1533

Het jaar 1533 is het 33e jaar in de 16e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

1533

Eeuwen:	15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw
Decennia:	1520-1529 · 1530-1539 · 1540-1549
Jaren:	<< · < · 1532 · 1533 · 1534 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen

Ab urbe condita:		2286 MMCCLXXXVI
Armeense jaartelling:		982 – 983 ԹՎ ՋՁԲ – ՋՁԳ
Chinese jaartelling:		4229 – 4230 己辰 – 庚巳
Christelijke jaartelling:		1533 MDXXXIII
Ethiopische jaartelling:		1525 – 1526
Hebreeuwse jaartelling:		5293 – 5294
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1588 – 1589
- Shaka Samvat		1455 – 1456
- Kali yuga		4634 – 4635
Iraanse jaartelling:		911 – 912 ۹۱۱ – ۹۱۲
Islamitische jaartelling:		939 – 940 ٩٤٠ – ٩٣٩
Maçonnieke jaartelling:		5532 – 5533
Juliaanse kalender van 1533

Gebeurtenissen

januari

25 - Hendrik VIII van Engeland gaat een geheim huwelijk aan met Anna Boleyn.

februari

18 - Stichting van de orde der Barnabieten.

maart

30 - Thomas Cranmer wordt de eerste Anglicaanse aartsbisschop van Canterbury.

mei

23 - Thomas Cranmer verklaart het huwelijk tussen Hendrik VIII en Catharina van Aragon ontbonden.

juni

1 - Pedro de Heredia sticht Cartagena.
22 - Sultan Süleyman I en keizer Ferdinand I sluiten vrede. Ze verdelen Hongarije in drie delen: Ferdinand krijgt het westen en noorden, de sultan het Hongaarse kernland en de Hongaarse edelman Johan Zápolya krijgt Transsylvanië.

juli

11 - Paus Clemens VII verklaart Hendrik VIII geëxcommuniceerd tenzij hij Catharina van Aragon weer als zijn vrouw aanneemt.

oktober

14 - Slag bij Jemmingen: Gelderse hulptroepen van Balthasar Oomkens van Esens verslaan een numeriek grote Oost-Friese legermacht. Balthasar keert terug als heerser over Harlingerland, zij het als leenman van Gelre.
oktober - De Franse kroonprins Hendrik huwt Catharina de' Medici.

november

1 - Johannes Calvijn vlucht uit Parijs.
15 - Francisco Pizarro bereikt en verovert Cuzco.

zonder datum

Generaal Nguyen Kim kroont Le Trang Tong tot keizer van Vietnam en sticht daarmee de gerestaureerde Le-dynastie.
Begin van de drooglegging van het Achtermeer, de eerst bekende droogmakerij in de Nederlanden.
Photisarat I verplaatst de hoofdstad van Lan Xang van Luang Prabang naar Vientiane.
Na de dood van Filips I van Baden wordt het markgraafschap Baden verdeeld in Baden-Durlach onder Ernst en Baden-Baden onder Bernhard III
De Spanjaarden sluiten vrede met de Taíno opstandeling Enriquillo, waarbij de indianen op Hispaniola bepaalde rechten toegekend krijgen.
Diego Becerra ontdekt Baja California.
Hendrik VIII van Engeland voert de Buggery Act in, die sodomie verbiedt.
De heerlijkheid Bergen op Zoom wordt verheven tot markizaat.
Huwelijk van Francesco II Sforza met Christina van Denemarken.
Khair ad-Din bouwt een grote oorlogsvloot in Constantinopel.
De gouden florijn wordt afgeschaft.

Literatuur

Heinrich Cornelius Agrippa: De occulta philosophia libri tres
Thomas Elyot: The Knowledge which maketh a Wise Man and Pasquyll the Playne
Regiomontanus: De triangulis omnimodis (postuum)
Bernhard Rottmann: Bekenntniss von beyden Sacramenten, Doepe vnde Nachtmaele, Der Praedicanten tho Munster

Beeldende kunst

Hans Holbein de Jongere: De ambassadeurs
Titiaan: Portret van Karel V met zijn hond
Jacopo Pontormo: Venus en Cupido
Lorenzo Lotto: Portret van een vrouw

Opvolging

Ayutthaya - Borommaracha IV opgevolgd door Ratchadathiratkuman, op diens beurt opgevolgd door Chairacha
aartsbisschop van Canterbury - Thomas Cranmer als opvolger van William Warham
Generalitat de Catalunya - Francesc Oliver de Boteller opgevolgd door Dionís de Carcassona
Incarijk - Atahualpa opgevolgd door Túpac Huallpa
Mirandola - Gian Francesco II Pico della Mirandola als heer opgevolgd door Galeotto II Pico della Mirandola als graaf
Moscovië - Vasili III opgevolgd door zijn zoon Ivan IV onder regentschap van diens moeder Elena Glinskaya
Nemours en Genève - Filips opgevolgd door zijn zoon Jacob
Sleeswijk - Frederik I van Denemarken opgevolgd door zijn zoon Christiaan III van Denemarken

