De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting

boek van Francis Fukuyama

De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting (Engels: The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution) is een boek van Amerikaans politicoloog en filosoof Francis Fukuyama uit 2011, dat hetzelfde jaar in het Nederlands werd vertaald bij de uitgeverij Atlas Contact. Het behandelt politieke ontwikkeling, wat uitgelegd wordt door de geschiedenissen van verschillende landen en regio's van de prehistorie tot en met de vroegmoderne periode te analyseren en vergelijken. Daarnaast komt er politieke theorievorming aan bod over de verschillende componenten van politieke ontwikkeling en de relatie met andere maatschappelijke domeinen.[1] Het boek vormt het eerste onderdeel van een tweedelige serie over politieke ontwikkeling; het tweede boek heet De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval, dat politieke ontwikkeling bespreekt in de moderne tijd.[2]

De omslag van het boek De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting, van professor Francis Fukuyama.

De stelling van professor Fukuyama - vooral bekend voor zijn these van het einde van de geschiedenis - is dat politieke ontwikkeling bestaat uit drie componenten:

  • Een 'staat', waar Fukuyama de definitie van Max Weber hanteert: "een organisatie met een legitiem geweldsmonopolie binnen een afgebakend gebied".[3] Fukuyama stelt ook, zoals Weber, dat een staat 'modern' is wanneer zij een rationele arbeidsverdeling heeft, gebaseerd op technische specialisering en deskundigheid - in plaats van nepotisme - en onpersoonlijk is, in rekrutering van personeel en in het gezag dat hij uitoefent over zijn burgers.[3] Met de ontwikkeling van de staat neemt de capaciteit van de politiek om macht uit te oefenen over de samenleving toe.[1][4]
  • Een rechtsorde, die niet enkel mag gelden voor gewone burgers, maar voor de machthebbers en hun vrienden en familie bindend moet zijn. Dit is een component die politieke machtsuitoefening beteugelt.[1][5]
  • Politieke verantwoording, die de belangen van de politiek in overeenstemming brengt met de wensen van de bredere bevolking. Machthebbers behoren zo gehoor te geven aan de behoeftes uit de samenleving. Dit is een andere beteugeling van politieke machtsuitoefening.[6]

Fukuyama onderzoekt de evolutie van deze instellingen door een reeks historische gevalstudies te onderzoeken uit de periode van "voormenselijke tijden tot aan de vooravond van de Franse en Amerikaanse Revolutie."[7] Deze omvatten onder meer het antieke China, het Ottomaanse rijk, het middeleeuwse Latijns-christelijke West-Europa en het koloniale Latijns-Amerika.[8][1] In zijn laatste hoofdstukken stelt hij een theorie op over politieke ontwikkeling die ook andere maatschappelijke aspecten in rekening houdt, zoals ideeën over legitimiteit en sociale mobilisatie. Daarnaast waarschuwt hij voor het gevaar van 'politiek verval', waardoor de kwaliteit van de politiek terug achteruit gaat. Volgens Fukuyama is dit een continue gevaar waar politieke systemen aan onderhevig zijn. Hij besluit ook dat de 'malthusiaanse omstandigheden' waaronder politieke ontwikkeling zich in de pre-industriële wereld voltrok volledig getransformeerd zijn in de moderne wereld, waardoor zaken zoals economische groei nieuwe dimensies teweegbrengen die in zijn volgende boek verder worden onderzocht.[9]

Het boek is uitgegeven onder de titel The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution, in 2011 gepubliceerd bij de Amerikaanse uitgever Farrar, Straus en Giroux, gevestigd in New York. De Nederlandstalige uitgave vond datzelfde jaar plaats bij uitgeverij Atlas Contact gevestigd in Amsterdam. De Nederlandse vertaler is Robert Vernooy. Fukuyama draagt het boek op aan zijn overleden oudprofessor en collega-politicoloog Samuel Huntington, die in 2008 was gestorven.

Onderstaand zullen de verschillende delen en hoofdstukken van het boek volgen met de thema's die erin worden besproken, zoals aangegeven bovenaan ieder hoofdstuk. Bij ieder aangegeven thema zal soms een citaat of korte samenvatting van Fukuyama's conclusie volgen.

