Patriottentijd in Bolsward: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wikipedia:Wikiproject/SpellingCheck. Help mee!, replaced: dienst doe → dienstdoe met AWB |
k -/- spaties voor ref (verzoek op WP:VPB) |
||
Regel 6:
In [[1773]] stelde de stadhouder [[Willem V van Oranje-Nassau|Willem V]] voor de [[vroedschap]] van Bolsward - bestaande uit zes burgemeesters, twee raadslieden en 24 vroedschapsleden - te halveren. Er waren onvoldoende gekwalificeerde kandidaten op een bevolking van 2.500 inwoners. Bovendien waren [[Rooms-katholieke Kerk|katholieken]] (ongeveer 30% van de bevolking), [[doopsgezind]]en (5%) en [[luthers]]en en [[joden]] (5%) destijds uitgesloten van het vroedschapsambt. Omdat er onenigheid ontstond, kwam er een nieuw voorstel in [[1776]], waarbij de raad met slechts een derde zou worden verminderd. In [[1778]] stelde de [[stadhouder]] voor het onderwerp te laten rusten, omdat alsnog een lid tegenstemde. Blijkbaar was een meerderheid van stemmen onvoldoende. Niettemin liet de prinsgezinde burgemeester [[Van Heemstra|Schelto van Hiemstra]] in zijn volgende ambtsperiode de vroedschap op autocratische wijze ''"uitsterven"''. Misschien niet onterechte, want Amsterdam, een stad van ruim 200.000 inwoners beschikte destijds over vier burgemeesters en 34 vroedschapsleden.
In december [[1782]] werd burgemeester Van Hiemstra, die niet in Bolsward woonde en evenals zijn voorgangers nooit ambtengeld had betaald, buitenspel gezet. De spanning was opgelopen omdat Van Hiemstra in augustus van dat jaar een Oranjegezinde stadssecretaris had willen benoemen, nog voordat de overleden secretaris begraven was.<ref>J. de Boer (1987) Vrijkorpsen in Friesland. In: W. Bergsma et al. For uwz lân, wiv en bern. De patriottentijd in Friesland, p. 74.</ref> Het lukte de patriotten S. Braaksma benoemd te krijgen vanwege procedurele fouten, het eerste succes. Binnen een jaar raakte Van Hiemstra - die vaak afwezig was en bij gelegenheid op zichzelf stemde - zijn burgemeesterszetel en jarenlange afvaardiging naar de Provinciale Staten kwijt.<ref>Eenige brieven betrekkelijk het voorgevallene in Bolswards regeering in de jaaren 1782, 1783 en begin van 1784, p. 5. (1785)</ref> De stadhouder onderkende dat hij in Friesland niet veel meer te zeggen had
De patriotten in Bolsward hadden hun opmerkelijke successen in 1782 en [[1783]] te danken een aantal kundige en daadkrachtige zegslieden, onder andere notaris Nicolaes Elgersma, de aardewerkfabrikant F. Tichelaar en de advocaat A. van den Burg. De patriottische magistraat van Bolsward herstelde de grootte van de vroedschap, zich baserend op het oude rechten uit [[1637]] en procedurele fouten.<ref>Tegenwoordige Staat van Friesland (1788), p. 214-8; 220.</ref> De feitelijke benoeming van een aantal nieuwe vroedschapsleden werd nog lange tijd tegengehouden, omdat de voorgedragen kandidaten over te weinig kapitaal beschikten: lidmaatschap van de gereformeerde kerk en het bezit van een eigen huis waren destijds noodzakelijke voorwaarden.
Regel 30:
Niet iedere patriot in Bolsward was bereid de rebellerende "''Franeker Staten''" te steunen, zo blijkt uit de processtukken.<ref>Rijksarchief Friesland, inv. nr. 14-4424, 4425, 4435, 4436, 4442, 4450, 4462, 4463, 4470, 4471.</ref> Er hebben zich felle discussies voorgedaan op maandagavond 10 september, nadat de plaatselijke herberg ''t Fontein'' in de Marktstraat was omsingeld door een vliegend legertje van vijftig patriotten, afkomstig uit [[Barradeel]]. Het personeel hoorde binnen gevloek en getier. De officieren van de vrijwillige schutterij, die binnen vergaderden, werden voor stijfkoppen uitgemaakt. De officieren moesten het ''declaratoir'' (een pleidooi voor herstel van rechten en vrijheden) niet lezen, maar ondertekenen, zodat het nog diezelfde avond kon worden teruggebracht! Tot diep in de nacht werd bij Boltjes thuis de ontstane situatie besproken en koffie gedronken. Ook onder de bevolking ontstond angst. Een vrouw, die ooit haar huis oranje had geverfd, was gelijk die avond begonnen het over te schilderen.
De ''auxiliairen'' (hulptroepen) werden de eerste nacht ondergebracht in de school van meester Achenbach. De volgende dag werden de stadspoorten gesloten en de bruggen gebarricadeerd, nadat er gezamenlijk was geparadeerd. Nog snel werd een poging ondernomen de stadskas in veiligheid te brengen. P. Westerbaan en zijn vrouw, in een [[sjees]] op weg naar Leeuwarden, werden 18
Om een lang verhaal kort te maken, na een week gedelibereer erkende de dralende vroedschap van Bolsward op 17 september 1787, nadat een zestal afgevaardigden het stadhuis was binnen gedrongen, als enige stad in Friesland de "''Pretense Staten''" in Franeker. De patriotse burgemeesters B. Braaksma en Eerdmans stemden toe, zodat de rust in het stadje zou kunnen terugkeren. Het standpunt van Cornelis van den Burg behoeft nauwelijks uitleg. De andere burgemeesters zaten al weken thuis, niet bereid enige actie te ondersteunen.
Regel 43:
==Gebruikte literatuur==
* Keikes, W.H. (1952) Inventaris der Archieven van Bolsward.
* Nieuw Nederlands Jaarboek of vervolg der merkwaardigste geschiedenissen, die voorgevallen zijn de Vereenigde Provincies, de Generaliteitslanden en de Volksplantingen van de Staat (1783), p.
* Vaderlandsche Historie vervattende de geschiedenissen der Vereenigde Nederlanden, zints den aanvang der Noord-Americaansche onlusten, ...., deel IXX, p.
{{Appendix}}
| |||