Briefkaart: verschil tussen versies

Een '''briefkaart''' is een meestal rechthoekige kaart, in de regel van dun [[karton]], die als [[poststuk]] verzonden kan worden. Een gedeelte van de briefkaart kan worden gebruikt voor het schrijven van mededelingen door de afzender aan de geadresseerde. Een Zuid-Nederlands synoniem voor briefkaart is '''postkaart'''.

Een briefkaart draagt veelal een ingedrukt [[Postzegel|zegel]]. Soms wordt de definitie van briefkaart zelfs beperkt tot kaarten met ingedrukt zegel<ref name=def2>Vgl. bijvoorbeeld [http://www.filahome-postzegels.com/postzegel-encyclopedie/briefkaart.htm Ruud van Capelleveen - 'Briefkaart'] in de online postzegel encyclopedie van Filahome; geraadpleegd 2010-05-24</ref>. Alhoewel voor het ''verzenden'' van een briefkaart per post natuurlijk essentieel is dat het [[Porto (frankering|porto]] is voldaan, is het geen kenmerk van de briefkaart als zodanig. Zowel vroeger als heden ten dage werd en wordt veel gebruikgemaakt van niet voorgefrankeerde briefkaarten.

Een [[ansichtkaart]] of ''prent''briefkaart is een briefkaart met aan één zijde een afbeelding, en overigens in veel gevallen een voorbeeld van een briefkaart die ''niet'' is voorgefrankeerd.

Briefkaarten zijn poststukken. Alleen als ze uitgegeven zijn door een postadministratie en een ingedrukt zegel hebben, zijn het ook [[postwaardestuk]]ken.

Een voorbeeld uit Nederland:</br />

[[ImageBestand:DutchPostcard1896vz.jpg|thumb|300px|left|voorzijde]]

[[ImageBestand:DutchPostcard1896az.jpg|thumb|300px|left|achterzijde]]

In 1865 deed [[Heinrich von Stephan]] in Duitsland een voorstel voor iets dat leek op wat we nu een briefkaart noemen. Het werd beschreven als “postblad” (zonder zegelopdruk). Het voorstel werd afgewezen, omdat men vond, dat het immoreel of beledigend was om berichten zonder omslag (envelop) te verzenden<ref name=immoreel>Kiggen 1979, p. 106</ref>. Enkele jaren later, in 1869, publiceerde Emanuel Herrmann in [[Oostenrijk-Hongarije]] in een krant een artikel “over een nieuw soort van correspondentie door middel van de post”. Hij dacht aan een kaart waarop maximaal 20 woorden mochten worden vermeld, en die tegen een gereduceerd tarief verzonden zou kunnen worden. Het voorstel werd al in hetzelfde jaar gerealiseerd. Op 1 oktober 1869 werd op de postkantoren de eerste briefkaart, de “Correspondenz-Karte” aangeboden. De beperking tot 20 woorden was weggevallen. De gehele achterzijde van de 12 x 8,5&nbsp;cm grote kaart mocht beschreven worden. Er was een geel zegel ingedrukt van 2 [[Kreuzer]].

In het Noord-Duitse postdistrikt (Norddeutscher Postbezirk; het postgebied van de [[Noord-Duitse Bond]]) werden per 1 juli 1870 ook briefkaarten toegestaan. Deze hadden een formaat van 16,5&nbsp;x&nbsp;11&nbsp;cm en moesten nog met een postzegel worden gefrankeerd.