De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting
Oorspronkelijke titel The Origins of Political Order: From Prehuman times to the French Revolution
Auteur(s) Francis Fukuyama
Oorspronkelijke taal Engels
Uitgever Atlas Contact
Oorspronkelijke uitgever Farrar, Straus and Giroux
Uitgegeven 2011
Oorspronkelijk uitgegeven 12 april 2011
Pagina's 576 (vijfde druk, 2019)
ISBN 9789046707333
Vorige boek New Ideas on Development Since the Financial Crisis, als redacteur samen met Nancy Birdsall (Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2011).
Volgende boek De oorsprong van onze politiek: Orde en verval
Portaal      Literatuur
 
Aangegeven net onder de hoofdstuktitel en boven de tekst staan de verschillende thema's van het hoofdstuk. Deze staan allemaal opgelijst onderaan, met een citaat of korte samenvatting van wat Fukuyama hierover schrijft.
 
Francis Fukuyama in een persoonlijke ontmoeting in 2019 met zijn Nederlandse vertaler Robert Vernooy.

Voorwoord

bewerken

Fukuyama stelt in zijn voorwoord het volgende:

"Dit boek heeft twee ontstaansredenen. De eerste deed zich voor toen mijn voormalige leraar, wijlen Samuel Huntington van Harvard University, mij vroeg om een voorwoord te schrijven bij een nieuwe editie van zijn klassieker uit 1968, Political Order in Changing Societies. (...) Het oorspronkelijke boek was een van de laatste pogingen om een brede monografie over de ontwikkeling van de politiek te schrijven. (...) Het vormde de grondslag van veel belangrijke ideeën op het gebied van de vergelijkende politicologie, waaronder een theorie over politiek verval, het concept van autoritaire modernisering en de opvatting dat de ontwikkeling van de politiek een verschijnsel was dat losstond van andere aspecten van de modernisering. Terwijl ik aan het voorwoord werkte, bedacht ik dat, hoe belangrijk Political Order ook mocht zijn, het hier en daar bijgewerkt moest worden. (...) In de jaren sinds zijn publicatie zijn er veel belangrijke ontwikkelingen geweest, zoals de economische opkomst van Oost-Azië, de ineenstorting van het wereldcommunisme, de globalisering en de ‘Derde Golf’ van de democratisering, zoals Huntington dat zelf noemde, die in de jaren zeventig begon. (...) Ik bedacht derhalve dat het gepast zou zijn om terug te keren tot de thema’s van dat boek en te proberen die toe te passen op de wereld van nu."[10]

Daarnaast wil Fukuyama achterhalen wat de diepere worstels zijn van instellingen, waar "nog meer fundamenteel werk verricht zou moeten worden om de oorzaken van de opkomst en het verval van de politiek te verklaren."[11] In Huntingtons werk zou al uitgegaan zijn van het bestaan van politieke instellingen zoals de staat, het leger of het rechtssysteem, terwijl Fukuyama beweert dat het juist cruciaal is om te begrijpen

"(...) waar die systemen oorspronkelijk vandaan kwamen (...) Landen zitten niet vast aan hun verleden. Maar in veel gevallen hebben dingen die honderden of zelfs duizenden jaren geleden zijn gebeurd tot op de dag van vandaag nog steeds een grote invloed op het karakter van de politiek. Willen we het heden van instellingen die nu voor ons vanzelfsprekend zijn begrijpen, dan moeten we eerst kijken naar hun oorsprong en de dikwijls onvoorziene, toevallige krachten waardoor ze zijn ontstaan."[12]

De tweede reden voor Fukuyama - die samenhangt met zijn belangstelling voor de geschiedenis van politieke instellingen - zijn de problemen van failed states te begrijpen, waar de internationale gemeenschap veel moeilijkheden heeft ondervonden om daar moderne natiestaten te onderbouwen

De antwoorden op veel van deze vragen zijn niet te vinden in Political Order in Changing Societies; en een nieuwe blik op Huntingtons thematiek vraagt om een uitgebreide verheldering van deze onderwerpen. Vandaar dit boek, over de historische achtergronden van instellingen, maar ook over het proces van politiek verval.[13]

