>]]
De meeldraden zijn de mannelijke [[sporofyl]]len. Ze produceren het [[stuifmeel]] (de [[microspore]]n). De meeldraden kunnen op diverse manieren opgesteld staan.
# Als er evenveel of minder meeldraden zijn als bloemkroonbladeren:
#* ''epipetaal'' (meeldraden tegenover kroonbladen),
#* ''episepaal'' (meeldraden tegenover kelkbladen)
# Als er tweemaal zoveel meeldraden zijn als bloemkroonbladeren:
#* ''obdiplostemoon'' (binnenste krans van meeldraden tegenover kroonbladen en buitenste tegenover kelkbladen) of
#* ''diplostemoon'' (binnenste krans van meeldraden tegenover kelkbladen en buitenste tegenover kroonbladen) ingeplant zijn.
In sommige gevallen zijn de meeldraden van verschillende lengte.
* De meeldraden heten ''tweemachtig'' als er twee korte en twee lange meeldraden zijn.
* De meeldraden heten ''viermachtig'' als er twee korte en vier lange meeldraden zijn.
Onder ''helmstijlige bloemen'' verstaat men de bloemen waar de meeldraden vergroeid zijn met de stamper. Dit is bijvoorbeeld het geval bij [[kaasjeskruid]] (''Malva'').
De volgorde van rijping van de meeldraden kan zijn:
* centripetaal (van de buitenste naar de binnenste) of
* centrifugaal (van de binnenste naar de buitenste).
=== Classificatie ===
In de 18e eeuw plaatste [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]] bloemen in een schema, op basis van hun reproductie-organen. Dit schema is sinds lang verlaten. Er bestaan nu verschillende soorten indelingen.
== Bloeiwijze ==
{{Zie hoofdartikel|bloeiwijze}}
Bloemen kunnen alleenstaand zijn - elk op een aparte bloemstengel - of gegroepeerd in een bloeiwijze, bijvoorbeeld in een [[Aar (bloeiwijze)|aar]], zoals bij [[smalle weegbree]] (''Plantago lanceolata''), of in een [[Scherm (bloeiwijze)|scherm]], zoals bij [[fluitenkruid]] (''Anthriscus sylvestris'').
Soms zitten de bloemen zo dicht op elkaar, dat het lijkt alsof ze samen één bloem vormen: een [[hoofdje]]. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het [[zandblauwtje]] (''Jasione montana'') (in de [[klokjesfamilie]]) en bij [[Composietenfamilie|samengesteldbloemigen]], zoals de [[paardenbloem]] (''Taraxacum officinale'') en de [[zonnebloem]] (''Helianthus annuus'').
Alleenstaande bloemen kunnen naargelang de inplanting op de stengel worden onderscheiden in eindstandig (of schijnbaar eindstandig) of okselstandig:
* okselstandig bloemen ontspringen in de [[bladoksel]], de hoek tussen het blad en de stengel, zoals bij de [[brem (plant)|brem]] (''Sarothamnus scoparius''),
* eindstandige bloemen zitten op het einde van de hoofdas van de plant, bijvoorbeeld bij de [[tulp]] en de [[kievitsbloem]],
* schijnbaar eindstandige bloemen ontspringen in een bladoksel aan de top van een stengel, waardoor ze op het eerste gezicht als eindstandig worden gekenmerkt. De bloemhoofdjes van [[gifsla]] (''Lactuca virosa'') zijn schijnbaar eindstandig.
== Bestuiving en bevruchting ==
{{Zie hoofdartikel|Bestuiving}}
<center><gallery widths="180" heights="180">
Hemerocallis zweefvliegen.jpg|Zweefvliegen op een [[Hemerocallis]]
Geranium macrorrhizum ongelijke rijping stempel meeldraad.jpg|Rijpe meeldraden en onrijpe nog gesloten stempel ([[protandrie]]) van de [[Geranium macrorrhizum]]
Corylus avellana Hazelnoot male flowers.jpg|Mannelijke bloeiwijze van de [[Hazelaar (plant)|hazelaar]]. Door de langwerpige, open vorm van de bloeiwijze wordt het stuifmeel makkelijk door de wind meegenomen.
