Hypuronector
Hypuronector[1] is een geslacht van uitgestorven drepanosauriërs uit de Laat-Trias (Norien) die leefde in wat nu New Jersey is.
| Hypuronector Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Laat-Trias | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||
| Hypuronector Colbert & Olsen, 2001 | |||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||
| Hypuronector limnaios | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Naamgeving bewerken
De typesoort, en enige beschreven soort, Hypuronector limnaios werd in 2001 benoemd door Edwin Harris Colbert en Paul Eric Olsen. De geslachtsnaam betekent 'hoogstaartzwemmer', van het Grieks hypo, "hoog", oura, "staart" en nektoor, "zwemmer", verwijzend naar de vermeende aquatische levenswijze. De naam was al in de jaren zeventig gesuggereerd door Donald Baird, in een tijd dat de drepanosauriërs een groot raadsel waren waar men niets mee aan wist te vangen. Olsen had de vondst in 1979 in de wetenschappelijke literatuur gemeld.[2] De soortaanduiding betekent "van het meer" in het Grieks, een verwijzing naar de herkomst uit een meerafzetting.
Het holotype is AMNH 7759, een skelet zonder schedel, gevonden in de Granton Quarry. Achttien specimina zijn toegewezen waaronder ook materiaal van de onderkaken. Het materiaal was al in de jaren vijftig en zestig opgegraven.
Beschrijving bewerken
Hypuronector was een klein dier, naar schatting slechts twaalf centimeter lang. Tot nu toe zijn tientallen exemplaren van Hypuronector bekend, maar desondanks hebben wetenschappers geen volledige skeletten gevonden. Dit maakt pogingen om het lichaam of de levensstijl van Hypuronector te reconstrueren zeer speculatief en controversieel.
Hypuronector heeft een kleine spitse kop aan het eind van een slank langwerpig nekje. De romp is in het midden zeer breed. De poten zijn lang en slank. De staart is relatief kort. In het midden van de staart zijn de onderste chevrons sterk verlengd in een bolle curve zodat het geheel het profiel krijgt van een banier.
Fylogenie bewerken
Hypuronector is in de Drepanosauridae geplaatst, als een verwant van Megalancosaurus, een even oud boomreptiel dat in Italië is ontdekt.
Paleobiologie bewerken
Ondanks zijn feitelijke evolutionaire verwantschap suggereerde Olsen in 1979 dat Hypuronector een andere ecologische niche vulde dan andere drepanosauriërs. Megalancosaurus is een kameleonachtig dier. Het werd gesuggereerd dat Hypuronector aquatisch was vanwege zijn zijdelings afgeplatte, peddelachtige staart en het feit dat zijn overblijfselen werden ontdekt op de bodem van een triadisch meer. Een vergelijking werd gemaakt met de staarten van de Gymnotidae en Gymnarchidae bij welke vissen de onderste vinstralen van de staart een golvende beweging maken.
Verschillende studies over de morfologie van zijn ledematen, evenals over de staartwervels, die vrij delicaat zijn, zonder bewijs van uitgebreide staartmusculatuur, sluiten echter de hypothese van een waterleven uit. De staart was niet geschikt voor voortstuwing. Amniota hebben geen vinstralen. De lange prezygapofysen verstijfden de staart en maakten een golvende beweging onmogelijk. Hetzelfde bezwaar hebben de lange chevrons die onder de achterliggende wervels uitstaken. De verticaal afgeplatte romp past daar ook niet bij. Hypuronector was naar huidige inzichten waarschijnlijk boombewonend zoals andere drepanosauriërs, hoewel hij geen grijpstaart bezat. De schoudergordel lijkt op die van kameleons. De lange en breed spreidbare voorpoten maakten een stabiele klim mogelijk. Hij kan met zijn spitse kopje kleine geleedpotigen hebben gegrepen. De staartbanier kan als een geval van mimicrie een blad hebben nagebootst als camouflage. Een andere functie kan die van pronkorgaan zijn geweest, wellicht juist fel gekleurd rivalen afschrikkend of partners lokkend. Anders dan Olsen dacht kon de staart onder een hoek opgetild worden zoals specimen AMNH 7205 bewijst.
Een heel bijzondere interpretatie heeft Alan Feduccia gegeven. Deze was een aanhanger van de BAND (Birds Are Not Dinosaurs), een groep publicisten die in het debat over de oorsprong van de vogels dogmatisch de mogelijkheid afwees dat deze dinosauriërs waren, zoals exacte kladistieke analyses aangaven. Wanhopig poogde men andere groepen als oorsprong te vinden, hoe onwaarschijnlijk ook. Omdat drepanosauriërs net als vogels spitse koppen hadden op een slanke nek, en in bomen leefden, kwamen ze als kandidaten in beeld, ook al was de rest van hun skelet niet al te vogelachtig. Feduccia opperde dat Hypuronector een zwevend dier zou kunnen zijn, zoals de huidige vliegende eekhoorns, vanwege de verhoudingen van zijn ledematen, vooral zijn langwerpige voorpoten die anders dan bij overige drepanosauriërs langer zijn dan de achterpoten. Deze leken verenigbaar met een membraan tussen de voor- en achterpoten dat een patagium wordt genoemd. De afgeplatte romp verhoogde dan de dragende oppervlakte en de hoge staart diende als roer. Omdat drepanosauriërs in feite in het geheel niet nauw aan vogels verwant zijn, valt het motief weg voor deze hypothese die echter nog in 2010 door Silvio Renesto als mogelijkheid werd erkend.
Bronnen, noten en/of referenties
|