Norellius
Norellius[1][2] is een geslacht van uitgestorven scleroglosside hagedissen uit de Ööshformatie uit het Vroeg-Krijt van Mongolië.
| Norellius Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Vroeg-Krijt | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
| Norellius nyctisaurops | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Geslacht | |||||||||||
| Norellius Conrad & Daza, 2015 | |||||||||||
| Typesoort | |||||||||||
| Norellius nyctisaurops | |||||||||||
| |||||||||||
Vondst en naamgeving
bewerkenNorellius is bekend van een goed bewaarde schedel die in 1923 werd verzameld door een expeditie van het American Museum of Natural History naar Mongolië en werd gecatalogiseerd onder het inventarisnummer AMNH FR 21444 dat het holotype zou worden. Na de eerste catalogisering werd het exemplaar pas in 2004 opnieuw vermeld in de wetenschappelijke literatuur, toen het werd erkend als behorend tot een potentiële vroege verwant van moderne groepen Squamata zoals gekko's, Amphisbaenia, dibamiden en slangen.
AMNH FR 21444 werd vollediger beschreven in een studie uit 2006 waarin computertomografie met hoge resolutie werd gebruikt om de schedel en zijn hersenpan te onderzoeken. Het stuk werd in 2015 door Jack Lee Conrad en Juan Daza benoemd als de typesoort Norellius nyctisaurops. De geslachtsnaam eert de paleontoloog Mark Allan Norell die aan veel expedities naar Mongolië heeft deelgenomen en ook mede-auteur was van de studie uit 2006. De soortaanduiding is een combinatie van het Grieks nyx, "nacht", sauros, "hagedis" en oops, "gezicht", een verwijzing naar de veronderstelde nachtelijke levenswijze.
Beschrijving
bewerkenNorellius is een kleine soort. De schedel van het holotype heeft een bewaarde lengte van 15,39 millimeter.
Er is een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. De voorhoofdsbeenderen zijn gepaard. De onderzijde van de voorhoofdbeenderen mist versmolten cristae cranii die de steel en kanalen van de reuklobben omcirkelen. Het voorhoofdsbeen heeft een voorste middelste tak die ongeveer even ver naar voren reikt als de buitenste tak. Het bovenkaaksbeen overlapt breed het prefrontale. Het jukbeen heeft een grote bijdrage aan de beenbalk achter de oogkas. Er is een foramen pineale. Het wandbeen heeft een achterste binnenste tak. De wandbeenderen zijn gepaard. Er is een breed contact tussen het ploegschaarbeen en het verhemeltebeen. Het pterygoïde draagt tanden. De marginale tanden zijn recht en staan dicht op elkaar. Het Meckeliaans kanaal aan de binnenste onderkaak is open.
Fylogenie
bewerkenDe studie van 2006 nam het exemplaar op in een fylogenetische analyse en ontdekte dat het een basaal lid was van de evolutionaire groep Gekkonomorpha, een op stam gebaseerd taxon dat levende gekko's en pootloze hagedissen (pygopodiden) omvat en alle taxa die nauwer verwant zijn aan deze dan aan elke andere levende hagedis. Norellius ligt buiten het op knooppunten gebaseerde taxon Gekkota, een meer strikt gedefinieerde subgroep van Gekkonomorpha die gekko's, pygopodiden en alle afstammelingen van hun meest recente gemeenschappelijke voorouder omvat. Daarom, hoewel Norellius nauwer verwant is aan gekko's en pygopodiden dan aan enige andere levende groep hagedissen, vertakt het zich vóór de meest recente gemeenschappelijke voorouder van deze twee groepen.
Hieronder is een cladogram dat de positie van Norellius volgens deze fylogenie toont:
| Squamata |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- ↑ Norellius. www.prehistoric-wildlife.com. Geraadpleegd op 09-10-2022.
- ↑ Fossilworks: Norellius. www.fossilworks.org. Geraadpleegd op 09-10-2022.
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Norellius op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.