Janskerk (Utrecht): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k WikiCleaner 0.98 - Link naar doorverwijspagina aangepast. Help mee! |
Linkfix ivm sjabloonnaamgeving met AWB |
||
Regel 1:
{{coördinaten|52_5_36_N_5_7_19_E_region:NL_scale:1500|52° 5' NB 5° 7' OL}}▼
{{Infobox kerk
| afbeelding = Janskerk Utrecht Interieur.JPG
Regel 26 ⟶ 25:
| diverse =
}}
[[
[[
[[
De '''Janskerk''' staat op het [[Janskerkhof]] in de [[Nederland]]se stad [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Ze werd kort na 1040 gesticht door bisschop [[Bernold]] en gewijd aan [[Johannes de Doper]]. Zij was in de Middeleeuwen een van de vijf [[kapittel]]kerken van de stad (de andere waren de [[Dom van Utrecht|Dom]], de [[Sint-Salvatorkerk (Utrecht)|Salvatorkerk]], de [[Pieterskerk (Utrecht)|Pieterskerk]] en de [[Mariakerk (Utrecht)|Mariakerk]]). Aan het kapittel van Sint-Jan waren twintig [[kanunnik]]en verbonden.
==Geschiedenis==
De Janskerk was oorspronkelijk grotendeels identiek aan de even oude [[Pieterskerk (Utrecht)|Pieterskerk]] en aan de niet meer bestaande kerk van de [[Paulusabdij (Utrecht)|Paulusabdij]]. Deze drie kerken werden door bisschop Bernold gesticht als onderdeel van een vermeend [[kerkenkruis]], waarvan de Janskerk de noordelijke punt vormde.
Belangrijkste verschil met de Pieterskerk was het iets kleinere formaat van de Janskerk. Daarnaast bezat de Janskerk een ander [[westwerk]] met een halfronde [[apsis (architectuur)|apsis]] tussen de twee (verdwenen) torens in, maar deze apsis is waarschijnlijk een toevoeging uit de [[12e eeuw|twaalfde eeuw]] geweest. De [[pandhof]] bevond zich bij uitzondering aan de noordzijde van de kerk<ref>H.L. de Groot (2002), ''Archeologische kroniek provincie Utrecht 2000- 2001'', blz 114- 120, PlantijnCasparie, Utrecht, ISSN 1386-8527</ref>, aangezien aan de zuidzijde de oever van een oude [[Rijn]]arm de bouw onmogelijk maakte.
Van het originele bouwwerk in [[romaanse architectuur|romaanse stijl]] zijn het [[schip (bouwkunst)|schip]] en het [[transept|dwarsschip]] grotendeels bewaard gebleven. De ronde zuilen uit rode zandsteen werden echter in de dertiende eeuw ommetseld tot vierkante pijlers. Een van de oorspronkelijke zuilen is uit het omringende metselwerk gehaald en in de noorderzijbeuk opgesteld.
Het kleine romaanse [[priesterkoor|koor]] met [[crypte]] werd van [[1508]] tot [[1539]] vervangen door het huidige groots opgezette koor met zijkapellen in [[gotiek|laatgotische]] stijl, vermoedelijk naar ontwerp van [[Willem van Noort]].
Het romaanse westwerk is in stappen verdwenen: in de [[14e eeuw|veertiende eeuw]] is de noordelijke toren waarschijnlijk al ingestort; de [[Tornado (wervelwind)|tornado]] van [[1674]], die onder meer het schip van de Dom omverblies, bracht verdere schade aan, en de laatste resten van het westwerk, inclusief de zuidelijke toren, werden in [[1681]] gesloopt en vervangen door een eenvoudige nieuwe gevel. Tegelijkertijd werd de pandhof gesloopt en de Antoniuskapel vervangen door de [[hoofdwacht (Utrecht)|hoofdwacht]] links naast de voorgevel van de kerk. De rijkversierde gevelsteen uit [[1660]] is afkomstig van de voorganger van deze hoofdwacht.
Tot 1580 behoorde de kerk met de omringende [[immuniteit (grondstuk)|immuniteit]] toe aan het kapittel van Sint-Jan. Na de [[Reformatie]] werd het koor ingericht als stadsbibliotheek (de voorloper van de Universiteitsbibliotheek), terwijl de Waalse en Engelse gemeenten in de rest van het gebouw kerkten. In [[1656]] werd de Janskerk in gebruik genomen als hervormde kerk, hoewel de [[Bibliotheek (algemeen)|bibliotheek]] van de Utrechtse universiteit nog tot 1821 in het koor gehuisvest bleef. Kort na de Franse tijd aan het begin van de [[19e eeuw|negentiende eeuw]] deed de kerk tijdelijk dienst als kazerne voor [[Rusland|Russische]] en [[Pruisen|Pruisische]] soldaten.
Om de kerk beter geschikt te maken voor de protestantse dienst, werd in [[1657]] de helft van de pijlers in het schip weggebroken. Deze zowel constructief als esthetisch onbevredigende toestand is bij de laatste restauratie, die van [[1977]] tot [[1981]] geduurd heeft, weer ongedaan gemaakt.
In de Janskerk wordt tegenwoordig iedere zondag een [[oecumene|oecumenische]] dienst voor studenten gehouden.
Regel 62 ⟶ 61:
'''Referenties:'''
{{references}}
}}
▲{{coördinaten|52_5_36_N_5_7_19_E_region:NL_scale:1500|52° 5' NB 5° 7' OL}}
{{Navigatie kerken Utrecht}}
[[Categorie:Kerkgebouw in Utrecht (stad)]]
| |||