Tropische cycloon: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
detail |
k Invulling parameters sjabloon |
||
Regel 7:
== Verschillende namen==
Welke naam een tropische depressie met windsnelheden van 12 beaufort krijgt, is afhankelijk van de plaats waar zij de orkaandrempel overschrijdt.
* In het Nederlands spreekt men van ''orkaan'' of ''tropische cycloon''.
* In de [[Atlantische Oceaan]] en het oostelijke deel van de noordelijke [[Grote Oceaan]] worden ze ''hurricane'' genoemd, de Engelstalige variant van ''orkaan''. Het woord is afkomstig van [[Huracan (god)|Huracan]], de naam van de god van de wind en vernietiging bij de [[Maya's]] in [[Mexico (land)|Mexico]] en [[Centraal-Amerika]]. Andere taalvarianten zijn ''ouragan'' in het [[Frans]] en ''huracán'' in het [[Spaans]].
* In het westelijke deel van de noordelijke [[Grote Oceaan]] heten deze tropische stormen ''taifoen'' of ''tyfoon''. Er komen daar ook tropische cyclonen voor met windsnelheden boven de 130 knopen (240 kilometer per uur), ''supertyfoons'' genaamd. De naam''tyfoon'' heeft zijn mogelijke oorsprong in onder andere het Grieks, Portugees, Hindi en Perzisch. In het Kantonees betekent het ''grote wind''.<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/tyfoon Etymologische uitleg]</ref> Het woord ''tyfoon'' is een vernederlandsing van het Engelse ''typhoon'' en wordt vaak fonetisch uitgesproken (''tiefoon'').{{
* In Australië werd aan de westkust wel van ''willy-willies'' gesproken en aan de oostkust van ''queenies'', maar tegenwoordig wordt hier veelal ''typhoon'' gebruikt. Een ''willy-willy'' is in de taal van de [[Aborigines (Australië)|Aboriginals]] geen tropische cycloon maar een [[windhoos|wind-]] of [[stofhoos]] (''dust devil'').
Regel 21:
Het opvallendste kenmerk van een tropische cycloon is het oog met de laagste [[luchtdruk]] en de grote windsnelheden rond dit centrum, terwijl de windsnelheid en bewolking in het oog gering zijn of niet aanwezig. Daarnaast is er zware regenval en kunnen stormvloeden in kustgebieden zware overstromingen veroorzaken. In tegenstelling tot stormen op gematigde breedte hebben tropische cyclonen geen [[Front (meteorologie)|front]]. De cycloon heeft een gesloten, concentrische circulatie. Deze geeft op satellietfoto's een spiraal- of schijfvormig beeld. Deze concentrische circulatie is in alle lagen van de [[aardatmosfeer]] aanwezig. Bij lagedrukgebieden van de gematigde zone kan de continuïteit van de circulatie worden onderbroken door fronten en is dan niet meer echt concentrisch. Hieruit volgt dat als een systeem gekenmerkt wordt door fronten, er geen sprake kan zijn van een tropische cycloon.
Een tropische cycloon heeft rond het centrum een hoge en brede wolkenmuur van [[cumulonimbus|cumulonimbi]] met aan de bovenzijde naar buiten uitwaaierende wolkenbanden en hoge [[Cirrus (wolken)|cirrusschermen]]. Deze muur ontstaat door [[convectie]]. Dit is een zichzelf stimulerend fenomeen van het verdampen en condenseren van relatief warm zeewater.<ref>[http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/A15.html American Oceanographic & Meteorological Laboratory]</ref>
== Schaal van Saffir en Simpson en nomenclatuur ==
Regel 118:
Tropische orkanen zijn kleinschaliger dan de hoge- en lagedrukgebieden van de gematigde breedten; ze hebben een doorsnede van 500–1500 km. De orkaanwinden doen zich uitsluitend voor rond de kern. Deze beslaat slechts 1-4 [[procent]] van de totale omvang. De levensduur bedraagt gewoonlijk 5-10 dagen, maar is soms veel langer. In 2002 had ''Kyle'' een levensduur van 22 dagen; ''Ginger'' hield het in 1971 28 dagen vol.