</gallery></center>
"Bestuiving" en "bevruchting" zijn twee verschillende begrippen. Bestuiving kan leiden tot bevruchting maar dat hoeft niet. Na bestuiving moeten de spermacellen uit de [[meeldraad|stuifmeelkorrel]] via de stuifmeelbuis naar de eicel gebracht worden en moeten de kern van de spermacel en de kern van de eicel met elkaar versmelten, wat het moment van bevruchting is. In de lucht zitten zeer veel verschillende stuifmeelkorrels en alleen een specifieke combinatie van stuifmeelkorrel en stempel geeft bevruchting. Dit voorkomt bij kruisbevruchters kruisbevruchting tussen soorten of nauw-verwante planten, zodat deze soort-echt blijven.
Er zijn verschillende barrières tegen kruisbevruchting tussen soorten. Deze kunnen door de bouw van de bloem komen, maar er zijn ook genetische barrières. Deze kunnen sporofytisch of gametofytisch van aard zijn. Gametofytisch: de reactie van het stuifmeel hangt af van het genotype van de haploïde kernen van het stuifmeel en het genotype van de moeder, waardoor de stuifmeelbuis al of niet kan uitgroeien. Sporofytisch: de reactie van het stuifmeel hangt niet af van het genotype van de haploïde kernen van het stuifmeel maar van het genotype van de vader en het genotype van de moeder. Eenslachtige bloemen aan aparte vrouwelijke en mannelijke planten geeft doorgaans een zeer goede bescherming. Ook tweeslachtige bloemen kunnen '''zelf'''bevruchting tegengaan, doordat het stuifmeel en de stamper niet tegelijk rijp zijn, zoals bij de ''Geranium macrorrhizum'' of doordat de helmhokjes van de meeldraden ver van de stamper verwijderd zijn.
Plantensoorten die afhankelijk zijn van bestuiving door insecten of dieren hebben hun bloemen daarop aangepast door felle kleuren, nectarproductie en/of sterk geuren. Bij bestuiving door insecten is vaak sprake van een speciale bloemvorm, waardoor bezoekende insecten gemakkelijk met stuifmeel in aanraking komen. Ook hebben bloemen soms een ingewikkelde bouw waardoor alleen een specifiek insect de bloem kan bestuiven, of lijken de bloemen op het betreffende insect waardoor het insect wil paren en zo de bloem bestuift.
Als voorbeeld van bestuiving door dieren is de [[Kolibries|kolibrie]] zeer bekend. Door de speciale bouw kan de kolibrie in de lucht stil blijven hangen.
== Bloemvorm ==
{{Zie ook|Zie ook [[Bloemformule]] en [[Bloemdiagram]].}}
Naar van de vorm van de individuele bloemen onderscheidt men:
*'''Regelmatig''', '''actinomorf''', '''radiaal symmetrisch''' of '''straalsgewijs symmetrisch''': de drie of meer [[kroonblad]]en zijn alle gelijk, de bloem heeft meerdere [[symmetrieas]]sen. Voorbeelden zijn de [[eendagsbloem]] (drie kroonbladen), de [[stinkende gouwe]] (4 kroonbladen), de [[geranium (geslacht)|ooievaarsbek]] (5 kroonbladen) en het [[gewoon speenkruid]] (8 tot 12 kroonbladen).
:De kroonbladen kunnen vrij of vergroeid zijn. Vergroeide kroonbladen kunnen trechtervormig ([[gentiaan]]), radvormig ([[vlambloem]]), klokvormig ([[klokje]]), kroesvormig ([[dophei]]) of buisvormig zijn ([[tabaksplant]]) . Ook kunnen de [[kelkblad|kelk-]] en [[kroonblad]]en ([[wilg]]enkatjes) of alleen de kroonbladen ([[iep]]) ontbreken. In het laatste geval kunnen de kelkbladen zich omvormen tot kroonbladachtige blaadjes ([[wildemanskruid]]).
:Uitzondering: De bloemen van de [[composietenfamilie|composieten]] en van sommige [[vlinderbloemenfamilie|vlinderbloemigen]] zijn op het eerste zich ook radiaal symmetrisch, doch het betreft hier een [[bloemhoofdje]], een samengestelde bloem; de individuele bloempjes kunnen wel regelmatig zijn.
