Jodenvervolging: verschil tussen versies

[[Bestand:Disputation.jpg|thumb|Christenen en Jodenjoden in Duitsland. De Jodenjoden (rechts) dragen de voor Jodenjoden verplichte ''[[Jodenhoedjodenhoed]]'' ([[15e eeuw]])]][[Bestand:Jewish man - worms - 16th century.jpg|thumb|Joodse man in [[Worms (stad)|Worms]] met het voor Jodenjoden verplichte gele teken, de [[jodenring]], op zijn mantel. Hij draagt een zak met geld en knoflookstrengen - symbolen die vaak gebruikt werden bij het afbeelden van Jodenjoden ([[16e eeuw]])]]'''Jodenvervolging''' is gecoördineerd geweld tegen en onderdrukking van de [[Joden|Joodsejoodse bevolkingsgroep]]. Jodenvervolging in christelijk Europa kwam op gang rond het jaar 1000, en werd na het begin van de [[kruistocht]]en (1095) hevig, gruwelijk en onvoorstelbaar barbaars. Sindsdien verdween het (zeker in Europa) nooit helemaal. Eén van de vele oplevingen ervan vond plaats in de 19e eeuw; in die periode werd ook de term [[antisemitisme]] ingevoerd voor Jodenhaatjodenhaat en Jodenvervolgingjodenvervolging. Ook het Midden-Oosten kende gruwelijke Jodenvervolgingenjodenvervolgingen, met enige regelmaat kwamen daar evenals in Europa [[pogrom]]s voor.

Vormen van Jodenvervolgingjodenvervolging zijn:

* Het uitsluiten van Jodenjoden van gebruik van bepaalde voorzieningen.

* Lastercampagnes tegen Jodenjoden.

* Georganiseerd geweld tegen Joodsejoodse bezittingen en personen.

* Afneming van bezittingen van Jodenjoden.

De bekendste Jodenvervolgingjodenvervolging is die van de [[nazi]]'s in Duitsland en bezet Europa ten tijde van de [[Tweede Wereldoorlog]] en in de jaren daaraan voorafgaand. Deze begon in 1935, met de instelling van de [[Neurenbergerwetten]] door de [[Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij|NSDAP]].

Maar het verschijnsel Jodenvervolgingjodenvervolging is dus al veel en veel ouder. In de [[Middeleeuwen]] kwam het met regelmaat tot gewelddadige uitbarstingen, of werd de Joodsejoodse bevolking uit een land verdreven. In de [[Middeleeuwen]] waren Jodenjoden over het algemeen uitgesloten van het lidmaatschap van de [[gilde (beroepsgroep)|gilde]]n, waardoor het hun niet was toegestaan ambachtelijke beroepen uit te oefenen.

Gewelddadige uitbarstingen tegen Jodenjoden staan bekend onder de naam [[pogrom]], en zijn met name bekend van landen als [[Rusland]] en [[Polen]]. Ook de [[Kristallnacht]], in de nacht van 9 op 10 november 1938 in Duitsland is een voorbeeld van een pogrom.

==Anti-Joodsejoodse maatregelen in bezet Nederland in de aanloop tot de Holocaust==

[[Bestand:Officiële opening van het werkdorp van de stichting De Joodse Invalide Weeknummer 34-41 - Open Beelden - 44927.ogv|thumb|300px|Uit Duitsland gevluchte Jodenjoden werden in Nederland opgevangen in het werkdorp voor Joodsejoodse vluchtelingen in [[Nieuwesluis (Wieringermeer)|Nieuwesluis]], dat in 1934 werd geopend.]]

