Harmelen

Harmelen is een dorp in de gemeente Woerden in de Nederlandse provincie Utrecht. Het dorp wordt doorsneden door de Leidse Rijn, die overgaat in de Oude Rijn. Tevens grenst het aan de Utrechtse wijk Vleuten-De Meern. Inclusief het buitengebied heeft Harmelen 8.190 inwoners (2021) en heeft een oppervlakte van 2.375 ha.

Harmelen

Plaats in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Utrecht (provincie) Utrecht
Gemeente	Woerden Woerden
Coördinaten	52° 5′ 22″ NB, 4° 57′ 39″ OL
Algemeen
Oppervlakte	23,75 km²
Inwoners (2021-01-01)	8.190 (345 inw./km²)
Overig
Postcode	3480-3481
Woonplaatscode	1072
Website	www.harmelen.nu
Detailkaart
Locatie in de gemeente Woerden
Portaal    Nederland

De skyline van Harmelen

Tot 2001 was Harmelen een zelfstandige gemeente, in dat jaar werd het bij de gemeente Woerden gevoegd. In het buitengebied van Harmelen is de belangrijkste agrarische functie veeteelt. Ook komt er veel fruit- en glastuinbouw voor. Een kleinschalige concentratie van bedrijven op het gebied van technische productie, transport en dienstverlening is te vinden op het bedrijventerrein De Putkop. Dit zijn vooral bedrijven met een lokale of regionale functie.

Geschiedenis

Huis Harmelen is een voormalig kasteel en ridderhofstad uit 1295 dat in 1672 werd verwoest en in de twintigste eeuw herbouwd. Het dorp is ontstaan rondom de middeleeuwse kerk. Station Harmelen is een voormalig spoorwegstation. De meest dramatische dag in de historie van Harmelen is de treinramp op 8 januari 1962. Hoewel dit ongeluk bekend bleef als de Treinramp bij Harmelen, vond het plaats op het grondgebied van de toenmalige buurgemeente Kamerik.

Bestuurlijke geschiedenis

De kern van de latere gemeente Harmelen is het gerecht Harmelen. Dit gerecht werd in het noorden begrensd door de Leidse Rijn en Oude Rijn en de parochiekerk bevond zich binnen dit gerecht. Ten noorden van de Leidse Rijn lag het gerecht Harmelerwaard, terwijl het zo genaamde Oude Land van Harmelen onder het gerecht Indijk viel, dat deel uitmaakte van het gewest Holland (Land van Woerden).

In 1798 werden tijdens de Bataafse Republiek veel kleine gerechten samengevoegd. Met Harmelen werden verenigd:

• Harmelerwaard
• Veldhuizen met Rosweide en Reijerscop Lichtenberg
• Breudijk en Gerverskop in het Westeinde
• Gerverskop in het Oosteinde
• Reijerscop Kruiningen
• Reijerscop Meerlo

De twee gerechten Reijerscop Indijk en Gerverskop Utenham worden niet vermeld, maar zullen waarschijnlijk ook bij Harmelen gevoegd zijn. Ook de provinciale indeling verandert, Harmelen behoort tot het departement van de Delf. Omdat de reorganisatie geen succes is wordt in 1801 de oude situatie hersteld, alleen heette de provincie Utrecht nu departement Utrecht.

Na de inlijving bij Frankrijk in 1810 werd de bestuurlijke indeling opnieuw vereenvoudigd. Per 1 januari 1812 werden de gerechten van 1798 weer bij Harmelen gevoegd, nog uitgebreid met Teckop en Indijk. Ook de departementen werden weer herschikt: Harmelen kwam bij het departement van de Zuiderzee. Na het verdwijnen van het Franse Keizerrijk in 1813 werd de klok weer teruggedraaid. De oude provincies werden op 19 september 1814 hersteld met als gevolg dat Harmelen nu in twee provincies lag vanwege Teckop en Indijk. Per 1 april 1817 werden Teckop en Indijk zelfstandige gemeentes, zodat de gemeente Harmelen weer geheel onder Utrecht viel. Op 1 januari 1818 werden vervolgens ook Gerverskop en Veldhuizen zelfstandige gemeentes, zodat de gemeente Harmelen alleen nog maar uit de twee voormalige gerechten Harmelen en Harmerlerwaard bestond. De gemeente Indijk ging per 1 januari 1821 van de provincie Zuid-Holland naar de provincie Utrecht om vervolgens op 13 januari 1821 bij Harmelen gevoegd te worden. Naast het voormalige gerecht Indijk kwam daardoor ook de polder Reijerscop ten westen van de Achtermolenvliet bij Harmelen. Op 8 september 1857 werd tenslotte de gemeente Gerverskop bij Harmelen gevoegd. Op 1 januari 2001 werd Harmelen bij Woerden gevoegd.

Kaarten gerechten en gemeenten

• 

  Gerechten in 1795

• 

  Gemeenten in 1818

Waterstaat

Luchtfoto van Harmelen (voor 1940)

Huis Harmelen

Waterstaatkundig viel Harmelen van de middeleeuwen tot in de twintigste eeuw in twee delen uiteen: de polders Gerverscop, Breudijk, Oudeland en Haanwijk vielen onder het Groot-Waterschap van Woerden, terwijl Harmelen (Polder Bijleveld), Harmelerwaard en Reijerscop onderdeel uitmaakten van waterschap Bijleveld. De Haanwijkersluis in de Oude Rijn was de grens tussen beide afwateringsgebieden.

Sportverenigingen

De voetbalclub van Harmelen is SCH '44. Er is een korfbalclub THOR, tennis-en badmintonvereniging Triaq, zwembad H2O, Atletiek vereniging Athloi, een aantal sportscholen, een manege, scouting en Jong Nederland.

Begraafplaatsen

• Algemene Begraafplaats Leidsestraatweg
• 't Spijck

Geboren in Harmelen

• Ellen van Dijk (1987), wielrenster
• Dico Koppers (1992), voetballer
• Ad Moons (1917), atleet
• Anita Sara Nederlof (1990), actrice, presentatrice en zangeres
• Theo de Rooij (1957), wielrenner en ploegleider

Zie ook

• Lijst van rijksmonumenten in Harmelen
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Harmelen
• Lijst van burgemeesters van Harmelen
• Lijst van beelden in Harmelen

Externe links

• Kaart van Harmelen uit 1868 - atlas1868.nl
• Projectgroep Harmelen van de Stichts-Hollandse Historische Vereniging

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Harmelen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.