Denemarken en de euro

Denemarken zou als lidstaat van de Europese Unie officieel de euro moeten invoeren als valuta. Echter Denemarken heeft, na een eerste verworpen referendum om het Verdrag van Maastricht te ratificeren, een aantal clausules (opt-out) op het Verdrag van Maastricht bedongen, zodat de Denen de euro niet hoefden in te voeren als munteenheid. Het land blijft de kroon gebruiken als valuta. In 2000 hield de regering een referendum om de euro toch in te voeren. Met 53,2% van de geldig uitgebrachte stemmen is het voorstel verworpen. De Deense kroon is wel onderdeel van het WKM II. Hierdoor moet de wisselkoers van de kroon ten opzichte van de euro op een gefixeerd percentage blijven (± 2,25%).

 Eurozone
 EU-lidstaten met verplichting de euro in te voeren
 EU-lidstaten die een uitzonderingsbepaling hebben op het invoeren van de euro
 Gebieden buiten de EU die de euro gebruiken krachtens een overeenkomst met de EU (San Marino, Monaco, Vaticaanstad en Andorra)
 Gebieden buiten de EU die de euro gebruiken zonder een overeenkomst met de EU

De meeste van de grootste Deense partijen zijn voor de invoering van de euro door Denemarken. Een tweede referendum na het verworpen referendum in 2000 is een aantal maal voorgesteld. Uitzondering op de politieke voorkeur voor de euro zijn de Deense Volkspartij en de Socialistische Volkspartij die tegen zijn. In de publieke opinie is de steun voor invoering van de euro fluctuerend, maar in de financiële crisis vanaf 2008 is deze afgenomen en na de Europese staatsschuldencrisis vrijwel verdampt.[1]

Denemarken grenst aan één eurozone lid (Duitsland) en aan één lidstaat die ooit de euro zal moeten invoeren omdat ze geen opt-out kennen (Zweden).

Status van de euro

bewerken

Het Verdrag van Maastricht schrijft voor dat de leden van de Europese Unie wanneer zij voldoen aan alle Convergentiecriteria zij verplicht zijn de euro in te voeren. Voor zowel Denemarken en Groot-Brittannië zijn hierop uitzonderingen gemaakt (opt-out). Denemarken voldoet aan alle vijf de criteria en kan er dus voor kiezen om de euro in te voeren als valuta.[2]

De criteria

bewerken

De kroon zit in het Wisselkoersmechanisme II (sinds 1 januari 1999), toen het WKM I over ging in het nieuwe mechanisme. WKM II houdt in dat de koers van de kroon 2,25% kan fluctueren ten opzichte van de euro in een vaste koers (€1 = DKK 7,46038, dus de ondergrens is DKK 7, 29252 en de bovengrens is 7, 62824).[3] De bandbreedte van 2,25% is veel smaller dan de gebruikelijke 15% bandbreedte voor andere ERM II leden. De Deense centrale bank houdt zelf een bandbreedte van 0,5% koersverschil aan ten opzichte van de euro.[4] De onafhankelijkheid van de nationale bank is daarom erg beperkt. Dit beleid is de voortzetting van de periode toen de koers van de kroon gekoppeld was aan de Duitse mark met een bandbreedte van 0,5%. De Europese Centrale Bank is verplicht te interveniëren mocht de koers van de kroon onderhevig zijn aan speculatieve aanvallen.

Euroreferendum (2000)

bewerken

Een Deens referendum over de invoering van de euro is op 28 september 2000 gehouden. Bij een opkomst van 87,6% stemden 46,8% ja en 53,2% nee.[5] De meeste politieke partijen, media en economische actoren in Denemarken steunden de invoering van de euro. Een aantal grote politieke partijen voerden een "nee"-campagne. Als het referendum een "ja"-uitslag had gekend was Denemarken op 1 januari 2002 toegetreden tot de eurozone, en werd het muntgeld en de bankbiljetten in 2004 ingevoerd. Wanneer Denemarken de euro invoert als nationale munt, vloeit de monetaire politiek van de Danmarks Nationalbank naar het Europees Stelsel van Centrale Banken.

Gebruik van de euro

bewerken

De euro wordt geaccepteerd op enkele specifieke locaties in Denemarken, dit zijn vaak plekken voor toeristen zoals musea, luchthavens en winkels met veel internationale klanten. De teruggave van wisselgeld is in bijna alle gevallen in kronen. Op de diverse ferry's tussen Denemarken en Duitsland zijn de prijzen zowel aangegeven in kronen als in euro's.

Publieke opinie

bewerken
 
Mening over de euro in Denemarken vanaf augustus 2006 door Børsen.
groen – steun voor aanname euro
rood – tegen aanname euro
blauw – geen mening
 
DKK-EUR wisselkoersen sinds 1999

Er zijn diverse opiniepeilingen geweest onder de Deense bevolking om de mening te peilen of Denemarken de kroon vaarwel moet zeggen ten gunste van de euro. In 2008 en 2009 was de tendens in het algemeen, niet altijd, in het voordeel van de euro.