[[Bestand:Bundesarchiv Bild 183-L05168, Niederlande, Verhaftung emigrierter Juden.jpg|thumb|300px|Geëmigreerde Duitse Jodenjoden worden in Amsterdam opgepakt, juni 1940]]

In tegenstelling tot de situatie in Duitsland, waarbij de helft van de 500.000 Jodenjoden die daar in 1933 woonden nog konden emigreren/vluchten, werd vanuit het bezette Nederland emigratie maar zeer beperkt toegestaan. Duitse Jodenjoden die naar Nederland waren gevlucht werden tijdens de bezetting dus opnieuw of alsnog vervolgd.

Een kleine duizend Jodenjoden heeft legaal uit bezet Nederland kunnen emigreren, vooral in 1940 en 1941. Dit gebeurde meestal via het neutrale Spanje en Portugal, tegen forse betaling.<ref>L. de Jong, ''Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 5: maart '41 - juli '42, tweede helft''. Staatsuitgeverij, 's-Gravenhage, 1974, p. 964.</ref>

* In september werd het aanstellen en bevorderen van Joodsejoodse ambtenaren verboden.

* In november werden alle Joodsejoodse ambtenaren ontslagen. Aan de [[Universiteit Leiden]] protesteerde [[Rudolph Pabus Cleveringa (1894-1980)|Rudolph Cleveringa]] hiertegen in een toespraak, en studenten door middel van een staking. Daarop sloten de Duitsers de universiteit. Deze werd in september 1945 heropend.

* In januari werd bepaald dat alle Jodenjoden zich moesten laten registreren, ze werden niet meer toegelaten in bioscopen.

* Vanaf mei mochten Jodenjoden van sommige beroepsgroepen, waaronder artsen en advocaten, alleen nog diensten verlenen aan Joodsejoodse klanten.

* Vanaf 26 mei mochten Jodenjoden niet meer in orkesten spelen.

* Vanaf 31 mei mochten Jodenjoden niet meer naar zwembaden en parken.

* Vanaf januari werden Joodsejoodse werklozen als dwangarbeider tewerkgesteld in [[Joodse werkkampen|werkkampen]]. De [[Jodensterjodenster]] werd verplicht vanaf mei 1942.

* Vanaf 29 mei mochten de Jodenjoden niet meer vissen.

Een vernietigingskamp is per definitie niet hetzelfde als een [[concentratiekamp]]. Zoals de naam het zegt is een concentratiekamp een werkkamp waar de [[Duitsland|Duitsers]] hun gevangenen concentreerden. De meeste doden vielen dan ook door het te zwarezwaar werk en ondervoeding. Deze werkkampen kan men vergelijken met de zogenoemde "[[Goelag]]"-kampen in [[Siberië]] onder het [[tsarisme]] en de [[USSR]].

Naast de concentratie- en vernietigingskampen bestonden er ook nog de zogenoemde [[Concentratiekamp#Verzamel-_en_doorgangskampen|doorgangskamp]]en. Vanuit deze doorgangskampen reed er elke week een trein naar de vernietigingskampen. In [[Nederland]] hebben verreweg de meeste mensen die naar de concentratie- en vernietigingskampen werden getransporteerd eerst verbleven in [[Kamp Westerbork]]. In [[België]] werd de oude bestaande [[Dossinkazerne]] te [[Mechelen (België)|Mechelen]] als doorgangskamp aangewend. Deze kazerne is nu deels ingericht als "Joods Museum van Deportatie en Verzet". In het Franse kamp [[Kamp Drancy|Drancy]] ten noorden van [[Parijs]], werden tijdens de Tweede Wereldoorlog circa 65.000 Jodenjoden vastgehouden, vooraleer ze naar het vernietigingskamp Auschwitz werden getransporteerd.

Het oude fort [[Fort van Breendonk|Breendonk]] bij [[Willebroek]] op 20&nbsp;km ten zuiden van de stad [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] valt eerder onder de categorie [[werkkamp]]. Er waren ook VlaamseBelgische [[Schutzstaffel|SS]]'ers als beulen aan het werk. Hier werden vooral politieke gevangenen als slaven aan het werk gezet, gemarteld en geëxecuteerd. Breendonk is als museum ingericht en staat nu ook open voor bezoek.