<center><gallery widths="200" heights="200" caption="Regelmatig, actinomorf, radiaal symmetrisch of straalsgewijs symmetrisch">
Bracted Spiderwort (Tradescantia or Cow Slobber).jpg|Regelmatige bloem, drie kroonbladen ([[eendagsbloem]])
Chelidonium majus vlaštovičník větší 2.jpg|Regelmatige bloem, vier kroonbladen ([[stinkende gouwe]])
Geranium palustre flower close up 1 AB.jpg|Regelmatige bloem, vijf kroonbladen ([[moerasooievaarsbek]])
Ranunculus ficaria Flowers closeup 02.jpg|Regelmatige bloem, talrijke kroonbladen ([[gewoon speenkruid]])
Gentiana acaulis1.jpg|Regelmatige bloem, trechtervormig vergroeid ([[Kochs gentiaan]])
Phlox adsurgens 1.jpg|Regelmatige bloem, radvormig vergroeid ([[vlambloem]])
Campanula barbata07.jpg|Regelmatige bloem, klokvormig vergroeid (''[[Campanula barbata]]'')
EricatetBlüte3.jpg|Regelmatige bloem, kroesvormig vergroeid ([[dophei]])
Nicotiana tabacum 003.JPG|Regelmatige bloem, buisvormig vergroeid ([[gewone tabaksplant]])
Salix reticulata (Netz-Weide) IMG 7758.jpg|Regelmatige bloem, geen [[Kelk (bloem)|kelk-]] en [[kroonblad]]en (''[[Salix reticulata]]'')
Ulmus-glabra-flowers.JPG|Regelmatige bloem, geen kroonbladen ([[ruwe iep]])
Pulsatilla vulgaris a1.jpg|Regelmatige bloem, kroonbladachtige kelkbladen ([[wildemanskruid]])
</gallery></center>
*'''Tweezijdig symmetrisch''' of '''zygomorf''': Boven- en onderzijde van de bloem zijn verschillend, waardoor er slechts één symmetrieas is. De kroonbladen kunnen vrij of (gedeeltelijk) vergroeid zijn.
**'''Lipbloem''': tweezijdig symmetrische bloem met een goed ontwikkelde onderlip (1-lippig) zoals bij de [[bijenorchis]], of met zowel een onderlip als een bovenlip (2-lippig), zoals bij de [[witte dovenetel]];
**'''Gemaskerde bloem''': een tweelippige bloem waarvan de onderlip de bloemopening volledig afsluit, zoals bij de [[weegbreefamilie|weegbree-]] en de [[helmkruidfamilie]]; bijvoorbeeld de [[grote leeuwenbek]].
**'''Vlinderbloem''': vijf gedeeltelijk vergroeide kroonbladen, omgevormd naar een vlag (1 kroonblad), twee zwaarden (2 kroonbladen) en een kiel (2 vergroeide kroonbladen). Deze vorm is typisch voor de [[vlinderbloemenfamilie|vlinderbloemigen]], zoals de [[lathyrus]].
**'''Lintbloem''': één lintvormig kroonblaadje, zoals bij de [[composietenfamilie]].
{{Clearboth}}
<center><gallery widths="200" heights="200" caption="Tweezijdig symmetrisch of zygomorf">
Ophrys apifera flower1.jpg|Lipbloem, 1-lippig ([[bijenorchis]])
Lamium album4 ies.jpg|Lipbloem, 2-lippig ([[witte dovenetel]])
Antirrhinum majus 003.jpg|Gemaskerde bloem ([[grote leeuwenbek]])
Lathyrus flower numbers.jpg|Vlinderbloem (''[[Lathyrus]]''), 1 = vlag; 2 = zwaarden; 3 = kiel
Ray-floret.svg|Lintbloem ([[composietenfamilie]])
</gallery></center>
=== Bijzondere vormen ===
Een '''[[cephalium]]''' of bloemhoofd, wordt gevonden op de top van cactussen van het geslacht ''[[Melocactus]]''. In dit bloemhoofd komen de echte bloemen en later de [[Vrucht (plant)|vruchten]] voor. Het bloemhoofd wordt in de loop van de tijd steeds groter.
== Bloemkleur ==
Een hele reeks van [[pigment]]en zorgt voor de verschillende bloemkleuren. De meeste zijn [[anthocyaan|anthocyanen]], maar de fel gele kleuren zijn meestal [[flavonoïde]]n. Ook komen [[carotenoïde]] pigmenten voor. Het menselijk [[Menselijk oog|oog]] ziet echter andere [[kleur]]en dan een [[insecten]]oog. Insecten, met name [[Honingbij|bijen]], zien kleuren die het menselijk oog alleen onder [[ultraviolet]] [[licht]] kunnen zien. Zo zijn honingmerken voor het menselijk oog niet altijd zichtbaar, maar wel onder een [[uv-lamp]].