Datum Ja Nee Onzeker Aantal deelnemers Gehouden door Referentie
29 maart – 30 april 2002 47% 33% 20% onbekend Eurobarometer [6]
Maart 2007 56% 39% 5% 910 Greens Analyseinstitut in Dagbladet Børsen (Børsen) [7]
April 2007 53% 40% 7% 910 Greens Analyseinstitut in Børsen [7]
November 2007 54% 42% 4% onbekend Greens Analyseinstitut in Børsen [8]
26 november 2007 52% 39% 9% 1016 volwassenen Vilstrup Synovate in Politiken [8]
April 2008 55% 38% 7% 1009 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [9]
5–7 mei 2008 54% 42% 4% 1009 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [9][10]
Juni 2008 40% 48% 12% 1036 Capacent Epinions [11]
29 september – 1 oktober 2008 52% 44% 4% 1050 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [12]
3–5 november 2008 54% 38% 8% 1098 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [13]
December 2008 54% 40% 6% >1000 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [14]
5–7 januari 2009 56% 38% 4% 1307 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [14]
2–4 februari 2009 57% 39% 4% 1124 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [15]
11 februari 2009 42% 42% 16% onbekend Gallup in Berlingske Tidende [16]
2–4 maart 2009 52% 38% 10% 1085 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [17]
30 maart – 1 april 2009 51% 42% 7% 1007 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [18]
27–29 april 2009 52% 40% 8% 1178 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [19]
13 mei 2009 43% 45% 11% onbekend Rambøll [20]
25–27 mei 2009 51% 42% 7% 951 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [21]
September 2009 50% 43% 7% 951 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [22]
Oktober 2009 50% 43% 7% 1081 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [23]
2–4 november 2009 54% 41% 5% 1158 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [24]
30 november – 2 december 2009 50% 40% 10% 1001 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [25]
2–4 januari 2010 51% 42% 7% 1162 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [26]
1–3 februari 2010 49% 45% 6% 1241 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [27]
1–3 maart 2010 48% 46% 6% 552 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [28]
12–14 april 2010 52% 41% 7% 988 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [29]
3–5 mei 2010 48% 45% 7% 1004 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [30]
11–13 mei 2010 45% 43.2% 11.2% 1002 volwassenen Catinét Ritzau in Fyens Stiftstidende [31]
31 mei – 2 juni 2010 45% 48% 7% 1079 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [32]
27 september 2010 45% 48.3% 6.7% onbekend Jyllands-Posten [33]
1 oktober 2010 46% 48% 6% 1025 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 november 2010 44% 49% 7% onbekend Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 december 2010 46% 48% 6% 1006 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 januari 2011 43% 50% 7% 1336 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 februari 2011 43% 48% 9% 1053 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 maart 2011 47% 46% 7% 1060 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 april 2011 43% 50% 7% 1286 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 mei 2011 44% 48% 8% 1133 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
1 augustus 2011 37% 54% 9% 1143 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [34]
September 2011? 22.5% 50.6% 28.1% onbekend Danske Bank [35]
11 oktober 2011 29% 65% 6% 1239 Greens Analyseinstitut in Børsen [36]
4–6 mei 2012 26% 67% 7% 1092 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [37]
24–27 februari 2013 29% 64% 7% 1004 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [38]
3–9 januari 2014 30% 62% 8% 1199 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [39]
25 april – 1 mei 2014 26% 66% 8% 1235 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [40]
25–30 juli 2014 30% 64% 6% 1298 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [41]
22–27 augustus 2014 29% 64% 7% 1222 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [42]
24–29 oktober 2014 28% 64% 8% 1139 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [43]
21–26 november 2014 30% 61% 9% 1165 volwassenen Greens Analyseinstitut in Børsen [44]

Greens Analyseinstitut, een bureau voor marktonzerzoek, stelde de vraag "Hoe zal u stemmen bij een nieuw referendum over de invoering van de euro? ("Hvad ville du stemme ved en evt. ny folkeafstemning om Danmarks deltagelse i den fælles valuta?"). Voor alle onderzoekbureaus geldt dat vragen zijn gesteld aan mensen met de Deense nationaliteit.

Deense territoria

bewerken

De Deense territoria Faeröer en Groenland liggen buiten het geldigheidsgebied van de EU; het is daarom onduidelijk, indien Denemarken toch kiest voor de invoering van de euro, of dit in deze twee gebieden met een status aparte ook gaat gebeuren. Hoewel ze binnen het Koninkrijk Denemarken liggen, nemen ze met hun status aparte geen deel aan de Europese referenda.