Waarom de [[nazi|nazi's]] overgingen tot het op grote schaal vermoorden van die Jodenjoden, homoseksuelen, zigeuners, [[economie|economisch]] onwaardigennuttelozen en PolenSlavische volkeren is nog steeds onduidelijk. Het debat hierover werd onder meer gevoerd door [[Daniel Jonah Goldhagen]] met zijn boek ''Hitlers Gewillige Beulen''. Duidelijk is wel dat [[Adolf Hitler]]s felle [[antisemitisme]] de 'motor' was waarop het [[nazisme]] aan [[etnisch]]e zuivering of volkerenmoord deed.

Het besluit tot vernietiging van het Europese Jodendom (de zogenoemde'' [[Endlösung der Judenfrage]]'' ofwel de ''oplossing van het Jodenvraagstukjodenvraagstuk'') werd naar alle waarschijnlijkheid genomen in de tweede helft van 1941. Tijdens de [[Wannseeconferentie]] in een villa aan de [[Großer Wannsee]] nabij [[Berlijn]] in januari 1942 werd de logistieke uitvoering van het besluit besproken. [[Adolf Eichmann]], een van de bekendste betrokkenen bij de [[Holocaust]], was een van de aanwezigen.

* [[Carl Lutz]], de Zwitserse consul in Boedapest, die waarschijnlijk tijdens WO2 52.000 Jodenjoden redde; hij kreeg de onderscheiding '[[Rechtvaardige onder de Volkeren]]'van [[Yad Vashem]]; hij is waarschijnlijk de grootste Jodenredderjodenredder uit de oorlog

* [[Hans Calmeyer]], een Duitser die tijdens WO2 in Nederland Jodenjoden vrijstellingen gaf

* [[Giorgio Perlasca]], een Italiaanse asielzoeker in Boedapest, die tijdens WO2 zo'n 25.000 Jodenjoden redde; hij kreeg de onderscheiding '[[Rechtvaardige onder de Volkeren]]'van [[Yad Vashem]]

* [[Oskar Schindler]], die via werkvergunningen 1000 Jodenjoden redde

* [[Chiune Sugihara]], Japans consul in Litouwen die 2400 Jodenjoden visa gaf - en zo waarschijnlijk net als Jan Zwartendijk 6000 Jodenjoden redde

* [[Walter Süskind]], die als beheerder van het Joodsjoods verzamelcentrum in Amsterdam 600 Joodsejoodse kinderen redde

* [[Truus Wijsmuller-Meijer]], de grootste Jodenredsterjodenredster uit de geschiedenis, die zeker 9.500 Joodsejoodse kinderen redde

* Sir [[Nicholas Winton]], die uit Praag 900 Joodsejoodse kinderen redde

* [[Jan Zwartendijk]], Nederlands consul in Litouwen die 2400 Jodenjoden visa gaf en daar ongeveer 6000 Jodenjoden mee redde

In [[Italië]] weigerden de meeste legerbevelhebbers en politiebeambten de Jodenjoden te vervolgen. Toen men in [[Denemarken]] de kleine [[Joden|Joodsejoodse]] gemeenschap trachtte te vervolgen, werd deze beschermd en uiteindelijk tegen forse betaling naar [[Zweden]] getransporteerd. [[Finland]], bondgenoot van [[Duitsland]] uit [[opportunisme|opportunistische]] overwegingen, weigerde de - weinige - Finse Jodenjoden te vervolgen of uit te leveren. [[Japan]] beschermde de weinige Jodenjoden die op Japans of bezet grondgebied waren. Toen de Duitsers de [[Bulgarije|Bulgaarse]] Jodenjoden sterren wilden laten dragen, ging de vrijwel de gehele bevolking deze dragen. Ook latere pogingen van de Duitsers en Bulgaarse [[antisemitisch|antisemieten]] werden geblokkeerd.

