Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (Den Haag)
De Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) te Den Haag is de oudste kunstacademie van Nederland, die in 1682 werd opgericht. De Academie ontving ter gelegenheid van het 275-jarig bestaan in 1957 het Predicaat Koninklijk.
Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten | ||||
---|---|---|---|---|
![]() | ||||
Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten aan de Prinsessegracht te Den Haag, gebouwd in 1933-1937 naar ontwerp van J.H. Plantenga, J.W.E. Buijs en J.B. Lürsen
| ||||
Algemeen | ||||
Afkorting | KABK | |||
Locatie | Den Haag, Nederland | |||
Opgericht | 29 september 1682 | |||
Type | kunstacademie | |||
Algemeen directeur | Ranti Tjan | |||
Studenten | 792 (2016) | |||
Lid van | Hogeschool der Kunsten Den Haag | |||
Website | KABK | |||
|
GeschiedenisBewerken
De academie heeft een voorgeschiedenis vanaf 1656, toen de “Confrèrie Pictura” zich afsplitste van het schildersgilde, omdat de professionele kunstenaars vonden dat te veel kladschilders daarvan lid waren geworden. Ze waren, vaak na een verblijf in de kunstenaarswereld van Rome, tot de conclusie gekomen dat Den Haag behoefte had aan een degelijke schildersopleiding. De Haagsche Teeken-Academie, de latere Academie van Beeldende Kunsten, werd op 29 september 1682 gesticht door leden van de 'confrèrie', Willem Doudijns, Theodoor van der Schuer, Daniël Mijtens (II), Robbert Duval en Augustinus Terwesten. In de academie werd 's avonds getekend en op zaterdag sociëteit gehouden en over kunst gesproken.
In de 18de eeuw was de Haagse academie een welvarend instituut, maar nadat zij in 1780 onafhankelijk was geworden van de “Confrèrie Pictura”, braken moeilijke tijden aan door het wegvallen van alle financiële steun. Het dieptepunt lag rond 1800, toen er met minder dan tien leerlingen werd gewerkt. Onder Koning Willem I kwam er weer steun en groei.
In 1821 werd het teken- en schilderonderwijs gecombineerd met de pas opgerichte School voor Burgerlijke Bouwkunde. Na gehuisvest te zijn in de Korenbeurs en de Boterwaag werd in 1839 een neoclassicistisch gebouw aan de Prinsessegracht betrokken, ontworpen door stadsarchitect Zeger Reyers (1790-1857). Door de markante voorgevel met een driehoekig fronton gesteund door zes zuilen, kreeg het de bijnaam "de tempel". In de 19de eeuw werden de bekende kunstenaars Johannes Bosboom, Isaac Israëls, Willem en Jacob Maris, Jan Hendrik Weissenbruch, George Breitner en Floris Verster hier opgeleid.
Tot 1872 werden vrouwen niet toegelaten tot de academie. In april van dat jaar werden de eerste vrouwelijke leerlingen toegelaten tot de academie. Het aantal groeide in tien jaar tijd tot een veelvoud daarvan. Aanvankelijk stond alleen de opleiding tot tekenonderwijzer open voor vrouwen.[1]
In de loop van de 19e eeuw werd de opleiding bouwkunde steeds belangrijker, terwijl daarnaast veel tekenleraren werden opgeleid. Vanaf omstreeks 1920 kwamen ook vakgebieden als industriële en grafische vormgeving, typografie, fotografie en reclame in de belangstelling. De sterk door de modernistische ontwerpopvattingen van het Bauhaus geïnspireerde docenten Cor Alons, Paul Citroen, Gerard Kiljan en Paul Schuitema waren hiervan de voortrekkers.
In 1921 kreeg de academie door het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen de bevoegdheid toegekend om een bijzondere leerstoel te vestigen aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.[noot 1] Op deze bijzondere leerstoel werd in 1922 als eerste benoemd prof. dr. Friedrich Wilhelm Freiherr von Bissing.[3]
Op initiatief en onder leiding van bestuursvoorzitter C.W. Lunsingh Scheurleer beheerde de academie ook twee musea. In 1920 werd in de academie het Museum van reproducties van beeldhouwkunst geopend. In 1960 werd deze collectie van 10.000 gipsen beelden opgeheven vanwege ruimtegebrek en veranderde inzichten in tekenonderwijs. De academie beheerde ook het Haagsch Museum van Kunstnijverheid, dat naast het hoofdgebouw gevestigd was.[4] Het werd opgeheven in 1933.
