Kleurcodering

Een kleurcodering is enerzijds een manier om veel van de kleuren in de kleurruimte in een set van cijfers om te zetten. Er bestaan verschillende systemen voor deze kleurdefinities. Geen van deze systemen is echter in staat om alle theoretisch mogelijke kleuren te coderen. Wel zijn sommige coderingen in staat om dermate veel kleuren te coderen, dat het voor mensen lijkt alsof alle kleuren omvat worden, aangezien de kleurschakeringen in deze coderingen zeer dicht op elkaar liggen. De andere betekenis van "kleurcodering" is het onderscheid maken tussen elementen uit een reeks door middel van een of meer kleuren. Op allerlei gebieden worden deze kleurbetekenissen ingezet.

Kleurdefinities bewerken

Kleurcodering RGB bewerken

Het RGB-kleursysteem drukt de kleuren uit als een combinatie van drie primaire kleuren, uitgaande van additieve kleurmenging, Rood, Groen en Blauw. De hoeveelheid van elke primaire kleur die benodigd is om de mengkleur te verkrijgen, wordt uitgedrukt in een getal. Veelal wordt hiervoor het hexadecimale stelsel gebruikt. Het wordt veel gebruikt voor internet toepassingen. HTML herkent deze kleuren.

Kleurcodering CMYK bewerken

Het kleurcoderingssysteem CMYK (Cyaan, Magenta, Yellow, Key=Black) is meer geschikt voor subtractieve kleursystemen, zoals met verf en drukinkt.

Kleurcodering televisie bewerken

YUV is de kleurenruimte die in het PAL televisiecodeersysteem wordt gebruikt, dat veel in Europa wordt toegepast. Alternatieve standaarden voor analoge televisie-uitzendingen zijn het Amerikaanse NTSC, en het Franse SECAM.

RAL-kleuren bewerken

RAL is een nummersysteem om kleuren van verf en andere coatings vast te leggen. Hierbij is er geen duidelijk verband tussen de nummers en de daadwerkelijke kleur, de kleuren moeten in een catalogus of kleurenwaaier opgezocht worden.

Pantone kleuren bewerken

Het Pantone kleursysteem is een soortgelijk systeem als het RAL systeem en wordt vooral in de grafische industrie gebruikt. Kleuren hebben een PMS-codering (Pantone Matching System).

Kleuren licht bewerken

De kleur van het uitgestraalde licht van fluorescentielampen wordt met een aantal twee- of driecijferige getallen aangeduid. Voor lampen in het algemeen en fotografie wordt veel gebruikgemaakt van de kleurtemperatuur, de temperatuurschaal in kelvin, waarbij een lage waarde (rond de 1000 K) in het rode bereik ligt (roodgloeiend) en een hoge waarde (rond de 6000 K) de kleur wit van het zonlicht (witheet) benadert.

Kleurbetekenissen bewerken

Leesniveau bewerken

In bibliotheken worden boeken voor beginnende lezers ingedeeld volgens leesniveau, meestal de negen niveaus van het AVI-systeem. Met gekleurde stickers kunnen kinderen zelf een boek van hun niveau gaan uitkiezen. Voor de eenvormigheid neemt men de volgorde van de kleuren over van de kleurcodering die gebruikelijk is bij de elektronica (zie vorige paragraaf).

Muziekmedia bewerken

In de openbare bibliotheken gebruikt men voor de muziekmedia een codering die bestaat uit de combinatie van twee kleuren, waarmee het genre wordt aangeduid.

Elektronica bewerken

In de elektronica worden weerstanden, en soms condensatoren, dioden en spoelen, van een kleurcode voorzien in plaats van getallen om de waarde ervan aan te duiden: de kleurcode voor elektronica. Er zijn tien kleuren voor de tien cijfers.

Verbindingen tussen audio- en video-apparatuur hebben meestal de volgende kleuren:

rood: audio rechts
wit (voorheen zwart): audio links:
- Bij een vieraderige audiokabel naast rood en wit ook geel en zwart.
geel: video
oranje: afstandbediening
rood: luidspreker plus
zwart: luidspreker min

Voor surround sound zijn nog meer audioverbindingen nodig, maar daar is in de kleurcode weinig overeenstemming.

Met een gekleurd lampje kan worden aangegeven of een apparaat is ingeschakeld. Er is hier weinig standaardisatie te vinden. Vanouds waren alle leds rood, tegenwoordig zijn ook groene en blauwe leds mogelijk, en ze worden toegepast.

Vanouds
- wit of rood: ingeschakeld
Tegenwoordig
- rood: standby
- groen: ingeschakeld
Ook voorkomend
- blauw: ingeschakeld

Elektrotechniek bewerken

In de elektrotechniek worden aders van kabels en lichtnetdraden vaak door middel van kleuren onderscheiden. Hoewel er soms wat is veranderd is de norm hiervoor vrij wijdverbreid. Ook geïsoleerde adereindhulzen worden door middel van een kleurcode onderscheiden. Zie Lichtnet#Kleurcodes.

