Eoneophron
Eoneophron is een geslacht van theropode dinosauriërs, behorende tot de Maniraptora, dat tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Noord-Amerika. De enige benoemde soort is Eoneophron infernalis.
| Eoneophron Status: Uitgestorven, als fossiel bekend | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Caenagnathidae uit de Hell Creek. Links Eoneophron, rechts Anzu, onderaan MOR 752 | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||||
| Eoneophron Atkins-Weltman et al., 2024 | |||||||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||||||
| Eoneophron infernalis | |||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Het eerste fossiel van Eoneophron werd al in 2014 ontdekt, maar pas later als een nieuwe soort onderkend. Er is met zekerheid alleen een onderbeen bekend, dus veel blijft nog onzeker over de bouw van het dier. Het gaat vermoedelijk om een vrij kleine tweevoetige, snelle, bevederde, tandeloze planteneter.
Naamgeving bewerken
Doctorandus Atkins-Weltman verrichtte in het kader van het behalen van zijn doctoraat aan de Universiteit van Oklahoma onderzoek naar de structuur van middenvoetsbeenderen van theropoden uit het late Krijt. Het bleek hem dat er niet al te veel materiaal beschikbaar was en daarom kocht hij in 2020 online voor $ 5000 vier stukken aan van commerciële verzamelaars. Een daarvan betrof een poot van een kleine theropode, welk fossiel in 2014 zou zijn opgegraven in Meade County in South Dakota. Het was in eerste instantie aangezien voor een jong van de veel grotere Anzu. Atkins-Weltman onderzocht de leeftijd door de groeiringen via een coupe van het botweefsel te bepalen. Daarbij bleek het om een bijna volwassen exemplaar te gaan dat dus een nieuwe soort moest vertegenwoordigen. Het bleek fout gerestaureerd doordat de dijbeenkop onjuist was aangebracht. Dat werd door verdere preparatie gecorrigeerd.
In 2024 werd de typesoort Eoneophron infernalis benoemd en beschreven door Kyle L. Atkins-Weltman, D. Jade Simon, Holly N. Woodward, Gregory F. Funston en Eric Snively. De geslachtsnaam is een combinatie van het Grieks èoos, "dageraad", met de geslachtsnaam van de aasgier, Neophron. Atkins-Weltman had namelijk een imposante nijlvaraan als huisgenoot, in 2024 al overleden, met de naam Pharao en de aasgier was volgens sommigen het koninklijke symbool van de farao's. Meestal wordt echter aangenomen dat de Nechbet de vale gier afbeeldt. De soortaanduiding verwijst naar de Hell Creek Formation. De aasgier wordt in een Egyptische context ook wel de pharao's chicken genoemd en de soortnaam kan dus gelezen worden als de pharao's chicken from hell, wat weer verwijst naar een aanduiding voor Anzu: de Chicken from Hell.
Het holotype CM 96523 is gevonden in een laag van de Hell Creek-formatie die dateert uit het Maastrichtien. Het bestaat uit een rechterachterpoot. Het omvat het dijbeen, het scheenbeen, het vergroeide sprongbeen en hielbeen, het vierde tarsale, het derde middenvoetsbeen en het vierde middenvoetsbeen. Het individu zou minstens zes jaar oud zijn. Het maakt nu deel uit van de collectie van het Carnegie Museum of Natural History na een donatie door Atkins-Weltman.
Problematisch is de status van specimen MOR 752, een gedeeltelijke voet. Het kan het jong zijn van Eoneophron of van Anzu, maar ook een eigen taxon vertegenwoordigen.
Beschrijving bewerken
Eoneophron is tegen de drie meter lang. Het gewicht is geschat op achtenzeventig kilogram. De achterpoot is zo'n 115 centimeter lang: 390 millimeter voor het dijbeen, 499 millimeter voor het onderbeen en 247 millimeter voor het, langste, derde middenvoetsbeen.
De beschrijvers stelden verschillende onderscheidende kenmerken vast. Twee daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. Het astragalocalcaneum is versmolten met het scheenbeen zodat een echte tibiotarsus gevormd wordt. De schacht van het vierde middenvoetsbeen draagt een goed ontwikkelde schuine lengterichel op de voorkant die zich over driekwart van de lengte uitstrekt.
Verder is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. De kop van het dijbeen staat schuin op de schacht (haaks bij Anzu). Het derde middenvoetsbeen heeft goed ontwikkelde gekruiste richels op de achterzijde die ontspruiten uit de onderste condyle. De onderste condyle van het derde middenvoetsbeen is breder overdwars dan van voor naar achteren lang waarbij het binnendeel van de condyle (overeenkomend met de oude binnenste gewrichtsknobbel) groter is dan het buitendeel, de buitenste gewrichtsknobbbel. Het boveneind van het derde en vierde middenvoetsbeen steken naar achteren uit om een bovenste uitstulping te vormen. Het vierde tarsale is althans bij volgroeide dieren vergroeid met het vierde middenvoetsbeen.
Fylogenie bewerken
Eoneophron is binnen de Oviraptorosauria in de Caenagnathidae geplaatst, als zustertaxon van een clade gevormd door Citipes en Elmisaurus.
Het volgende cladogram toont de positie van Eoneophron in de evolutionaire stamboom volgens het beschrijvende artikel.
| Oviraptorosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Het bestaan van Eoneophron werd gezien als een teken dat de diversiteit van dinosauriërs aan het einde van het Krijt niet afnam, zoals wel wordt gedacht.
Literatuur bewerken
- Atkins-Weltman, K.L.; Simon, D.J.; Woodward, H.N.; Funston, G.F. & Snively, E. 2024. "A new oviraptorosaur (Dinosauria: Theropoda) from the end-Maastrichtian Hell Creek Formation of North America". PLOS ONE. 19(1): e0294901. DOI:10.1371/journal.pone.0294901