De Jodenjoden zelf zijn ook een aantal malen in opstand gekomen. In 1943 kwam het [[Opstand in het getto van Warschau|getto van Warschau in opstand]]. In Auschwitz bliezen in oktober 1944 Joodsejoodse gevangenen een [[crematorium]] op met binnengesmokkelde [[explosief|explosieven]]. Bekend is ook de opstand van de Jodenjoden in [[Sobibór (vernietigingskamp)|Sobibór]].

Waar de Duitsers actief of passief verzet ontmoetten, vertraagde dit de vervolging. Medewerking van lokale autoriteiten was vereist om het proces van deportatie te laten slagen. Er was geen sprake van massaal verzet in Nederland, hoewel er bijvoorbeeld wel sprake was van de [[Februaristaking]] in Amsterdam en wijde omgeving op 25 en 26 februari 1941, gericht tegen de eerste strafdeportatie van 425 Joodsejoodse jongemannen enkele dagen eerder. De bezetter kon gebruik maken van de door de Nederlandse regering bevolen medewerking van de Nederlandse ambtenaren evenals van de nauwkeurige bevolkingsregisters. Dit laatste gaf een preciezer inzicht in het aantal Jodenjoden dan in andere landen. Aanvankelijk kwam er slechts sporadisch ambtenarenverzet voor. Ook Nederlandse politie- en spoorwegmensen werkten over het algemeen mee. Hetzelfde gold voor België en Frankrijk, terwijl in dat laatste land zelfs de Vichy-regering van het niet-bezette deel vrijwillig tot Jodenvervolgingjodenvervolging overging.

Ruim 70% van de Nederlandse Joden overleefde hierdoor de oorlog niet. De precieze ambtenaren van de burgerlijke stand noteerden hen zelfs als "geëmigreerd". Een belangrijke factor die in dit verband meespeelde, kwam hierop neer dat Nederland tijdens de oorlogsjaren een [["Zivilverwaltung"]] (een burgerlijk bestuur) had en geen [["Militärverwaltung"]], zoals België tijdens het grootste deel van de bezetting. Daarnaast lag Nederland volgens de oud-hoofdaanklager van het [[Oorlogstribunaal]] in Neurenberg, [[Robert Kempner]], ingesloten door bezet gebied wat de ontsnappingskansen verminderde, leefden de Jodenjoden zeer geconcentreerd, vooral in Amsterdam, en had het systeem van vangpremies '[[kopgeld]]' veel succes, terwijl er in Nederland in opdracht van SS-leider [[Reinhard Heydrich]] en Holocaust-organisator [[Adolf Eichmann]] door de Duitsers harder werd gewerkt aan de Jodenvervolgingjodenvervolging dan in andere West-Europese landen, mogelijk omdat Nederland een plaats in het Groot-Germaanse Groot-Duitsland moest krijgen en daarom versneld 'Judenrein' moest worden. Nederland kreeg ook om die reden in de Duitse naoorlogse literatuur het predicaat '' 'het Polen van het Westen'''{{Bron?||2011|04|20}}.

Maarschalk [[Ion Antonescu]] van [[Roemenië]] was geen uitgesproken Jodenhaterjodenhater. Antisemitische maatregelen werden in [[Walachije]] zeer sporadisch ingevoerd. In het verarmde [[Moldavië (Roemenië)|Moldavië]] werkte de bevolking echter enthousiast mee aan de Jodenvervolgingjodenvervolging. In de [[Baltische staten]] nam de bevolking wraak voor de steun van veel Jodenjoden aan de [[Rusland|Russische]] [[communisme|communistische]] bezetters. In zowel Roemenië als de Baltische Staten was men zich bovendien bewust van de grote aantallen Joodsejoodse leden van de communistische partijen.