== Bloembewegingen ==
=== Open en dichtgaan ===
[[Bestand:Blume mit Schmetterling und Biene 1uf.JPG|thumb|250px|Rudbeckia fulgida]]
Sommige bloemen gaan dicht als het donker wordt. Niet alle bloemen hebben het vermogen om open en dicht te gaan. De [[zonnebloem]] eenmaal open kan zich niet meer sluiten terwijl de [[paardenbloem]], ook een composiet, dit wel kan. De zonnebloem heeft wel de mogelijkheid om de bloem naar beneden te laten hangen en zo de bloempjes en later de ontwikkelende zaden tegen regen te beschermen.
Bloemen die dit vermogen wel hebben openen zich 's ochtends na het opkomen van de zon en sluiten 's avonds. Ook bij regenachtig weer zijn deze bloemen veelal gesloten. Aan de onderkant van de kelk en bloembladen, bij de aanhechting op de bloembodem, zit een zogenaamd scharnier dat deze bewegingen mogelijk maakt.
=== Meedraaien met de zon ===
Veel bloemen hebben het vermogen om met de zon mee te draaien, zodat het hart van de bloem altijd op de zon gericht is. 's Nachts draait de bloem dan terug. De zonnebloem is hier een goed voorbeeld van.
== Bloemaantasting ==
[[Bestand:Meidoorn aangevretenknop.jpg|250px|thumb|Door rups aangevreten bloemknop van [[meidoorn]]]]
Een bloem kan evenals een [[blad]] aangetast worden door ziekten en plagen.
* Er zijn [[schimmels]], zoals ''[[Botrytis]]'' ([[grauwe schimmel]]), die de bloemknop en kroonbladen kunnen aantasten. De schimmel die vruchtrot bij [[aardbei]] veroorzaakt, dringt tijdens de bloei de verdikte bloembodem al binnen, maar geeft pas later bij de vruchtvorming vruchtrot.
* [[Insecten]], zoals [[rups]]en vreten aan de bloemknop, maar ook zijn er insecten die het voedsel opzuigen, zoals [[Tripsen|thrips]].
* [[Virus (biologie)|Virussen]] kunnen worden overgebracht door aanraking van de bloem of via zuigende insecten. Een virus vermeerdert zich in de plant, hetgeen verkleuringen van de kroonbladen tot gevolg heeft. Bij de tulp geeft dit gestreepte bloemen. De beruchte [[tulp]]omanie was gebaseerd op viruszieke bloembollen.
== Bloemen verzorgen ==
;Verlenging van bloeiperiode
Sommige planten vormen direct zaad wanneer ze beginnen met bloeien. Hierdoor wordt alle energie van de plant in de zaadvorming gestoken en de verdere bloemknopvorming vindt niet meer plaats. De bloemknoppen die zich heel klein in de oksels bevinden, kunnen zich dan niet meer ontwikkelen.
Als tijdig de oude bloemen van de planten worden verwijderd, kunnen deze veel langer bloeien. Bij de volgende planten is dit het geval:
* [[Duizendblad (soort)|duizendblad]] (''Achillea millefolium'')
* ''[[Aster]]''
* ''[[Gaillardia]]'' of kokardebloem
* [[klokje]]s (''Campanula'')
* [[Ridderspoor (Delphinium)|ridderspoor]] (''Delphinium'')
* [[kogeldistel]] (''Echinops sphaerocephalus'')
* [[zonnebloem]] (''Helianthus annuus'')
* [[daglelies]] (''Hemerocallis'')
* [[lupine]] (''Lupinus'')
* [[vlambloem]] (''Phlox'')
* [[Echinacea (plant)|zonnehoed]] ([[Echinacea (plant)|Echinacea]])
* [[Salie (geslacht)|salie]] (''Salvia'')
{{Navigatie fytografie bloemplanten}}
{{Navigatie plantkunde}}
{{Commonscat|Flowers}}
{{Woordenboek|bloem}}
{{Appendix|2=
{{References}}
* {{aut|Lanjaouw, J. e.a.}} (1968) ''Compendium van de Pteridophyta en Spermatophyta. (Voortzetting van Pulle's Compendium).'' Academische Paperback. A. Oosthoek's Uitgeversmaatschappij NV.
}}
[[Categorie:Bloemmorfologie| ]]
[[Categorie:Geslachtsorgaan (planten)]]
| 