Lijst van films in het publiek domein

Wikimedia-lijst

Dit is een lijst met films die onder het publiek domein vallen, dus waarvoor het auteursrecht niet van toepassing is. Deze films zijn dus gratis en legaal te verspreiden. Het is ook toegestaan om ze op dvd te verkopen. Veel van deze films zijn ook op YouTube en/of Internet Archive te zien. Artikelen gemarkeerd met bevatten verwijzingen naar dergelijke filmbestanden.

Naast deze lijst is er ook een Lijst van televisieseries in het publiek domein, een Lijst van films met een vrije licentie en een Lijst van tekenfilms in het publiek domein.

Publiek domein-films uitgebracht in de Verenigde Staten

bewerken

Hieronder volgen een aantal in Amerika uitgebrachte films, en waarom ze beschouwd kunnen worden als publiek domein. Bedenk hierbij wel dat het steeds gaat om de in Amerika uitgebrachte versie. Films die niet in Amerika zijn gemaakt, kunnen in Amerika publiek domein-status hebben, maar in hun land van herkomst een andere status hebben.

Films gemaakt door de Amerikaanse overheid

bewerken

Tenzij in zeer uitzonderlijke gevallen, zijn alle films die gemaakt zijn door de Amerikaanse overheid publiek domein.[1]

Films uitgebracht in de VS voor 1923

bewerken

Films die in Amerika voor 1923 zijn uitgebracht, zijn – volgens de Amerikaanse wetgeving – in dat land per definitie publiek domein.[1]

Publiek domein-films uit deze periode zijn onder andere:

Films uitgebracht in de VS tussen 1923 en 1963

bewerken

Films uit deze periode worden in principe beschermd door auteursrechten. De auteursrechten-licentie moest echter na 28 jaar in de VS verlengd worden. Sommige rechthebbenden hebben hun licentie niet, of niet op tijd, verlengd. Hierdoor zijn een aantal films in het publiek domein terechtgekomen.

Sommige van deze publiek domein-films zijn gebaseerd op boeken of theaterstukken die echter nog wel auteursrechtelijk beschermd worden, of bevatten liedjes die auteursrechtelijk zijn beschermd. Hierdoor is het soms nog maar de vraag is in hoeverre ze werkelijk publiek domein zijn.[1]

Publiek domein-films uit deze periode zijn onder andere:

Films uitgebracht in de VS tussen 1963 en 1977

bewerken

In de VS uitgebrachte films uit de periode 1963–1977 moesten, om beschermd te worden door auteursrecht, een auteursrechtregistratie hebben. Deze moest minimaal het auteursrechtsymbool (©) bevatten, het jaar van publicatie, en de auteursrechthebbende.

Sommige film uit deze periode hebben deze registratie niet en kunnen dus worden aangemerkt als zijnde publiek domein.[1] Voor de periode 1963–1977 is het auteursrecht niet opnieuw te claimen, en de status van publiek domein is hiermee zeker.

Publiek domein-films uit deze periode zijn onder andere:

Films uitgebracht in de VS tussen 1978 en 1989

bewerken

Voor films uit de periode 1 januari 1978 – 1 maart 1989 geldt dezelfde regel als voor de films voor 1978: zonder registratie behoren zij tot het publieke domein. Films uit deze periode kunnen echter op een later tijdstip alsnog worden geregistreerd voor auteursrechten. Hierdoor is hun status minder zeker.

Films uitgebracht in de VS na 1 maart 1989

bewerken

De enige Amerikaanse publiek domein-films van na 1 maart 1989 zijn de films van overheidswege gemaakt. Voor alle andere films na deze datum berust het auteursrecht automatisch bij de eigenaar. Ook de auteursrechten van in de VS ingevoerde films zijn vanaf deze datum automatisch beschermd. Ondanks dit alles kan deze wet niet alles tegenhouden, bijvoorbeeld wanneer een auteur van een film besluit zijn filmrechten op te geven en de film zelf publiek domein te verklaren.

Publiek domein-films na 1989 zijn onder andere:

Daarnaast zijn er ook films die door de rechthebbenden zelf onder een vrije licentie zijn uitgebracht (bijvoorbeeld via een Creative Commons-licentie).[1] Zie hiervoor de Lijst van films met een vrije licentie.

Prelinger Archives

bewerken

De Prelinger Archives is een verzameling van korte, voornamelijk Amerikaanse films. De verzameling is bijeengebracht door schrijver en filmmaker Rick Prelinger. Het gaat om educatieve films, bedrijfsfilms, reclamefilmpjes en amateurfilms. De films zijn publiek domein, omdat ze zijn uitgebracht in de periode tot 1989, maar nooit zijn geregistreerd voor copyright.