De Faeröer hebben een eigen munt de Faeröerse kroon, die 1:1 gekoppeld is aan de Deense kroon. Eigenlijk is het geen eigen munteenheid. Het geld wordt uitgegeven door de Deense Nationale Bank, en verschilt alleen in het drukmotief van de Deense kroon, dat lokale Faeröerse landschappen en dieren bevat. Wettelijk gezien is het dezelfde munt, echter in Denemarken wordt de munt niet geaccepteerd; Deense banken zullen altijd 1:1 wisselen tussen de munten.

Groenland wil ook een eigen munt invoeren (de Groenlandse kroon)[45] met dezelfde opzet als de Faeröer kroon. Beide landsdelen blijven gebruikmaken van Deens muntgeld.

Mogelijk euro-ontwerp

bewerken

Voorafgaand aan het euroreferendum uit 2000 heeft de Deense Centrale Bank in samenwerking met de Deense Munt een voorlopig ontwerp laten maken voor de Deense euromunten.[46] Het voorgestelde ontwerp is gebaseerd op de Deense munten van 10 en 20 kroon met koningin Margrethe II op de nationale zijde, en de munten van 25 en 50 øre, waarbij de kroon van de waardezijde naar de nationale zijde zou verhuizen.

  1. (da) "Danskerne siger nej tak til euroen", 27 september 2011. Geraadpleegd op 29 september 2011.
  2. Travel Document Systems – Denmark Economy: Denmark meets, and even exceeds, the economic convergence criteria for participating in the third phase (a common European currency–the euro) of the European Monetary Union (EMU)
  3. Upper and lower limits of the exchange rate of the DKK
  4. The lowest and highest rates as posted by the ECB are 7.4234 (0.49% below) and 7.468 (0.1% above) kroner per euro, posted on 25 April 2003 and 18 September 2000 respectively. See previous rates: CSV zipped.
  5. (da) Folkeafstemning om euroen den 28. september 2000. Folketinget (8 August 2006). Geraadpleegd op 23 december 2008.
  6. https://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb57/eb57_denmark.pdf
  7. a b (da) https://web.archive.org/web/20071203092905/http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/514_content_2_5737.pdf
  8. a b Many Danes Willing to Switch to Euro | Angus Reid Global
  9. a b Danes Still Willing to Adopt Euro | Angus Reid Global
  10. http://www.eubusiness.com/news-eu/1210342625.71/
  11. (da) https://www.dr.dk/Nyheder/Politik/2008/06/20/044801.htm
  12. (da) https://web.archive.org/web/20090319025632/http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/693_content_2_8211.pdf
  13. (da) https://web.archive.org/web/20090319025625/http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/857_content_2_3629.pdf
  14. a b (da) https://web.archive.org/web/20090319025629/http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/877_content_2_7366.pdf
  15. (da) https://web.archive.org/web/20090319025637/http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/881_content_2_5141.pdf
  16. Support for euro in free fall - Politiken.dk
  17. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/588_content_2_1524.pdf
  18. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/370_content_2_8723.pdf
  19. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/514_content_2_6992.pdf
  20. (da) https://web.archive.org/web/20090517124648/http://jp.dk/indland/indland_politik/article1692022.ece
  21. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/426_content_2_6034.pdf
  22. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/693_content_2_2076.pdf
  23. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/857_content_2_3900.pdf
  24. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/372_content_2_355.pdf
  25. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/877_content_2_2936.pdf
  26. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/881_content_2_8045.pdf
  27. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/962_content_2_7125.pdf
  28. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/964_content_2_4340.pdf
  29. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/970_content_2_8243.pdf. Gearchiveerd op 1 juni 2023.
  30. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/981_content_2_8009.pdf
  31. Danskere tvivler på euro efter græsk krise - fyens.dk - Indland/Fyn
  32. http://img.borsen.dk/img/cms/cmsmedia/980_content_2_8134.pdf
  33. jv.dk - Nyheder - Indland - Voksende modstand mod at indføre euroen
  34. a b c d e f g h i http://www.borsen.dk
  35. Rungande danskt nej till euron | Näringsliv | SvD
  36. Tilslutningen til euroen styrtdykker
  37. https://web.archive.org/web/20130120193927/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2246_content_2_2859.pdf
  38. https://web.archive.org/web/20130508213925/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2266_content_2_5689.pdf
  39. https://web.archive.org/web/20140402100717/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2246_content_2_4038.pdf
  40. https://web.archive.org/web/20140702020900/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2269_content_2_8163.pdf
  41. https://web.archive.org/web/20141217091309/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2266_content_2_4310.pdf
  42. https://web.archive.org/web/20141217091815/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2237_content_2_8347.pdf
  43. https://web.archive.org/web/20141217091452/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2267_content_2_383.pdf
  44. https://web.archive.org/web/20141217091951/http://img.borsen.dk/img/cms/tuksi4/media/cmsmedia/2236_content_2_2914.pdf
  45. Parliament of Denmark, 2006–2007 session, law no. 42
  46. (da) Folketingets EU-oplysning – Illustration af danske euromønter