Hij illustreert dit door de politiek-maatschappelijke situatie van Melanesische maatschappijen zoals Papoea-Nieuw-Guinea uit te leggen, die in stammen georganiseerd zijn op basis van (veronderstelde) verwantschap. Toen het Westminster-systeem in de postkoloniale periode werd ingevoerd, zorgde dat voor grote problemen zoals nepotisme en buitenlandse exploitatie door Chinees-Maleisische houtkapbedrijven.[14] Fukuyama geeft mee dat dit het eerste boek is in een geplande tweedelige serie, waardoor het belangrijk is om deze twee werken als één project te begrijpen. Dit boek zal ingaan

"(...) op de ontwikkeling van de politiek in voormenselijke tijden tot aan de vooravond van de Franse en de Amerikaanse Revolutie (...) [waarbij] de menselijke prehistorie, de oorsprong van de staat, de rechtsorde en uiteindelijk politieke verantwoording aan de orde komen."[15]

 
De omslag van het boek De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval, van professor Francis Fukuyama.

In het tweede boek De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval bespreekt Fukuyama de ontwikkeling van politiek

"(...) van de Franse Revolutie tot aan het heden en zal worden ingegaan op de ontwikkeling van de politiek in de hedendaagse ontwikkelingslanden, met speciale aandacht voor de impact die westerse instellingen hadden op niet-westerse samenlevingen die wilden moderniseren. Daarna zal er worden beschreven hoe de politieke ontwikkeling zich voltrekt in de wereld van nu."[16]

De reden om deze twee perioden van elkaar te scheiden, is dat ze een andere dynamiek hebben op het vlak van politieke ontwikkelingen door veranderingen in andere domeinen van de samenleving:

"Nadat de Industriële Revolutie had plaatsgevonden en menselijke samenlevingen de malthusiaanse omstandigheden achter zich hadden gelaten waarin ze zich tot dan toe hadden bevonden, ontstond er een nieuwe dynamiek in het proces van maatschappelijke verandering, die grote politieke gevolgen zou hebben. Lezers van dit deel zouden het idee kunnen krijgen dat enkele van de lange historische bewegingen die hier beschreven worden impliceren dat samenlevingen vast zitten aan hun geschiedenis, maar de omstandigheden in onze tijd zijn totaal veranderd, veel dynamischer geworden."[17]

 
De tweedelige serie van professor Francis Fukuyama De oorsprong van onze politiek over politieke ontwikkeling.

Fukuyama waarschuwt dat hij veel diverse onderzoeksgebieden en samenlevingen behandelt en vergelijkt; daardoor is de kans op feitelijke of interpretatieve fouten aanzienlijk, ook al heeft hij zich naar eigen woorden "zoveel mogelijk door deskundigen laten beoordelen".[17] Hoewel de afzonderlijke hoofdstukken voor specialisten van een bepaalde tijdsperiode of regio onvoldoende uitgewerkt zullen zijn, heeft het waarde om een breed comparatief perspectief te houden om tot doeltreffende vaststellingen te komen, beweert Fukuyama. Hij bekritiseert dat al te beperkte onderzoeksonderwerpen ertoe kunnen leiden dat

"[s]ommige van de meer algemene patronen in de ontwikkeling van de politiek (...) domweg niet zichtbaar [worden] (...)"[17]

Deel 1: Vóór de staat

bewerken

[1] De noodzaak van politiek

bewerken
De derde golf van de democratisering en de huidige vrees voor de toekomst van onze liberale democratie
bewerken
bewerken
Hoe de huidige ontwikkelingslanden de vervulling van deze fantasieën vertegenwoordigen
bewerken
Hoe wij instellingen voor vanzelfsprekend aannemen, zonder dat we een idee hebben waar ze vandaan komen
bewerken

[2] De natuurstaat

bewerken
Filosofische discussies over de natuurstaat
bewerken
Hoe de huidige levenswetenschappen licht werpen op de menselijke aard en daarmee op het biologische fundament van de politiek
bewerken
Politiek bij chimpansees en andere primaten
bewerken
Welke aspecten van de menselijke aard ten grondslag liggen aan de politiek
bewerken
Wanneer verschillende delen van de wereld voor het eerst bevolkt werden
bewerken

[3] De tirannie van verwanten

bewerken
Twisten over de feiten en de aard van de menselijke sociale evolutie
bewerken
Sociale organisatie op familie- en groepsniveau en de overgang naar tribalisme
bewerken
Een inleiding tot lineages, agnatie en andere antropologische basisbegrippen
bewerken

