Balinees (taal): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
+Infobox |
k Linkfix ivm sjabloonnaamgeving / parameterfix |
||
Regel 22:
}}
Het '''Balinees''' of '''Balisch''' wordt voornamelijk gesproken op het [[Indonesië|Indonesische]] eiland [[Bali (eiland)|Bali]], maar ook op West-[[Lombok (eiland)|Lombok]], aan de oostkust van [[Java (eiland)|Java]] en over heel Indonesië alsmede [[Oost-Timor]], waar Baliërs of Balisch-sprekenden zich, vooral na de [[Tweede Wereldoorlog]], hebben gevestigd.
In het Balinees zelf heet de taal ''Basa Bali'' ("Taal van Bali"). De Oost-Javaanse vorm wordt vooral rond de kustplaats [[Banyuwangi]] gesproken, waar ook een Javaans dialect bestaat dat door leenwoorden sterke invloed van het Balinees vertoont. Dit Javaanse dialect wordt ''[[Basa Osing]]'' genoemd, omdat het woord voor "nee" er ''osing'' is, een ontlening van het Balinese ''tusing''.
Regel 39:
===Ontbreken van oude bronnen===
De studie van oudere taalvormen wordt wel gehinderd doordat oudere bronnen ontbreken. Er bestaan wel wat koperen oorkonden, <ref>Heyting 1967</ref> maar geschreven materiaal is van recente datum. Een handschrift in [[Leiden]] dateert volgens de vermelding erop van 1570, en op Bali zijn enkele zeventiende-eeuwse handschriften aangetroffen. <ref name=autogenerated1>Hinzler 1993</ref> Deze manuscripten zijn niet van papier: traditioneel werd de tekst met een mes in ‘’lontar’’-blad (een soort van palm) gekerfd, maar het materiaal is vergankelijk.
Daarbij komt dat het alfabetisme op Bali in inheems schrift niet sterk ontwikkeld is geweest, en dat het traditionele schrift, hoewel het nu op de lagere scholen wordt onderwezen, niet alom wordt beheerst. <ref name=autogenerated2 /> Diegenen die wel manuscripten bezitten, houden ze soms verborgen uit angst dat ze anders ten behoeve van museale collecties zouden worden geconfisqueerd.
Regel 46:
==Schrift==
[[
[[
{{Zie hoofdartikel|Balinees alfabet}}
Het traditionele Balinese schrift is, net als het traditionele Javaanse, afgeleid van een [[Brahmi-schrift]]; het werd dan ook oorspronkelijk gebruikt om onder meer Kawiteksten op te tekenen. De gelijkenissen met het Javaanse schrift zijn onmiskenbaar.
Boeken werden pas in de twintigste eeuw in het Balinese schrift gedrukt: voordien bestond er geen zetsel van deze karakters. <ref name=autogenerated1 /> Maar toen zette ook meteen de verandering in: in 1911 verscheen een boek met regels voor de [[transliteratie]] van dit schrift in het internationale Latijnse. Niettemin bleef de hele Balische schrijftaal tot de [[Tweede Wereldoorlog]] een ''geschreven'' taal. Pas daarna verscheen er drukwerk, dat echter relatief duur bleek in de productie, en al spoedig vooral plaats moest maken voor gestencilde teksten. <ref>Hooykaas 1963</ref>
De spelling van het Balinees in Latijns schrift werd na de Tweede Wereldoorlog vastgesteld, en is sindsdien herhaaldelijk aangepast. De eerste aapassing vond plaats in 1957 en de belangrijkste tot nu toe was in 1974, toen het Standaardbalinees in Latijns schrift aangepast werd aan de nieuwe spelling van het Maleisisch en het Indonesisch:de
{{Clearboth}}
==Klank- en vormleer==
Regel 63 ⟶ 62:
<center>
{| class="wikitable"
|
|''voorin''
Regel 90 ⟶ 88:
<center>
{| class="wikitable"
|
|colspan=2 align=center|''labiaal''
|colspan=2 align=center|''dentaal''
|colspan=2 align=center|''harde<br />palataal''
|colspan=2 align=center|''zachte<br />palataal''
|colspan=2 align=center|''glottaal''
|-
Regel 117 ⟶ 114:
|-
|''sisklank''
|colspan=2 align=center|
|colspan=2 align=center| s
|colspan=2|
|colspan=2|
|align=center|h
|-
|''liquida''
|colspan=2|
|colspan=2 align=center| r l
|colspan=2|
|colspan=2|
|
Regel 132 ⟶ 129:
|''halfvocaal''
|colspan=2 align=center| w
|colspan=2|
|colspan=2 align=center| j
|colspan=2|
|
|}
</center>
===Allofonie===
Regel 149 ⟶ 144:
===Woordvorm===
Een basisvorm van het Balinese woord is CVCVC, consonant-vocaal-consonant-vocaal-consonant, dus medeklinker-klinker-medeklinker-klinker-medeklinker: ''radèn'' (een adellijke titel) ''kisut'' ("verschrompeld"). Er bestaan echter ook basisvormen CVC, die bij [[reduplicatie]] een Balinese eigenaardigheid opleveren; zo'n verdubbeling zou in het Javaans of [[Maleis]] tot CVCVC leiden, in het Balinees is het resultaat CV<u>C</u>CVC:
*''nge<u>t</u>nget'' ("[[vlinders|mot]]", in het Javaans ''ngenget'')
*''ku<u>s</u>kus'' ("stomen", in het Maleis ''kukus'').
Regel 155 ⟶ 150:
==Woordenschat==
===Binnen het Austronesisch===
Bepaalde systematische overeenkomsten tussen het Maleis (nu de Bahasa Indonesia) en het Balisch vormen er aanwijzingen voor dat het Balinees dichter bij die taal ligt dan bij het Javaans.
*Ons "ver" is in het Maleis ''jauh'', in het Balinees ''joh'' en in het Javaans ''doh''.
*Voor "bloem" heeft zowel het Maleis als het Balisch ''bunga'', terwijl het Javaanse woord ''kembang'' is. (Het Oud-Javaans kent echter ook het woord ''wunga'', dat [[cognaat (taalkunde)|verwant]] is met het Maleise en het Balische ''bunga'').
Regel 212 ⟶ 207:
<center>
{| class="wikitable"
|
|Ida (hoog)
|Ia (laag)
Regel 229 ⟶ 224:
===Specifiek Balinees===
In
In het Balinees heeft dit tot een opvallend verschijnsel geleid; de aanduiding hangt af van het punt waar de spreker zich bevindt:
Regel 265 ⟶ 260:
*I Wayan Warna et al. 1983
:I Wayan Warna et al., ''Tata Bahasa Bali'', Denpasar: Upada Sastra
==Zie ook==
Regel 273 ⟶ 266:
{{Navigatie dialecten van het Balinees}}
{{Navigatie Bali-Sasaktalen}}
{{
<references />
}}
[[Categorie:Natuurlijke taal]]
| |||