Johanna Westerdijk: verschil tussen versies

| geboortedatum = [[4 januari]] [[1883]]

'''Johanna ('Hans') Westerdijk''' ([[Nieuwer-Amstel]], [[4 januari]] [[1883]] - [[Baarn]], [[15 november]] [[1961]]) was een Nederlands [[botanicus]] en [[schimmels|schimmel]]deskundige. Zij werd in 1917 [[buitengewoon hoogleraar]] in de [[plantenziektekunde]] (fytopathologie) aan de [[Universiteit Utrecht|universiteit te Utrecht]] en was daarmee de eerste vrouw die hoogleraar werd in Nederland. In [[1930]] volgde een tweede benoeming tot buitengewoon hoogleraar aan de [[Universiteit van Amsterdam]].

[[FileBestand:Dutch PhD dinner - Johanna Westerdijk - F. A. F. C. Went - Marcel Minnaert - University Museum Utrecht - 0285-251.jpg|{{Largethumb}}|Johanna Westerdijk (zittend derde van links), F. A. F. C. Went, [[Marcel Minnaert]] (staand links met snor) en anderen zitten aan bij een Utrechts promotiediner. Voor 1936. (Coll. Universiteitsmuseum Utrecht)]]

Westerdijk heeft veel onderzoek verricht naar de [[iepziekte]] en ze heeft onder meer aangetoond dat een schimmel, ''[[Ceratocystis ulmi]]'', de sterfte bij de [[iep]] veroorzaakte. Daarom wordt in het Engels de iepziekte nog altijd ''Dutch elm disease'' genoemd.

[[Bestand:Groepsportret gemaakt na de oratie van Johanna Westerdijk.jpg|miniatuur|261x261px|Groepsportret, gemaakt na de oratie van professor Johanna Westerdijk op 10 februari 1917. Staand op de tweede rij, van links naar rechts: Snellen, Went en Nijland naast elkaar, en uiterst rechts Zwaardemaker. ]]

Sinds haar aanstelling als hoogleraar in 1917 zette Westerdijk zich in voor de vrouwelijke studenten. Westerdijk was zich er goed van bewust dat ze in een mannenwereld leefde.<ref>{{Citeer boek|auteur=[[Patricia Faasse]]|titel=Een beetje opstandigheid. Johanna Westerdijk, de eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland|datum=2012|bladzijdespagina's=237|ISBN=978 90 254 3944 6|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref> Ze wist dat ze haar positie als hoogleraar aan mannen als [[Friedrich Went|Friedrich 'Frits' Went]] en [[Hugo de Vries]] te danken had en genoot zowel nationaal en internationaal veel aanzien, net als die hoogleraren.<ref>{{Citeer boek|auteur=Faasse|titel=Een beetje opstandigheid.|datum=2012|bladzijdespagina's=237|ISBN=|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref>

Ze gebruikte haar positie als hoogleraar en directeur van het CBS om bij voorkeur haar studentes aan te nemen.<ref>{{Citeer boek|auteur=Faasse|titel=Een beetje opstandigheid.|datum=2012|bladzijdespagina's=241|ISBN=|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref>

Hoewel Westerdijk zich inspande voor de vrouwen in de wetenschap, is ze nooit naar voren getreden als [[feminisme|feminist]]. Tijdens haar rondreis voor haar benoeming tot hoogleraar in 1914 deed ze ook de [[Verenigde Staten]] aan, waar het [[puritanisme]] hoogtij vierde. Voor haar reis had Westerdijk een positief beeld van Amerika: er waren toen al [[Staten van de Verenigde Staten|staten]] waar vrouwen [[Vrouwenkiesrecht|stemrecht]] hadden terwijl dat in Nederland pas in 1919 gerealiseerd werd. Maar haar beeld van een geëmancipeerd Amerika veranderde snel. Ze mocht bijvoorbeeld niet met mannelijke biologen door dezelfde deur en werd raar aangekeken omdat ze alleen in een hotelkamer sliep. De sociale vrijheid bleek in Amerika kleiner dan in Nederland. Westerdijk vroeg zich af wat het nut van politieke vrijheid is, als de sociale vrijheid achterblijft.<ref>{{Citeer boek|auteur=Faasse|titel=Een beetje opstandigheid.|datum=2012|bladzijdespagina's=125-131|ISBN=|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref>

Naast hoogleraar en directeur was Westerdijk lid van meerdere wetenschappelijke organisaties. Van 1918 tot 1931 was ze bestuurslid van de [[Vereniging van vrouwen met hogere opleiding VVAO|VVAO]], de Vereniging van vrouwen met een hogere opleiding.<ref>{{Citeer web|url=http://www.vvao.nl/html/index.php|titel=Vereniging van vrouwen met een hogere opleiding|bezochtdatum=13-10-2016|auteur=|datum=|uitgever=}}</ref> Ze was in 1932 en in 1936 voorzitter van congressen van de International Foundation for University Women (IFUW, tegenwoordig [[Graduate Women International]]).<ref>{{Citeer web|url=http://www.graduatewomen.org/|titel=Graduate Women International|bezochtdatum=13-10-2016|auteur=|datum=|uitgever=}}</ref> Op 29 mei 1951 werd Westerdijk door de [[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen|Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen]] opgenomen in de genootschappelijke gelederen.

