Pre-Indo-Europees substraat van het Germaans: verschil tussen versies

 

== Niet-Indo-Europese invloed ==

In een inleidend artikel over de Germaanse talen in het boek ''The Major Languages of Western Europe'' heeft de Germanist [[John A. Hawkins]] argumenten aangevoerd voor het bestaan van een niet-IE-[[substraattaal|substraat]] in het Germaans. Hawkins stelt dat de proto-Germanen een niet-Indo-Europees volk ontmoetten en dat zij veel zaken uit hun taal overnamen. Hij verklaart de [[Wet van Grimm]] uit de poging van de niet-IE-bevolking een taal te spreken die voor hen lastig te leren was omdat er voor hen vreemde klanken in voorkwamen. De aanhangers van de theorie noemen de veronderstelde niet-IE-taal soms ''Volkisch'' of ''Oud-Europees'', maar een algemeen aanvaarde term is er niet. Van het woord 'volk' wordt door hen aangenomen dat het van niet-IE-herkomst is.

 

== Woorden die niet uit het PIE zouden stammen ==

Hawkins stelt dat meer dan een derde van de Germaanse woordenschat niet op het [[Proto-Indo-Europees|PIE]] terug te voeren is en wijst op de veronderstelde substraattaal als de bron van herkomst. Hij stelt ook dat het hier vooral om woorden gaat uit bereiken van het leven die voor de proto-Germanen nieuw waren, bijvoorbeeld alles wat met zeevaart te maken had, maar ook de namen van dieren en vissen, wapens en termen uit de landbouw.

 

Een aantal Nederlandse woorden die volgens Hawkins van niet-Indo-Europese oorsprong zijn:

 

! align="left" | Zeevaart

| zee, schip, strand, eb, stuur, zeil, noord, zuid, oost, west

 

== Controverse ==

Sommige van de niet-IE-etymologieën van Hawkins zijn omstreden. Tegenstanders van de theorie zijn naarstig gaan zoeken naar afleidingen uit het PIE voor alle woorden op de lijst van Hawkins en dit proces is nog in volle gang. Een aantal van de bovenstaande voorbeelden kunnen waarschijnlijk geschrapt worden. Zo is ''helm'' waarschijnlijk afkomstig van IE *''kel-'', een verbergend deksel. ''Oost'' is verwant aan IE *''aus-os-'', "dageraad". Sommige woorden komen wellicht wel uit het PIE, maar zijn in de andere takken van deze taalgroep gewoon verloren gegaan. Het woord ''wijf'' is bijvoorbeeld mogelijk verwant aan [[Tochaars]] ''kwipe'' ("[[vulva]]"), van een gereconstrueerde wortel *''g^wibh-''. Oorspronkelijke somde [[Calvert Watkins]] in een bijlage over Indo-Europese wortels bij de ''[[American Heritage Dictionary]]'' van 1969 een aanzienlijk aantal wortels op die in die tijd als uniek beschouwd werden voor het Germaans, maar in recentere uitgaven is dat aantal aanzienlijk teruggebracht. In recentere behandelingen van het [[Oergermaans|Proto-Germaans]] wordt de theorie ofwel buiten beschouwing gelaten ofwel regelrecht van de hand gewezen. Toch zijn er kringen waarin de theorie aanhang vindt, bijvoorbeeld de taalkundigen van de Leidse universiteit, zij het dat zij het percentage substraatwoorden wel aanzienlijk lager schatten (circa 10%). Het eerste etymologische woordenboek dat de theorie stelselmatig in zijn beschrijving heeft opgenomen is van de hand van Marlies Philippa et al (ed), ''Etymologisch woordenboek van het Nederlands'', Amsterdam University press, deel 1 2003. De volgende delen verschijnen naar verwachting voor 2010.

 

* John A. Hawkins, "Germanic Languages", in ''The Major Languages of Western Europe'', Bernard Comrie, ed. (Routledge, 1990) ISBN 0-415-04738-2

* Joseph B. Voyles, ''Early Germanic Grammar'' (Academic Press, 1992) ISBN 0-12-728270-X

* Calvert Watkins (ed.), ''The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots'', second edition (Houghton Mifflin, 2000) ISBN 0-618-08250-6

* Orrin W. Robinson, ''Old English and its Closest Relatives: A Study of the Earliest Germanic Languages'' (Stanford, 1992) ISBN 0-8047-2221-8

== Noot ==

}}