Geen publiek domein

bewerken

Sommige oudere films hebben een periode tot het publiek domein behoord, maar zijn uiteindelijk weer onder copyright komen te vallen. Onder deze films zitten onder andere Metropolis (1927) en The Third Man (1949).[661]

Ook is het belangrijk om te realiseren dat publiek domein NIET hetzelfde is als "gratis te bekijken". Op sites als Google Video is bijvoorbeeld veel materiaal te vinden waar auteursrechten op berusten. Dat is niet per definitie illegaal: sommige filmmakers kiezen juist voor gratis uitzending om bekendheid te verkrijgen. Op hun werk blijft echter het auteursrecht van toepassing, tenzij ze duidelijk iets anders hebben aangegeven.

Publiek domein-films uit de Europese Unie

bewerken

De lidstaten van de Europese Unie hanteren voor het auteursrecht een bescherming van zeventig jaar na het overlijden van de auteur. Voor films geldt dat zowel de regisseur, de scriptschrijver als de producent rechthebbende zijn of kunnen zijn. Regisseurs onder diensttijd staan in de regel echter doorgaans hun rechten af aan de producent. Films van wie alle rechthebbende producenten/regisseurs/scriptschrijvers die (anno 2011) voor 1941 zijn overleden, behoren dus tot het publieke domein. Het is hierdoor overigens vaak niet eenvoudig te achterhalen wie de rechthebbenden van een film waren en of het auteursrecht verstreken is.[662]

Nederland

bewerken

Films die waarschijnlijk tot het Nederlandse publieke domein behoren, zijn:

Verenigd Koninkrijk

bewerken

Frankrijk

bewerken

De films van Georges Méliès kwamen op 1 januari 2009 wereldwijd in het publieke domein. Dit omdat Méliès in 1938 overleed, en de status van publiek domein ingaat per 1 januari van het volgende jaar nadat 70 jaar geleden is dat de auteur overleed. Enkele van zijn films hebben al de status van publiek domein in de VS, omdat ze voor 1923 zijn gemaakt.

Duitsland

bewerken

Italië

bewerken

Denemarken

bewerken

Publiek domein-films uit andere landen

bewerken

USSR/Rusland

bewerken

Indien een werk in de USSR voor 1 januari 1954 is gemaakt, EN de rechthebbende is voor die datum overleden, behoort een film tot het Russische publieke domein. Voor werken van veteranen van de Grote Vaderlandse Oorlog geldt de datum van 1 januari 1950. Ook het werk van de Sovjet-autoriteiten van voor 1 januari 1954 behoort tot het publieke domein.

Films die hierdoor tot het Russische publieke domein behoren zijn:

Volgens de Indiase wetgeving zijn films zestig jaar nadat ze zijn uitgebracht vervallen van auteursrecht.[726] Anno 2011 betekent dit dat alle films voor 1951 tot het Indiase publieke domein behoren.

Films die hierdoor onder andere tot het Indiase publieke domein behoren zijn:

Overigens zijn de oude Indiase films minder goed bewaard gebleven dan de oude Hollywood-films, en ook minder makkelijk op het internet te vinden.[727]

Volksrepubliek China

bewerken

De wet op het auteursrecht van de Volksrepubliek China beschermt het auteursrecht van films tot vijftig jaar na publicatie, met een vernieuwing op elke 31 december van het kalenderjaar.[732] Anno 2011 betekent dit dat alle Chinese films gemaakt tot en met 1960 tot het Chinese publieke domein behoren.

Chinese publiek domein-films zijn onder andere:

(INT = De internationale titel)

Over wat in Japan publiek domein is en wat niet woedt een juridische discussie. Een uitspraak van een Japanse rechter in juli 2006 stelde dat films die voor 1953 in Japan zijn uitgebracht, tot het publieke domein gerekend kunnen worden.[764] Hiermee zijn honderden werken publiek domein verklaard.

Deze uitspraak wordt aangevochten door de Japanse filmindustrie. Met name de rechten op het werk van Akira Kurosawa worden nog steeds geclaimd. Een rechterlijke uitspraak in september 2007 stelde dat diens werk pas publiek domein wordt in 2036.[765][766]

Na de rechtenclaim van Kurosawa is er een nieuwe regeling ingegaan. Deze regeling zorgt ervoor dat films pas in het publiek domein zijn als ze voor 1953 gemaakt zijn en de regisseur al meer dan 38 jaar dood is. Voorbeelden hiervan zijn de vroege films van Kenji Mizoguchi en Yasujiro Ozu.

In Iran behoren films (en foto's) 30 jaar na hun publicatie tot het publieke domein. Dat betekent dat anno 2011, alle Iraanse films gemaakt tot en met 1981 tot het publieke domein behoren.[767]

Voorbeelden van deze films zijn onder andere:

Brazilië

bewerken

Australië

bewerken