Bij gelijkstroom geldt meestal:

rood: plus
zwart: min

Smeltveiligheden hebben een kleurcodering voor de maximale stroomsterkte. In woningen ziet men meest 16 A, kleurcode grijs. Zie Smeltveiligheid#Kleur van verklikker en passchroef.

Computer bewerken

Voedingskabels bewerken

zwart: massa
rood: +5 V
geel: +12 V

Er zijn er nog meer.

Aansluitingen bewerken

paars: toetsenbord
groen: muis
groen: audio-uitgang
lichtblauw: lijningang
roze: microfooningang
zwart: usb 2
blauw: usb 3
zwart: ISA-slot
wit: PCI-slot
geel: PCIe-slot

Pluggen bewerken

Pluggen om een schroef in een stenen muur te bevestigen hebben veelal een kleur om de diameter aan te geven. Verschillende fabrikanten gebruiken echter verschillende kleurcodes.

Gevaar bewerken

In gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld bij slecht weer, gevaarlijk zwemwater, brandgevaar, gebruikt men soms een kleurcode om de ernst van het gevaar aan te duiden.

rood: gevaarlijk
oranje: tamelijk gevaarlijk
geel: minder gevaarlijk
groen: veilig

Deze kleurcodering komt enigszins overeen met de hieronder vermelde kleuren van verkeerslichten en spoorseinen.

Bij een gevaarlijke situatie wordt vaak een kleur genoemd, bijvoorbeeld "code oranje". Niet altijd is er dan werkelijk iets wat die kleur heeft.

Verkeerslichten en spoorseinen bewerken

Bij verkeerslichten is er een internationale afspraak dat de drie kleuren de voor iedereen bekende betekenissen hebben.

rood: stoppen
geel (in de volksmond oranje): stoppen, tenzij stoppen redelijkerwijs niet meer mogelijk is.
groen: doorrijden

Seinen bij de spoorwegen:

rood: stoppen
geel (voorheen groen): langzaam
groen (voorheen wit): doorrijden

Waterkranen bewerken

Waterkranen werden vanouds voorzien van een opschrift "warm" en "koud", maar dragen tegenwoordig haast altijd een kleurcode: rood is warm, blauw is koud. Bovendien bevindt de warme kraan zich links en de koude kraan rechts.

Contactlenzen bewerken

Een etui voor contactlenzen heeft twee vakjes, meestal gemerkt met de letters L en R en vaak met verschillende kleuren. Veel regelmaat is er in de kleurcode echter niet te ontdekken.

Afvalscheiding bewerken

Bakken voor afvalscheiding hebben kleuren die enigszins gestandaardiseerd zijn, maar afwijkingen komen voor.

rood: chemisch afval
groen: GFT (groente, fruit en tuinafval)
blauw: papier en karton
oranje: plastic, verpakkingen, PMD (plastic, metaal, drankenkartons)
grijs: restafval

Boordverlichting bewerken

Boordverlichting van schepen en vliegtuigen: groen aan stuurboord, rood aan bakboord.

Havenlichten en betonning bewerken

Een schip dat in Europa de haven binnenvaart of stroomopwaarts op een rivier vaart, ziet rode lichten en tonnen links en groen rechts. In Amerika en veel plaatsen elders is het andersom.

Stereoscopie bewerken

Bij stereoscopische dia's is de gestandaardiseerde codering: linkerdia rood, rechterdia groen. Dit is ook de kleur van de glazen van een 3D-bril.

Leidingen bewerken

Buizen en leidingen hebben in industriële omgevingen een kleurcode volgens NEN 3050.

groen: water
blauw: lucht
grijs: stoom
rood: blusleidingen
oranje: zuur
paars: base
geel: gas
bruin: ontvlambare vloeistoffen
zwart: onbrandbare vloeistoffen

Aan boord van een schip zijn de kleuren:

groen: zeewater
blauw: zoet water
zwart: afvalwater
wit: lucht voor ventilatie
zilver: stoom
rood: blusleidingen
paars: zuren en basen
oranje: olie (geen brandstof)
bruin: brandstof
geel: brandbaar gas
grijs: onbrandbaar gas

In de huiselijke kring bewerken

Voorwerpen voor verschillende huisgenoten hebben vaak verschillende kleuren. Tandenborstels zijn een voorbeeld. Bij aanschaf van een nieuwe tandenborstel let men er vaak op dat deze dezelfde kleur heeft als de afgeschafte tandenborstel. Koffie- en theekoppen kunnen ook verschillende kleuren hebben. Bezoekers krijgen dan ook een eigen kleur.

Er is wellicht behoefte aan een codering voor de hierboven genoemde etuis voor contactglazen, als meerdere huisgenoten deze oogcorrectie dragen.

Het geslacht van kinderen wordt vaak met een kleur aangeduid: roze voor meisjes en lichtblauw voor jongetjes. Dit is terug te vinden in de kleur van muisjes op beschuit met muisjes, geboortekaartjes en de inrichting van een babykamer.

Primaire kleuren bij additieve kleurmenging:	rood · groen · blauw
Primaire kleuren bij subtractieve kleurmenging:	cyaan · magenta · geel · zwart
Systemen voor kleurentelevisie:	NTSC · PAL · SECAM