In 1937 werd op de plaats van de oude "tempel" een nieuw academiegebouw voltooid, ontworpen door Jan Plantenga (directeur van de academie), omdat hij van mening was dat een neoclassicistisch gebouw niet meer de eigentijdse kunst weerspiegelde. Het werd uitgevoerd door de architecten Jan Buijs en Joan Lürsen in een zakelijke bouwstijl met expressionistische kenmerken. Het gebouw bestaat uit vier vleugels met twee of drie bouwlagen om een binnentuin. Het is een rijksmonument als representant van het zakelijk-expressionisme.
De School voor Fotografie en Fotonica, ook in Den Haag gevestigd, ging in 1989 op in de KABK. In 1990 fuseerden, als gevolg van de door de overheid gestimuleerde schaalvergroting in het hoger beroepsonderwijs, de Koninklijke Academie en het Koninklijk Conservatorium tot Hogeschool van Beeldende Kunsten, Muziek en Dans. Sinds 2010 is de naam Hogeschool der Kunsten Den Haag. Buiten Nederland gebruikt de Hogeschool der Kunsten Den Haag de naam University of the Arts in The Hague. De naam Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten is in gebruik gebleven, evenals het gebouw aan de Prinsessegracht, dat in 2000 gemoderniseerd werd door het architectenbureau Van Mourik Vermeulen. Hierdoor zijn faciliteiten geschapen voor nieuwe studies als ArtScience, Interactive/Media/Design en Non-Linear Narrative.
In 2001 werd een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de Universiteit Leiden onder de naam Faculty of Arts, waardoor men studies kan volgen aan beide onderwijsinstellingen tegelijk en kunstenaars toegang hebben tot de academische promotie.
In de nacht van vrijdag op zaterdag 25 januari 2020 liep het gebouw flinke schade op door een brand. Er raakte niemand gewond.[5]
De academie reikt iedere twee jaar de Gerrit Noordzijprijs voor letterontwerpen uit.
Filmpje Polygoonjournaal uit 1938.
Bekende oud-studentenBewerken
- Johannes Josephus Aarts
- Johannes Akkeringa
- Philip Akkerman
- Peter Alma
- Johan Coenraad Altorf
- Cor Alons
- Kees Andrea
- Pat Andrea
- Emmy Andriesse
- Joost Baljeu
- Hans Basart
- Marius Bauer
- Karel de Bazel
- Carel Jacobus Behr
- Joop Beljon
- Hans van Bentem
- Andries van den Berg
- Frans van den Berg
- Willem van den Berg
- Hermanus Berserik
- Jeanne Bieruma Oosting
- Freek Biesiot
- David Bles
- Frank E. Blokland
- Petr van Blokland
- Ansuya Blom
- Leen Blom
- Kees van Bohemen
- Berhardina Bokhorst
- Hans Borrebach
- Guno Bodo
- Kees Bol
- Loek Bos
- Johannes Bosboom
- Morad Bouchakour
- Agnes van den Brandeler
- Dolf Breetvelt
- George Hendrik Breitner
- Thierry van Brienen van de Groote Lindt
- Geurt Brinkgreve
- André Broedelet
- Wim Brusse
- Dirk Bus
- Robine Clignett
- Ivo Coljé
- Rie Cramer
- Jan Cremer
- Jenny Dalenoord
- Han van Dam
- Christiaan Paul Damsté
- Willem van Deventer
- Gijs Donker
- Rein Draijer
- Irene Droogleever Fortuyn
- Roland Duong
- Toon Dupuis
- Gerrit Willem Dijsselhof
- Marcel van Eeden
- Otto Egberts
- Alfred Eikelenboom
- Mies Elout-Drabbe
- Sharelly Emanuelson
- Jaap van den Ende
- Peter Erftemeijer
- Gerard Fieret
- Nora van der Flier
- Suze Fokker
- Adelbert Foppe
- Abraham Fresco
- Lotti van der Gaag
- Dirk van Gelder
- Willem van Genk
- Krijn Giezen
- Herman Gordijn
- George Graff
- Christie van der Haak
- Jurjen de Haan