Afbeeldingen

executie van Atahualpa
begrafenis van Vasili III
Huwelijk van Hendrik II en Catharina de' Medici
graftombe van Frederik I van Denemarken
graf van Filips I van Baden
Villa del Principe, Genua (voltooid 1533)
graf van Maria Tudor

Geboren

28 februari - Michel de Montaigne, Frans filosoof
10 maart - Francesco III Gonzaga, hertog van Mantua en markgraaf van Monferrato
maart - Anna van Egmond, Noord-Nederlands edelvrouw, echtgenote van Willem van Oranje
5 april - Giulio della Rovere, Italiaans edelman en kardinaal
24 april - Willem van Oranje, Duits-Nederlands staatsman
1 mei - Catalina Tomàs, Spaans mystica
2 mei - Filips II van Brunswijk-Grubenhagen, Duits edelman
3 mei - Cheng Dawei, Chinees wiskundige
4 juni - Hendrik van Brunswijk-Dannenberg, Duits edelman
7 september - Elizabeth I, koningin van Engeland (1558-1603)
11 september - Karel Rym, Zuid-Nederlands jurist
15 september - Catharina van Oostenrijk, echtgenote van Sigismund II August van Polen
27 september - Stefanus Báthory, vorst van Transsylvanië, koning van Polen en grootvorst van Litouwen (1571/1575/1576-1586)
22 november - Alfonso II d'Este, hertog van Ferrara (1559-1597)
13 december - Erik XIV, koning van Zweden (1560-1568)
Oudard de Bournonville, Zuid-Nederlands militair
Cornelis Cort, Noord-Nederlands graveur
Pierre de Gondi, Frans kardinaal
Cesare I Gonzaga, Italiaans edelman
Pieter Hellynck, Zuid-Nederlands abt
Johan Baptista Houwaert, Zuid-Nederlands toneelschrijver
Christiaan Kruik van Adrichem, Noord-Nederlands geestelijke
Antoon II van Lalaing, Zuid-Nederlands edelman
Johannes Molanus, Zuid-Nederlands theoloog
Karel van Sint-Omaars, Zuid-Nederlands botanist
Robert Stewart, Schots edelman
Diego Valadés, Spaans missionaris
Diego Vázquez de Mercado, Spaans prelaat
Anthonie Blocklandt van Montfoort, Noord-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
Jacob van Foreest, Nederlands geestelijke (jaartal bij benadering)
Andrea Gabrieli, Venetiaans componist (jaartal bij benadering)
Francis Walsingham, Engels diplomaat (jaartal bij benadering)

Overleden

31 januari - Ludovica Albertoni (~59), Romeins edelvrouw en filantroop
10 april - Frederik I (61), koning van Denemarken en Noorwegen (1523-1533)
13 april - Jancko Douwama (~50), Fries politicus
18 mei - Johan III van Wied-Runkel, Duits edelman
25 mei - Augustijn van Teylingen, Noord-Nederlands politicus
25 juni - Maria Tudor, echtgenote van Hendrik VIII van Frankrijk
6 juli - Ludovico Ariosto (58), Italiaans schrijver
26 juli - Atahualpa (~31), Incakeizer (1532-1533)
6 september - Jacopo Salviati (71)
17 september - Filips I van Baden (53), Duits edelman
20 september - Nicolas Liégeois, Zuid-Nederlands componist
25 oktober - Filips van Savoye-Nemours (~43), Savoyaards edelman en prelaat
november - Pieter Gillis (47), Zuid-Nederlands humanist
3 december - Vasili III (54), grootvorst van Moskou (1505-1533)
Juan de Ampiés, Spaans koloniaal bestuurder
Borommaracha IV, koning van Ayutthaya (1529-1533)
Johan George (~45), markgraaf van Monferrato
Lucas van Leyden (~39), Noord-Nederlands kunstschilder en graveur
Jacob Cornelisz. van Oostsanen, Noord-Nederlands kunstschilder
Ratchadathiratkuman (~4), koning van Ayutthaya (1533)
Simon Robert, Zuid-Nederlands geestelijke
Túpac Huallpa, Incakeizer (1533)
Johan VII Schellaert van Obbendorf, Limburgs edelman
Veit Stoss, Pools-Duits beeldhouwer
Pieter van Edingen, Zuid-Nederlands tapijtwever (jaartal bij benadering)
Meester van Frankfurt, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)

Zie de categorie 1533 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.