In Nederland verscheen de eerste briefkaart op 1 januari 1871. De invoering verliep tamelijk snel. In het ontwerp tot wijziging van de [[postwet 1850]], dat op 13 februari 1870 bij de [[Tweede Kamer]] werd ingediend, was nog geen sprake van briefkaarten. In de Tweede Kamer werd er ook niet over gesproken. Maar de Commissie van Rapporteurs voegde eigenhandig aan het Voorlopig Verslag (vastgesteld op 30 april) een passage toe waarin de aandacht gevraagd wordt voor de wijziging die in België in de wetgeving was voorgesteld m.b.t. de “zoogenaamde cartes-correspondance”. De toenmalige “minister van finantiën”, [[Pieter Philip van Bosse|Mr. P.P. van Bosse]], nam in mei in zijn memorie van antwoord en het gewijzigde wetsvoorstel de suggestie van de rapporteurs over. Hij gaf als toelichting nog een aantal bijzonderheden. De postdienst zou de kaarten gaan uitgeven. Ze zouden van dik papier zijn en aan de voorzijde plaats bieden aan het adres van de ontvanger en aan de achterzijde open zijn voor mededelingen van de verzender. Het port werd vastgesteld op 2½ cent. Dat was de helft van het “stuiversport” voor brieven door het gehele land. Een zegel zou op de kaart worden voorgedrukt. De minister schreef dat hij lang geaarzeld had om de kaarten in te voeren. Vooral het verlies aan inkomsten zat hem dwars. Om dat te compenseren besloot hij dat visitekaartjes voortaan niet meer met het (drukwerk-)tarief van 1 cent mochten worden verzonden.<ref name=voorgesch>Stapel 1981, p. 73 – 79</ref>

Inmiddels waren bij drukkerij [[Joh. Enschedé|Joh. Enschedé en Zonen]] in [[Haarlem]] de eerste proeven van briefkaarten gemaakt en kon begonnen worden met het drukken van de eerste twee miljoen briefkaarten.

De briefkaart werd een groot succes. Binnen enkele dagen waren alle kaarten uit het magazijn aan de postkantoren afgeleverd en moesten nieuwe bestellingen worden geplaatst. In het eerste kwartaal werden ruim 1,4 miljoen stuks verkocht.<ref name=verkoop>Stapel 1992, p. 10</ref>

Op de voorzijde van de eerste briefkaart was een soort gebruiksaanwijzing gedrukt, om het publiek te informeren over het nieuwe “medium”. De letterlijke tekst daarvan luidde:<ref name="verkoop">Stapel 1992, p. 10</ref>

In 1872 (waarschijnlijk op 20 april) verscheen de eerste ''[[briefkaart met betaald antwoord]]''. Men kon daarmee een dubbele briefkaart verzenden: op de ene kon men zijn boodschap kwijt, met de andere, aangehechte kaart, kon de ontvanger (gratis) antwoorden. Afgezien van het feit dat het twee “links samenhangende” briefkaarten betrof, was de uitvoering grotendeels gelijk aan de eerste briefkaart. Alleen de drukkleur week af: donkerviolet in plaats van lila. </br />

In juni 1872 verscheen dan de tweede “gewone” briefkaart (G 3, volgens de nummering van de hieronder besproken 'Geuzendam-catalogus'), zonder “Nota”, en met 4 adreslijnen. In 1873 werd de “oude” briefkaart nog een keer herdrukt (G 4).<ref name=geus4>Ten Geuzendam 2008, p. 40/1</ref>

In 1873 verscheen een briefkaart, speciaal bedoeld voor verzending naar België, met een voorgedrukt zegel van 5 cent.

In de loop der tijden zijn een groot aantal verschillende briefkaarten verschenen. De 'Geuzendam-catalogus' van 2008 onderscheidt in totaal 407 soorten voor Nederland.

Deze eerstedagbriefkaart was het vijfendertigste exemplaar dat bekend werd. Hij werd gevonden door René Hillesum in december 2008.<ref name=rene>[http://www.filatelist.com/ website van René Hillesum Filatelie]. Hillesum organiseert de enige gespecialiseerde veiling voor post(waarde)stukken in Nederland</ref>

Deze bijzondere briefkaarten worden geveild voor prijzen in de orde van grootte van 680 euro (exclusief opgeld).

{{reflistReferences}}