- Fer Hakkaart
- Maja van Hall
- Lambertus Hardenberg
- Fred Hazelhoff
- Jacoba van Heemskerck
- Guus Hellegers
- Carli Hermès
- Marie Heijermans
- Herman Heuff
- Coby Hol
- Carl Hollander
- Frida Holleman
- Reynoud Homan
- Johannes Franciscus Hoppenbrouwers
- Gerard Hordijk
- Bartholomeus Johannes van Hove
- Peter van Hugten
- Isaac Israëls
- Hens de Jong
- Jan Gerrit Jordens
- Gerart Kamphuis
- Toon Kelder
- Kees Kelfkens
- Karel Klinkenberg
- Nico Kluiters
- Gerhardus Knuttel
- Simon Koene
- Willem van Konijnenburg
- Edzard Koning
- Rob van Koningsbruggen
- David van de Kop
- Frans Koppelaar
- Yvonne Kracht
- Jan Kriege
- Jan van Krimpen
- Paul Kromjong
- Jeroen Kroos
- Conny Kuipéri
- George Lampe
- Hugo Landheer
- Chris Lanooy
- Jan Lavies
- Charles Leickert
- Frank Letterie
- Willem van Leusden
- Lambert Lourijsen
- Jacob Jan van der Maaten
- Tom Manders
- Jan Mankes
- Jacob Maris
- Matthijs Maris
- Willem Maris
- Anton Martineau
- Sanja Medic
- Lex Meeussen
- Mans Meijer
- Jeroen van Merwijk
- Ingrid Mol
- Louis de Moni
- Heppe de Moor
- Theo van der Nahmer
- Jaap Nanninga
- Kees Nieuwenhuijzen
- Toon Ninaber van Eyben
- Gerrit Noordzij
- Herbert Nouwens
- Wijnand Nuijen
- Arend Odé
- Nancy van Overveldt
- Ootje Oxenaar
- Corrie Pabst
- Ru Paré
- Helena Christina van de Pavord Smits
- Lon Pennock
- Alida Jantina Pott
- Ralph Prins
- Els van Rees-Burger
- Aart Rietbroek
- Suze Robertson
- Charles Rochussen
- Carla Rodenberg
- Albert Roelofs
- Willem Roelofs
- Matthijs Röling
- Arend Roodenburg
- Rudi Rooijackers
- Bram Roth
- Gerrit Rotman
- Carla Rutgers
- Helmut Salden
- Har Sanders
- Toer van Schayk
- Hans Scheepmaker
- Hester Scheurwater
- Mia Schlosser
- Jan Schoonhoven
- Sierk Schröder
- Willem Schrofer
- Daan Schwagermann
- Martin Sjardijn
- Andries van der Sloot
- Dick Stapel
- Martine Stig
- Pieter Stortenbeker
- Peter Struycken
- Paul de Swaaf
- Albert Termote
- Pierre Tetar van Elven
- Paul Tetar van Elven
- Evert Thielen
- Kees Timmer
- David Vandekop
- Hendrik Valk
- Willem Valk
- Bas van der Veer
- Truike Verdegaal
- Peter Verheul
- Aat Verhoog
- Floris Verster
- Sam Verveer
- Ben Viegers
- Carel Visser
- Nout Visser
- Hugo Pieter Vogel
- Auke de Vries
- Jan van Vuuren
- Jan Weissenbruch
- Jan Hendrik Weissenbruch
- Toon Wegner
- Bart Welten
- Babs van Wely
- Co Westerik
- Ernst van de Wetering
- Jan Wiegers
- Frans de Wit
- Marietje Witteveen
- Charles van Wijk
- Manna de Wijs-Mouton
- Poen de Wijs
- Paul Woei
- Michiel de Zeeuw
- Cornelis Zitman
- Izaak Zwartjes
Bekende (oud-)docentenBewerken
- Johannes Josephus Aarts
- Johannes Akkeringa
- Cor Alons
- Joost Baljeu
- Joop Beljon
- Jacob Berden
- Andries van den Berg
- Hermanus Berserik
- Jan Willem Best
- Frank Blokland
- Petr van Blokland
- Kees Bol
- Emil Bourgonjon
- Dirk Bus
- Joseph Cals
- Paul Citroen
- Robine Clignett
- Marian Conrads
- Eline Cremers
- Han van Dam
- Aart van Dobbenburgh
- Rein Draijer
- Gert Dumbar
- Toon Dupuis
- Rob Eckhardt
- Marcel van Eeden
- Otto Egberts
- Irene Fortuyn
- Krijn Giezen
- Paul Guermonprez
- Christie van der Haak
- Henri van Haaren
- Jos Hachmang
- Alfons van Heusden
- Johannes Hoppenbrouwers
- Bartholomeus van Hove
- Huib van Hove
- Cor Hund
- Bon Ingen-Housz
- Frits Jansen
- Eduard Kerling sr.
