Generatiewisseling: verschil tussen versies

Door meiotische delingen van de zygote of door de diploïde generatie worden haploïde voortplantingscellen gevormd. Deze haploïde cellen zijn ''òf'' (meio-)sporen, die dienen voor de [[ongeslachtelijke voortplanting]] en ze groeien uituitgroeien tot een gametenvormende '''haploïde generatie''', ''òf'' het zijn [[Gameet|gameten]], die dienen voor de [[geslachtelijke voortplanting]] en zorgen voor de [[bevruchting]], zodat er dus geen haploïde generatie is.

De gameten worden gevormd ''óf'' in de diploïde fase door meiose ''óf'' in de haploïde fase door mitose. Bij de gameten is er soms geen (isogamie) maar gewoonlijk wel een onderscheid zichtbaar tussen mannelijke en vrouwelijke gameten (isogamie), maar gewoonlijk wel (heterogamie). De mannelijke gameten zijn vaak kleiner en beweeglijk of kunnen vervoerd worden door water, de vrouwelijke gameten zijn meestal ook groter en vaak niet beweeglijk. De gameten worden gevormd in specifieke structuren zoals [[Gametangium|gametangiën]] en [[gonade]]n.

De eventuele sporen worden gevormd in de diploïde fase ''óf'' door mitose (diploïde [[mitospore]]n) ''óf'' door meiose (haploïde meiosporen). Sporen worden gevormd door afsnoering of in [[Sporangium|sporangia]] en kunnen van gelijke vorm en afmetingen zijn ([[isosporie]]) of juist verschillend ([[heterosporie]]), waarbij vaak de kleinere sporen mannelijk en de grotere vrouwelijk zijn.

Bij '''[[Dierenrijk|dier]]en''' (en bij enkele [[planten]] zoals bij verschillende [[algen]], [[slijmzwammen]] en [[schimmels]]) ontwikkelen na de bevruchting de [[Mannelijk (biologie)|mannelijke]] en de [[Vrouwelijk (biologie)|vrouwelijke]] zygoten zich tot eentot volledig diploïde mannelijke en vrouwelijke individuen. Bij geslachtelijke rijpheid vormt het individu door [[meiose]] de [[haploïde]] [[Gameet|geslachtscellen]] ([[zaadcel]] enof [[eicel]]). Na de [[bevruchting]] (na de versmelting van de gameten) vormt de zygote weer het begin van de diploïde generatie. De volledige cyclus wordt hier gevormd door één enkele generatie en er kan dus niet gesproken worden van ''generatiewisseling'' (zie monogenetische cyclus).

Bij de monogenetische cyclus ontwikkelt zich uit de zygote de gameten producerende gametofyt. Er is maar één generatie, en eigenlijkhier kan hier dan ook niet gesproken worden van generatiewisseling.

# '''gametische meiose''': de gameten meiotisch worden meiotisch gevormd door een <u>diploïde</u> individu (gametofyt), die zich na de bevruchting zich uit de zygote gevormd heeft. Er is dus <u>geen haploïde generatie</u> te onderscheiden, maar alleen een diploïde generatie. Een dergelijke levenscyclus wordt daarom '''diplofasische cyclus''' genoemd.

# '''sporische''' of '''intermediaire meiose''': door meiose worden aan een diploïde individu (sporofyt) de haploïde sporen gevormd. Er is een zowel een diploïde generatie als een haploïde generatie te onderscheiden. Een dergelijke levenscyclus wordt daarom '''diplohaplofasische cyclus''' genoemd. Bij de sporische cyclus zijn een- en tweehuizige soorten te onderscheiden.

Op grond van het verschil in grootte, morfologie en levensduur van de individuënindividuen onderscheidt men de '''isomorfe''' en de '''heteromorfe''' generatiewisseling. Dominantie in de ruimte gaat meestal gepaard met dominantie in de tijd: de morfologisch meest ontwikkelde fase leeft meestal ook het langst. De dominante generatie kan zijn de gametofyt zijn, zoals bij mossen, of de sporofyt, zoals bij varens en zaadplanten.

Bij de '''gametische cyclus''' worden door [[mitose]] de diploïde sporen gevormd, de zgn. mitosporen. De gametofyt die hier uithieruit ontstaat is dan dipolïdediploïde. In de gametangia ontstaan door meiose de haploïde gameten.

Bij de ''sporische cyclus'' worden door [[meiose]] de haploïde (meio-)sporen gevormd. De levensduur en de complexiteit van de bouw van de gametofyt, vergeleken met die van de sporofyt, is een volgend indelingscriterium dat bepaalt of de gametofyt en de sporofyt van vergelijkbare bouw en levensduur zijn (isomorf) dan wel verschillend (heteromorf) zijn. Daarbij kan de gametofyt kan overheersen, of de sporofyt kan overheersen.

Bij een ''isomorfe'' diplohaplont zijn de haploïde generatie (gametofyt) en de diploïde generatie (sporofyt) morfologisch en in levensduur vrijwel gelijk; men spreekspreekt dan van ''isomorfe'' generatiewisseling.

Bij de trigenetische cyclus met sporische meiose is er een afwisseling van drie verschillende generaties: één gametofyt-generatie en twee sporofyt-generaties. Men kent dit type cyclus bij de Florideophycideae, behorende bij de [[Roodwieren]] (Rhodophyta), bij de [[Basidiomycota]] en bij enkele groepen van de [[Ascomyceten|Ascomycota]] (de [[Taphrinomycetidae]] en Ascomycetidae).

== ReferentieReferenties ==

'''Externe linkslink'''