|
* De [[kruidvlier]] (''Sambucus ebulus'') is een zeldzame soort die op kalkrijke gronden aan akker- en bosranden gevonden wordt.
Dit zijn ook de soorten die in Nederland en België voorkomen.
== Gebruik ==
=== Medisch gebruik ===
{{Disclaimer medisch lemma}}
Aan de vlier worden diverse heilzame werkingen toegeschreven. In het jaar 400 voor Christus, refereerde [[Hippocrates van Kos|Hippocrates]] aan de vlier als zijn "medicijnkastje". Andere bekende klassieke geneesheren, waaronder [[Theophrastus]], [[Pedanius Dioscorides|Dioscorides]] en [[Claudius Galenus|Galenus]], beschouwden de vlier als een van de beste geneeskrachtige planten uit de natuur. De plantkundige [[Hildegard van Bingen]] in de 12e eeuw, en de medicus en auteur [[Martin Blochwich]] in de 17e eeuw, prezen eveneens het belang van de vlier.<ref name="PMID 21352539"/>
Voorafgaand aan het tijdperk van de antibiotica, was vlier één van de belangrijkste ingrediënten in veel bereidingen van kruidengenezers, farmaceuten en medici. Vandaag de dag wordt vlier gebruikt als alternatief voor conventionele medicijnen en vooral in de vorm van een extract ter bestrijding van [[verkoudheid]], [[virusinfectie|virale infecties]] ([[Influenza]] en [[herpesvirussen]]). Vlier wordt vaak aanbevolen als [[alternatieve geneeswijze|complementaire therapie]] samen met de klassieke [[antioxidant]]en [[vitamine C]] en [[zink (element)|zink]], ter ondersteuning van de natuurlijke herstelprocessen.<ref name="PMID 21352539"/>
De Europese zwarte vlier is een rijke bron van plantenpigmenten en [[polyfenol|fenolische bestanddelen]]. Ze bevatten de [[flavonoïde|flavonolen]] quercetine-3-glucoside en quercetine-3-rutinoside en een groot aantal anthocyaninen, een groep fenolische bestanddelen verantwoordelijk voor de diepe rode, paarse en violette kleuren van veel fruit, groenten en dus ook vlierbessen. De anthocyanines in vlierbessen zijn cyanidine-3-sambubioside-5-glucoside, cyanidine-3,5-diglucoside, cyanidine-3-sambubioside, cyanidine-3-glucoside, cyanidine-3-rutinoside, pelargonidine-3-glucoside en pelargonidine-3-sambubioside. Na consumptie kunnen de anthocyanines in vlier de antioxidantstatus in het lichaam significant verhogen. Dierexperimenteel onderzoek en [[in vitro]] onderzoek heeft uitgewezen dat anthocyanines celdood (zowel [[apoptose|apoptotische]] als [[necrose|necrotische]] processen) verminderen en het risico op [[hartinfarct]] verminderen door [[ontstekingsremmer|ontstekingsremmende]] en ontspannende effecten op de [[kransslagader]]s.<ref name="PMID 21352539"/>
=== Gebruik in de keuken ===
Zowel bloemen als bessen worden gebruikt voor het maken van [[wijn]]; de bessen worden ook verwerkt tot [[jenever]] en [[Jam (broodbeleg)|jam]] of [[gelei]]. Ook worden de bessen gebruikt voor het verven. De bessen kunnen beter niet rauw gegeten worden aangezien ze licht [[vergif|giftig]] zijn. Ze bevatten de naar dit geslacht genoemde stof ''sambunigrine'', die door koken onschadelijk wordt gemaakt.
Gekneusde bladeren bijeengebonden boven een deur of raam houden muggen op afstand. Kransen van vliertakken legt men over de hoofden van paarden om lastige vliegen op afstand te houden.
Van de bloemschermen kunnen vlierbloesembeignets worden gemaakt, een [[toetje]]. Hiervoor moeten deze in een beslag worden gedoopt en daarna in ruim vet goudbruin worden gebakken.<ref name="nijkamp">Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). ''De 12 maanden van het jaar.'' Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.</ref>
Vlierbloesem laat men even trekken in water en gefilterd kan men daarvan een limonade maken die verfrissend en zweetafdrijvend werkt, ook bij verkoudheden. Dit kan ook met de jonge scheuten in de periode van [[Johannes de Doper|Sint Jan]] (24 juni) die op dat moment het krachtigst zijn.
Vlierbessen worden altijd gekookt, ze bevatten veel vitamines. Ze geven een pittige smaak bij het toevoegen aan kruisbessenjam. Men kan ook van vlier zelf een sterke jam maken, of siroop en bollen. Gezeefd is deze siroop het [[huismiddel]] tegen keel- en buikpijn.
In [[Beerse]] wordt graanjenever op basis van vlierbessensap gebotteld, het ''Beers Vlierke''. Deze streekdrank heeft een zoete smaak. En in [[Lommel]] bestaat een [[likeur]] op basis van vlierbessen, ''Klotsenbos'' genaamd. In [[Hoeselt]] is er een brouwerij die Toëtelèr maakt, 3 bieren met vlierbloesem.
=== [[Bijgeloof]] ===
Aan de [[bloesem]] van de vlier worden voorspellende krachten toegeschreven. In [[Centraal-Europa]] hangen jonge meisjes in de nacht van [[21 juni|eenentwintig juni]] een bloeiende [[bloeiwijze]] achter het bed. Hierdoor zal hun toekomstige [[echtgenoot]] zich in hun [[droom]] openbaren.<ref name="nijkamp"/>
In de [[Opvattingen over heks en hekserij in Europa|hekserij]] en [[Wicca]] is de vlier een [[heilig]]e boom die niet verbrand mag worden. [[wicca#Wetten_en_regels|De Wiccan Rede]] waarschuwt ''Elder is the Lady's tree, burn it not or cursed you'll be'' ofwel ''Vlier is de boom van de Vrouwe, verbrand haar niet of je wordt vervloekt''.
== Symbiose ==
| 