- Gerard Kiljan
- Gerhardus Knuttel
- Johan Philip Koelman
- Simon Koene
- Paul Kromjong
- Hugo Landheer
- Henk Meijer
- Ruurd van der Noord
- Gerrit Noordzij
- Ootje Oxenaar
- Pearl Perlmuter
- Jan Hendrik Plantenga
- Dick Raaijmakers
- Willem Retera
- Aart Roos
- Willem Jacob Rozendaal
- Philip Sadée
- Hendrikus van de Sande Bakhuyzen
Bestuursvoorzitters en directeurenBewerken
BestuursvoorzittersBewerken
Tot 1839 werden veel van de leidinggevende taken op de academie uitgevoerd door de voorzitter van het Algemeen Bestuur, vanaf 1839 de Raad van Bestuur genoemd. Hieronder een (onvolledige) lijst van bestuursvoorzitters:
- 1814-1828 Mr. Jacob van de Kasteele
- 1836-1858 Jhr. Mr. Gerrit Hooft
- 1858-1859 Jhr. Mr. François Gevers Deynoot
- 1859-1873 Dr.h.c. Ir. Isaäc Delprat
- 1873-1875 Jhr. Mr. Jan de Jonge
- 1875-1897 Dr. Laurens Reinhart Beijnen
- 1897-1899 Alexander Philippus Godon (1816-1899)
- 1900-1912 Jhr. Mr. Willem Johan Snouck Hurgronje (1848-1912)
- 1912-1916 Dr. Dirk Bos
- 1916-1924 Prof. Ir. Johan Adrianus Gerard van der Steur
- 1924-1932 Dr.h.c. Constant Lunsingh Scheurleer
- 1932-1942 Mr. Dr. Reinier Bakels
- 1957, 1959 Ir. Gerrit (Gart) Westerhout (1893-1976)
DirecteurenBewerken
Op 2 augustus 1839 besloot de Haagse gemeenteraad tot een reorganisatie van de academie. Toen werden de verschillende afdelingen (tekenen, bouwkunde, etc.) onder de supervisie van één directeur gesteld. Lange tijd werd de functie van directeur gecombineerd met die van Eerste Hoofdonderwijzer. Na verloop van tijd ging de directeur steeds meer taken van de bestuursvoorzitter uitvoeren. Hieronder een lijst van directeuren van de KABK sinds de reorganisatie:
- 1839-1844: Jacques Joseph Eeckhout
- 1844-1861: Jacobus Everhardus Josephus van den Berg
- 1861-1887: Johan Philip Koelman
- 1887-1905: August van Delden
- 1906-1915: Jan Springer
- 1916-1928: Petrus Doorn
- 1929-1942: Jan Hendrik Plantenga
- 1942-1957: Bernardus Theodorus de Heij
- 1957-1985: Joop Beljon
- 1985-2000: Chris Rehorst
- 2000-2014: Jack Verduyn Lunel
- 2014-2021: Marieke Schoenmakers[6]
- 2022- Ranti Tjan
LiteratuurBewerken
- J.H. Plantenga, De Academie van 's-Gravenhage en haar plaats in de kunst van ons land: gedenkboek van de Academie van Beeldende Kunsten bij de voltooiing van het nieuwe gebouw. 's-Gravenhage 1938.
- J.J. Beljon, 300 jaar Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten 's-Gravenhage 1682-1982 : een beknopt overzicht. 's-Gravenhage 1982.
- D.F. Maan, De Maniakken: ontstaan en ontwikkeling van de grafische vormgeving aan de Haagse akademie in de jaren dertig. 's-Gravenhage 1982.
- Haagse letters: letterontwerpen aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag / samengest. door Mathieu Lommen & Peter Verheul. Amsterdam 1996.
- Special characters from the Hague: postgraduate course in type design & typography / [text: Anno Fekkes; transl.: John A. Lane, Martin Wenzel; ed.: Mathieu Lommen]. The Hague 1998.
- Simon Koene, Met uitzicht op de Koekamp, de geschiedenis van de academie en het einde van het renaissancistische model (Pulchri-blad 2011/2, 3 en 4)
Externe linksBewerken
Verwijzingen
Noten |