Op de Balkan waren de Jodenjoden het slechtst af in [[Kroatië]]. Velen konden echter tijdens de eerste twee bezettingsmaanden ontsnappen, doordat de Kroaten zich eerst concentreerden op de uitroeiing en [[assimilatie (sociologie)|assimilatie]] van de Serviërs. Zij die bleven moesten echter lijden onder Kroatisch geweld, waarna ze met Duitse efficiëntie naar de kampen werden gestuurd.

[[Holocaustrevisionisme|Holocaustrevisionisten]] beweren dat het aantal Joodsejoodse slachtoffers dat traditioneel wordt genoemd incorrect is. Zij zeggen dat veel minder dan zes miljoen Jodenjoden werden gedood en dat de meeste slachtoffers zijn gevallen door verhongering en door uitgebroken ziektes zoals [[Vlektyfus|tyfus]] en [[cholera]]. Holocaustrevisionisten beweren ook dat (zowel mobiele als stationaire) gaskamers enkel gebruikt werden voor desinfectiedoeleinden.

Ruim honderdduizend Nederlandse Jodenjoden werden omgebracht. Zij zijn allen met naam en geboortedatum bekend in de gedenkboeken van de [[Oorlogsgravenstichting]] in [[Den Haag]], en in het boek ''In Memoriam'', uitgegeven door [[SDU]] te Den Haag. De [[geschiedenis van de Nederlandse Holocaust]] werd ook al verscheidene malen beschreven. Het burgerlijke bestuur tijdens de oorlog zou de oorzaak zijn van het grote aantal Joodsejoodse slachtoffers. Dat Nederland tijdens de oorlog met een burgerlijk bestuur opgezadeld zat, werd volgens [[Nanda van der Zee]], veroorzaakt door de vlucht van [[Wilhelmina der Nederlanden|Koningin Wilhelmina]] naar [[Londen]].

Ongeveer 25 000 Belgische Jodenjoden werden het slachtoffer. Het relatief kleine aantal was het gevolg van ten dele het Belgische verzet en het feit dat België een [[Militärverwaltung]] (een militair bestuur) had tijdens de Duitse bezetting. Pas in 1944 werd de administratie omgevormd in een [[Zivielverwaltung]] (burgerlijk bestuur). Het doorgangskamp, de [[Dossinkazerne]] waar de Jodenjoden verzameld werden voordat zij op transport gezet werden naar de [[vernietigingskamp]]en in [[Polen]], bevond zich te [[Mechelen (België)|Mechelen]], halfweg tussen [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] en [[Brussel (stad)|Brussel]], waar de meeste Jodenjoden woonden.

Miljoenen Jodenjoden zijn door de nazi's omgebracht. Naoorlogse schattingen belopen:

Het totaal aantal vermoorde Jodenjoden wordt geschat op getallen tussen de vijf en de zes miljoen.

De Duitsers hebben zelf archieven bijgehouden van de slachtoffers van de Holocaust. Onder andere het Nederlandse overzicht ''In memoriam'' (zie hierna) met de namen van 100.000 vermoorde Jodenjoden is hierop gebaseerd.

In de Duitse stad [[Bad Arolsen]] bevindt zich een enorm archief (ongeveer 50 miljoen stukken). Dit destijds door de Duitsers zelf samengestelde archief bevat informatie over 17 miljoen slachtoffers, Jodenjoden en dwangarbeiders uit Midden- en Oost-Europa. Dit archief is in de jaren 60 van de twintigste eeuw gebruikt door het [[Rode Kruis]] en was beschikbaar voor slachtoffers en hun familieleden. Het archief werd verder gesloten gehouden uit privacy-overwegingen, ook voor onderzoekers. Er was ook de Duitse vrees voor rechtsprocedures als de informatie vrijkomt. De mogelijkheid tot juridische stappen is ondertussen verjaard. In de loop van 2006 zal het archief opengesteld worden voor onderzoekers en voor het algemene publiek. Dit gebeurde na een eis van de [[New York Times]].