De meeste tropische orkanen komen tot ontwikkeling in een gebied tussen 5 en 20 graden noorder- of zuiderbreedte. Verder van de evenaar weg is het zeewater te koud; hierboven is al gemeld dat dit bij voorkeur 26 graden moet zijn of warmer. De orkaan moet ook voldoende nieuwe warme lucht van boven zee kunnen aanzuigen. Verdampend zeewater is namelijk een belangrijke bron van [[energie]] voor een orkaan; evenals de [[condensatiewarmte]] die vrij komt in de zware buien in de buurt van het centrum van de orkaan.
Het [[corioliseffect]] in de atmosfeer dat optreedt als gevolg van het roteren van de aarde speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van cyclonen en daardoor komen cyclonen niet dicht bij de evenaar; hoe dichter bij de evenaar hoe zwakker het corioliseffect in de [[aardatmosfeer|atmosfeer]], en op de evenaar zelf is het nul. Om tropische cyclonen tot ontwikkeling te laten komen moet verder de atmosfeer boven de tropische oceaan voldoende onstabiel zijn, zonder dat de wind er te veel verandert met de hoogte. In de Middellandse Zee, Perzische Golf en Rode Zee, die 's zomers tot boven de 26 graden opwarmen, ontstaan geen cyclonen. Deze gebieden worden gekenmerkt door op hoogte dalende luchtmassa's doordat de warme lucht die in de tropen opstijgt naar het noorden wegvloeit en ergens weer begint te dalen. Deze [[windshear]] gaat het ontstaan van cyclonen tegen. De bovenlucht is er relatief warm en dus te stabiel. Cyclonen ontstaan niet uit het niets; er moeten in de buurt van het aardoppervlak al storingen aanwezig zijn zoals een complex zware onweersbuien of zogeheten 'easterly waves', die onder gunstige voorwaarden eventueel uit kunnen groeien tot een tropische storm. Voor de hurricanes in het Caraïbische gebied geldt dat die storingen meestal afkomstig zijn uit Afrika; ze drijven al ontwikkelend met de noordoostpassaat - ten zuiden van het subtropisch [[Azorenhoog|hogedrukgebied bij de Azoren]] langs - de Atlantische Oceaan over. Deze stroming drijft ze naar het Caraïbische gebied, waar ze over de eilanden kunnen razen, aan land kunnen gaan of naar het noorden afbuigen. Boven land neemt de windsnelheid door wrijving enigszins af, na enkele uren boven land begint de orkaan in kracht af te nemen; hij raakt dan namelijk afgesneden van zijn belangrijkste energiebron: het warme zeewater.<ref>[http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/C2.html Amerikaanse oceanografische- en weerdienst]</ref>
Regel 137:
Het bekendst zijn de jongens- en meisjesnamen, maar in landen als [[Korea]], [[Thailand]], [[Vietnam]], [[Volksrepubliek China|China]] en [[Japan]] worden historische namen van goden gebruikt, zoals ''Prapiroon'' (regengod), ''Wukong'' (apenkoning) of ''Dianmu'' (moeder van de bliksem).
Orkanen in het Caraïbische gebied werden een aantal eeuwen lang aangeduid met de naam van de [[heilige (christendom)|heilige]] van de dag waarop de orkaan optrad. Zo werd Puerto Rico op 26 juli 1825 aan het begin van een vroeg seizoen getroffen door de verwoestende orkaan ''Santa Ana ''(naar Sint Anna), op 13 september 1876 door de ''San Felipe''-orkaan (naar Sint Phillippus) en op 8 augustus 1899 door de [[Sint Cyriacus-orkaan|''Sint Cyriacus''-orkaan]]. Toen er in 1928, weer op 13 september, opnieuw een orkaan toesloeg, werd die ''San Felipe 2''.
Na de heiligennamen kwamen de geografische coördinaten in gebruik, maar deze praktijk vertraagde de communicatie en gaf aanleiding tot veel fouten in de berichtgeving.
Regel 145:
Voor de Atlantische stormen heeft de [[Wereld Meteorologische Organisatie]] zes namenlijsten van telkens 21 namen opgesteld; om de zes jaar komen dezelfde namen dus weer terug. Het is een alfabetische lijst met alternerend een vrouwelijke en een mannelijke naam. De letters Q, U, X, Y en Z worden niet gebruikt omdat er te weinig namen zijn.
De naam van verwoestende orkanen die weergeschiedenis hebben geschreven en die men zich nog generaties lang kan heugen wordt van de lijst afgevoerd en vervangen door een nieuwe.<ref>{{
== Subtropische cyclonen ==
Regel 195:
}}
{{Commonscat|Tropical cyclones}}
{{Navigatie winden}}
| |||