Portaal:In het nieuws/Wetenschap & Technologie/2015

Nieuwsfeiten met betrekking tot wetenschap en technologie in 2015.

Januari - April • 6 januari – Acht nieuwe exoplaneten ontdekt Amerikaanse astronomen van de Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (CfA) hebben met behulp van de Kepler-ruimtetelescoop acht nieuwe 'bewoonbare' exoplaneten ontdekt. Twee daarvan, Kepler-438b en Kepler-442b, zijn het meest op de Aarde lijkende rotsplaneten ontdekt buiten ons zonnestelsel. De exoplaneten, die rond rode dwergsterren bewegen, bevinden zich respectievelijk op 470 en 1100 lichtjaar van de Aarde. • 28 januari – Nobellaureaat Yves Chauvin overleden De Franse chemicus en Nobelprijswinnaar Yves Chauvin (84) is overleden. Chauvin kreeg de Nobelprijs voor de Scheikunde in 2005 voor zijn werk op het terrein van metathese, een van de meest nuttige reacties in de organische chemie. Hij deelde de prijs met de Amerikanen Robert Grubbs en Richard Schrock. • 4 april – Uitvinder Bluetooth opgenomen in Hall of Fame Jaap Haartsen, de Nederlandse uitvinder van Bluetooth, wordt opgenomen in National Inventors Hall of Fame in de Verenigde Staten. Zijn uitvinding wordt opgenomen, omdat het volgens de Amerikanen een reusachtige invloed op onze samenleving heeft gehad. Haartsen ontwikkelde de Bluetooth-technologie in 1994, toen hij in dienst was bij het Zweedse concern Ericsson. • 21 april – Snelheidsrecord magnetische trein JR-Maglev MLX01-2 Op een testbaan heeft de JR-Maglev, een magneetzweeftrein van de Japanse spoorwegen, een nieuw record behaald als snelste trein ter wereld: 603 kilometer per uur. Vanaf 2027 moet de JR-Maglev gaan rijden tussen Tokio en Nagoya, een afstand van 286 kilometer waar de trein zo'n 40 minuten over gaat doen. Bij ingebruikname zullen de treinen niet sneller gaan dan 500 km/u.

Mei - Juni • 15 mei – Astronomen ontdekken een viervoudige quasar Een internationale groep van astronomen heeft voor het eerst vier dichtbij elkaar gelegen quasars ontdekt. De ontdekking is gedaan met behulp van de Keck-telescoop in Hawaï. De viervoudige quasar maakt deel uit van een kolossale cluster, een groep van sterrenstelsels, op 10 miljard lichtjaar van de aarde. Hierbij is de quasar de extreem heldere kern van een sterrenstelsel waarbij de grote hoeveelheid energie die deze kern uitzendt wordt geleverd door een superzwaar zwart gat dat materie uit zijn omgeving aantrekt. • 21 mei – Nederlands grafveld uit de steentijd ontdekt In Dalfsen hebben archeologen een compleet en uniek grafveld uit de periode van de trechterbekercultuur ontdekt. In het grafveld, volgens onderzoekers het tot nu toe grootste van West-Europa, zijn grafgiften als trechterbekers, stenen bijlen, pijlpunten, messen en kettingen uit de tijd van de hunebedbouwers opgegraven. Naast 120 graven werden er aanwijzingen voor boerderijen en een ritueel aarden monument blootgelegd. • 11 juni – Europese uitvindersprijs voor Van 't Veer De Nederlandse moleculair biologe Laura van 't Veer heeft een European Inventor Award gewonnen. In Parijs kreeg de aan de Universiteit van Californië verbonden hoogleraar de prestigieuze onderscheiding in de categorie Midden- en kleinbedrijf (SME) voor de uitvinding van MammaPrint, een voorspellende borstkankertest gebaseerd op genonderzoek. • 12 juni – Winnaars Spinozapremie 2015 bekend De Spinozapremie, de hoogste wetenschappelijke onderscheiding in Nederland, gaat dit jaar naar chemisch ingenieur René Janssen, cultureel antropologe Birgit Meyer, statisticus Aad van der Vaart en genetica Cisca Wijmenga. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) keert deze 'Nederlandse Nobelprijzen' jaarlijks uit voor Nederlands toponderzoek.