[4] Tribale samenlevingen: eigendom, recht, oorlog

bewerken
Het verband tussen verwantschap en de ontwikkeling van eigendomsrechten
bewerken
De aard van het recht in een tribale samenleving
bewerken
Tribale samenlevingen als militaire organisaties
bewerken
Sterke en zwakke punten van een tribale organisatie
bewerken

[5] De komst van de Leviathan

bewerken
De verschillen tussen staten en tribale samenlevingen
bewerken
‘Oorspronkelijke’ versus concurrerende staatsvorming
bewerken
Verschillende theorieën omtrent de staatsvorming, waaronder enkele doodlopende wegen zoals irrigatie, hetgeen tot een verklaring leidt van de reden waarom staten in sommige delen van de wereld vroeg opkwamen en in andere niet
bewerken

Deel 2: Staatsvorming

bewerken

[6] Het Chinese tribalisme

bewerken
De oorsprong van de Chinese beschaving
bewerken
De organisatie van de tribale samenleving in de Chinese oudheid
bewerken
Kenmerken van familie en verwantschap in China
bewerken
De verspreiding van het feodalisme onder de Zhou en het karakter van politiek gezag
bewerken

[7] Oorlog en de opkomst van de Chinese staat

bewerken
Hoe de Chinese staat ontstond uit militaire concurrentie
bewerken
Shang Yangs moderniserende hervormingen
bewerken
De doctrine van het legalisme en haar kritiek op het confucianistische familisme
bewerken
Waarom de politieke ontwikkeling niet gepaard ging met economische of sociale ontwikkeling
bewerken

[8] Het grote Han-systeem

bewerken
De eerste Qin-keizer en waarom de door hem gestichte dynastie zo snel ineenstortte
bewerken
Hoe de Han-dynastie de confucianistische instellingen herstelde met de handhaving van legalistische principes
bewerken
Hoe China onder de Qin en de Han werd bestuurd
bewerken

[9] Politiek verval en de terugkeer van patrimoniale bestuur

bewerken
Waarom de Han-dynastie na vierhonderd jaar ineenstortte
bewerken
Het belang van de toename van grootgrondbezit en ongelijkheid in een malthusiaanse samenleving
bewerken
Hoe grote families het bestuur naar zich toe trokken en de staat verzwakten
bewerken
Het Chinese nationale gevoel
bewerken

[10] De Indiase omweg

bewerken
Hoe de vroege ontwikkeling van India verschilde van die van China door de opkomst van de brahmaanse religie
bewerken
Varna’s en jati’s
bewerken
De tribale samenleving in het vroege India
bewerken
De Indiase omweg naar de soevereiniteit
bewerken

[11] Varna’s en jati’s

bewerken
Economie versus religie als een oorzaak van sociale verandering
bewerken
Hoe het sociale leven in India begrijpelijk wordt in het licht van religieuze ideeën
bewerken
De implicaties van de Indiase religie voor de politieke macht
bewerken

[12] De zwakheden van Indiase bestuursvormen

bewerken
Hoe de Maurya’s de eerste en meest succesvolle inheemse heersers over India waren
bewerken
De aard van de Indiase staat onder de Maurya’s
bewerken
Het karakter van Ashoka
bewerken
Verval, verdeeldheid en herleving onder de Gupta’s
bewerken
Waarom India later in handen van buitenlandse veroveraars viel
bewerken

[13] Slavernij en hoe de moslims het tribalisme achter zich lieten

bewerken
De Ottomaanse instelling van de militaire slavernij
bewerken
Hoe tribalisme het belangrijkste obstakel vormde voor de politieke ontwikkeling bij de Arabieren
bewerken
Hoe de militaire slavernij voor het eerst de kop opstak onder de dynastie van de Abbasiden
bewerken
Waarom stamleden goede veroveraars maar slechte bestuurders zijn
bewerken
Plato’s oplossing voor het probleem van het patrimonialisme
bewerken

[14] De Mammelukken redden de islam

bewerken
Hoe de Mammelukken aan de macht kwamen in Egypte
bewerken
Het merkwaardige feit dat de macht in het Arabische Midden-Oosten in de handen van Turkse slaven lag
bewerken
Hoe de Mammelukken de islam redden van de kruisvaarders en de Mongolen
bewerken
Tekortkomingen in de implementatie van de militaire slavernij door de Mammelukken, die leidden tot het uiteindelijke verval van het regime
bewerken