Westerdijk spande zich in voor alle studenten, niet alleen voor vrouwelijke studenten. Zo protesteerde zij, toen de Amsterdamse Vrouwelijke Studenten Vereniging in 1939 een groep Zuid-Afrikaanse studenten weigerde te ontvangen, omdat het een gemengde (mannen en vrouwen) groep betrof. Voor Westerdijk was de (internationale) wetenschap principieel democratisch, en uitsluiting op welke grond dan ook ongeoorloofd. In 1934 had de IFUW onder haar leiding een resolutie aangenomen die stelde dat de IFUW nationale verenigingen voor academische vrouwen (zoals de VVAO) kon uitsluiten van lidmaatschap van de IFUW als die verenigingen gekwalificeerde vrouwen weigerden op grond van ras, godsdienst of politieke voorkeuren.<ref>{{Citeer boek|auteur=Faasse|titel=Een beetje opstandigheid.|datum=2012|bladzijdespagina's=258-260|ISBN=|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref> Deze resolutie werd ingegeven door de opkomst van [[Nationaalsocialisme|nazistische]] en [[Fascisme|fascistische]] regimes in Europa. In [[Italië]] en [[Duitsland]] kwamen de nationale verenigingen onder vuur te staan van de fascistische en nazistische regimes. In [[Krakau]] in 1936 werd besloten dat hoewel de nationale verenigingen geweerd konden worden, de IFUW academische vrouwen uit deze landen alsnog individueel kon opnemen als zij of uitgesloten werden van lidmaatschap van de nationale vereniging, of in ballingschap leefden, of van wie de nationale vereniging niet meer bestond (zoals in Italië). De resolutie van 1934 werd in 1939 ook toegevoegd aan Artikel 1 van de IFUW.<ref>{{Citeer boek|auteur=Faasse|titel=Een beetje opstandigheid.|datum=2012|bladzijdespagina's=258-259.|ISBN=|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref> Daarom en vanwege de morele plicht om individuele leden te helpen, hielp de IFUW vrouwelijke onderzoekers te ontsnappen uit nazi-Duitsland.<ref>{{Citeer web|url=http://uwind.mpiwg-berlin.mpg.de/en/node/21|titel=Aid to Refugees|bezochtdatum=13-10-2016|auteur=|datum=|uitgever=Max Planck Institute for the History of Science}}</ref> Ook schreef Westerdijk in 1937 samen met zes andere onderzoekers een brief aan [[Adolf Hitler]], in de vergeefse hoop de Duitse communiste [[Liselotte Hermann]] vrij te krijgen.<ref>{{Citeer boek|auteur=Faasse|titel=Een beetje opstandigheid.|datum=2012|bladzijdespagina's=279|ISBN=|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref>

* ''Zur Regeneration der Laubmoose. Inaugural-Dissertation zur erlangung der philosophischen Doktorwürde vorgelegt der hohen philosophischen Fakultät'', Nijmegen, 1906, dissertatie Zürich

* {{aut|Bosch, Mineke}}, 'Johanna Westerdijk: ambassadrice voor de wetenschap.' In: {{aut|Jamin, Hervé (eindred.)}}, ''Zes maal Zestig : 360 jaar universitaire geschiedenis in zes biografieën.'' Utrecht : Universiteit Utrecht. {{ISBN 90 393 1473 X|903931473X}}. p. 68-75.

* {{aut|Löhnis, Maria Petronella }}, ''Johanna Westerdijk : een markante persoonlijkheid'', Wageningen, 1963

* {{aut|Ridder, Iris de & Wies Teepe}}, ''Leven en werk van Johanna Westerdijk'', Utrecht?, 1980?

* {{aut|Schol-Schwarz, M.B. }}, ''De persoon van Professor Dr Johanna Westerdijk'', Tijdschrift over Plantenziekten 58 (1952) 200-201

* [http://worldcat.org/identities/find?fullName=johanna%20westerdijk Publicatielijst van Johanna Westerdijk op Worldcat]

* [http://gewina-tggnwt.library.uu.nl/index.php/gewina-tggnwt/article/download/422/425 Kirejczyk, Marta: ''Vrouwen kozen exact; studie en beroepsuitoefening rond de eeuwwisseling'', Gewina 16 (1993) 234-247]

* [http://www.collectieutrecht.nl/view.asp?type=object&id=400 Collectie Utrecht.nl Portret van Westerdijk]