Juli - September • 1 juli – Uitvinder van SMS overleden De geestelijk vader van de sms-berichten, de Finse ingenieur Matti Makkonen, is op 63-jarige leeftijd overleden. Makkonen bedacht in 1984 een manier om geschreven berichten naar andere telefoons te sturen. Het duurde tot 1992 voor het eerste sms'je werd verstuurd. Makkonen verdiende er geen cent aan, anderen mochten de technologie van hem gratis toepassen. • 14 juli – Ruimtesonde aangekomen bij Pluto New Horizons en Pluto De ruimtesonde New Horizons heeft na een reis van tien jaar dwergplaneet Pluto en diens maan Charon van nabij gefotografeerd en geobserveerd. Hij passeerde Pluto op een afstand van 12.500 kilometer. Tevens stelden NASA-wetenschappers met behulp van de ruimtesonde de diameter van Pluto vast op 2.370 kilometer. Daarmee is het hemellichaam iets groter dan eerder werd aangenomen. • 19 augustus – Nederlandse Poolexpeditie van start Seaice & Edgeøya Met het vertrek van ruim vijftig wetenschappers naar de Noordpool is de grootste Nederlandse poolexpeditie ooit begonnen. De expeditie, die wordt georganiseerd door het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen, gaat naar het eiland Edgeøya, aan de oostkant van eilandengroep Spitsbergen. Naast wetenschappers gaan ook een aantal bekende Nederlanders mee, waaronder politicus Stientje van Veldhoven, weervrouw Helga van Leur en schrijver Ramsey Nasr. • 30 augustus – Neuroloog Oliver Sacks overleden Oliver Sacks In New York is neuroloog en schrijver Oliver Sacks op 82-jarige leeftijd overleden. Sacks is vooral bekend door zijn boeken en interviews waarin hij op toegankelijke wijze over zijn patiënten en ervaringen in het neurologisch vakgebied schrijft. Zijn bekendste boek Awakenings werd zelfs verfilmd met Robin Williams en Robert De Niro in de hoofdrol. In Nederland is Sacks ook bekend om zijn bijdrage aan de VPRO-televisieserie "Een Schitterend Ongeluk" van Wim Kayzer. • 4 september – Investering in Delftse supercomputer De Amerikaanse chipfabrikant Intel gaat de komende tien jaar zo'n 44 miljoen euro investeren in QuTech, een Delfts onderzoeksinstituut van de TU Delft en TNO. Doel is het ontwikkelen van een supercomputer op basis van de kwantummechanica. Zo'n kwantumcomputer kan in theorie zeer snel en efficiënt gigantische hoeveelheden data te verwerken en analyseren die de huidige computertechnologie ver te boven gaan. • 10 september – Menssoort Homo naledi ontdekt In de Rising Stargrotten in Zuid-Afrika zijn 1500 botjes van de Homo naledi gevonden. Het is de grootste vondst tot nu toe van menselijke fossielen in Afrika. Deze nieuwe voorouder van de moderne mens staat waarschijnlijk aan het begin van de stamboom van het mensengeslacht Homo waartoe ook de huidige mensen behoren (Homo sapiens). De leeftijd van de fossielen zijn waarschijnlijk tussen de twee en drie miljoen jaar oud.

Oktober - December • 5 oktober – Nobelprijslaureaten 2015 bekend De Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde van dit jaar wordt toegekend aan William C. Campbell en Satoshi Ōmura voor "hun ontdekkingen betrekking hebbend op nieuwe geneeswijzen bij infecties veroorzaakt door parasitaire rondwormen" en aan Youyou Tu voor "haar ontdekking betrekking hebbend op een nieuwe therapie tegen malaria". Takaaki Kajita en Arthur McDonald ontvangen die voor Natuurkunde voor "de ontdekking van neutrino-oscillaties, wat aantoont dat neutrino's massa hebben" en Tomas Lindahl, Paul Modrich en Aziz Sancar de Nobelprijs voor de Scheikunde voor "hun onderzoek naar de wijze waarop lichaamscellen DNA repareren". • 10 oktober – Nobellaureaat Heck overleden De Amerikaanse scheikundige en Richard Heck is op 84-jarige leeftijd overleden. Heck verkreeg in 2010 de Nobelprijs voor de Scheikunde voor de ontwikkeling van een chemische reactie, de naar hem vernoemde Heck-reactie – een palladium-gekatalyseerde koppelingsreactie die veel gebruikt wordt in de organische synthese. • 9 december – Caesar in de Lage Landen Buste Jules Caesar Archeologen ontdekken de plek waar de Romeinse generaal en staatsman Julius Caesar in 55 v.Chr. in een veldslag twee Germaanse stammen versloeg, bij de plaats Kessel in de Nederlandse gemeente Oss. De locatie van deze veldslag, die Caesar uitvoerig beschreef in zijn Bello Gallico was tot op heden niet exact bekend. Op de locatie zijn zwaarden, speerpunten en een helm gevonden. Volgens de onderzoekers is het voor het eerst dat de aanwezigheid van Caesar en zijn troepen op Nederlands grondgebied is aangetoond. • 21 december – Landing Falcon 9 Het ruimtetechnologiebedrijf SpaceX slaagt erin een Falcon 9-raket te lanceren en de eerste trap opnieuw veilig te laten landen op aarde. • 23 december – Nobellaureaat Gilman overleden De Amerikaans farmacoloog en biochemicus Alfred Goodman Gilman is overleden. In 1994 won Gilman samen met Martin Rodbell de Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde voor hun ontdekking van G-proteïnen en de rol van deze eiwitten in de signaaltransductie van cellen. • 30 december – Vier nieuwe chemische elementen IUPAC en IUPAP bevestigen de ontdekking van de scheikundige elementen Ununtrium (atoomnummer 113), Ununpentium (115), Ununseptium (117) en Ununoctium (118).

Wetenschaps- en technologienieuws van voorgaande jaren: 2004 - 2005 - 2006 - 2007 - 2008 - 2009 - 2010 - 2011 - 2012 - 2013 - 2014 - 2015 - 2016 - 2017 - 2018 - 2019 - 2020 - 2021 - 2022