[15] Het functioneren en het verval van de Ottomaanse staat

bewerken
Hoe de Ottomanen de macht centraliseerden op een manier die Europese monarchen niet konden bevatten
bewerken
Hoe de Ottomanen het systeem van militaire slavernij perfectioneerden
bewerken
De instabiliteit van de Turkse staat en haar afhankelijkheid van voortdurende buitenlandse expansie
bewerken
Oorzaken van het verval van het Ottomaanse systeem
bewerken
Militaire slavernij als een doodlopende straat vanuit een ontwikkelingsoogpunt
bewerken

[16] Het christendom ondermijnt de familie

bewerken
Hoe het Europese afscheid van de verwantschap eerder door de religie dan door de politiek werd veroorzaakt
bewerken
Veelvoorkomende misvattingen omtrent de aard van de familie in Europa
bewerken
Hoe de katholieke Kerk uitgebreide verwantschapsgroepen tenietdeed
bewerken
Hoe het Engelse individualisme zelfs in Europese context extreem was
bewerken

Deel 3: De rechtsorde

bewerken

[17] De oorsprong van de rechtsorde

bewerken
De oorsprong van de rechtsorde
bewerken
Het Europese exceptionalisme blijkt uit de rol van het recht in de vroege staatsvorming
bewerken
Definities van en onenigheden omtrent de rechtsorde
bewerken
De theorieën van Hayek omtrent de prioriteit van het recht boven de wetgeving
bewerken
Hoe de Engelse Common Law gebaseerd was op de macht van de koning; en hoe dat de legitimiteit van de Engelse staat ondersteunde
bewerken

[18] De Kerk wordt een staat

bewerken
Het cruciale belang van de katholieke Kerk voor de vestiging van de rechtsorde in Europa
bewerken
De Investituurstrijd en zijn gevolgen
bewerken
Hoe de Kerk zelf staatachtige kenmerken kreeg
bewerken
De opkomst van een domein van wereldlijke heerschappij
bewerken
De oorsprong van de huidige rechtsorde in deze ontwikkelingen
bewerken

[19] De staat wordt een kerk

bewerken
Hoe de rechtsorde zich ontwikkelde in India en het Midden-Oosten, maar niet in China
bewerken
Hoe het gezag feitelijk was verdeeld tussen de wereldlijke en geestelijke autoriteiten in het Midden-Oosten
bewerken
Hoe premoderne regimes in het Midden-Oosten de eigendomsrechten respecteerden
bewerken
Waarom de islamitische oelama’s nooit een tegengewicht voor de staatsmacht konden vormen zoals de christelijke Kerk dat deed
bewerken
Waarom er in de huidige Arabische wereld geen rechtsorde bestaat
bewerken
De moderne rechtsorde vergeleken
bewerken

[20] Oosters despotisme

bewerken
Hoe in China na de Tang-dynastie een moderne staat werd geherconsolideerd
bewerken
De usupatie van keizerin Wu en wat ons dat vertelt over het Chinese politieke systeem
bewerken
Wat het Hemelse Mandaat was en hoe de politieke legitimiteit tot stand kwam in het dynastieke China
bewerken

[21] Stationaire bandieten

bewerken
Of alle staten roofstaten zijn, en of de Chinese staat in de Ming-tijd zo genoemd kan worden
bewerken
Enkele voorbeelden van willekeurig bewind uit latere perioden in de Chinese geschiedenis
bewerken
Of goed bestuur gehandhaafd kan worden in een staat zonder tegengewicht voor de uitvoerende macht
bewerken

“Het is veel waarschijnlijker dat culturele opvattingen ten aanzien van wetenschap, onderwijs en vernieuwing verklaren waarom China het in de voorgaande eeuwen zo slecht deed in de wereldwijde wedloop van de economie en het tegenwoordig zo goed doet, dan dat het ligt aan een fundamentele fout in zijn politieke instellingen.”[18]

Deel 4: De verantwoordelijke overheid

bewerken

[22] De opkomst van de politieke verantwoording

bewerken
Wat politieke verantwoording is
bewerken
Hoe de late staatsvorming in Europa de oorzaak van de latere vrijheid was
bewerken
Wat er niet klopt aan de ‘Whig-geschiedenis’ en hoe politieke ontwikkeling alleen kan worden begrepen door landen met elkaar te vergelijken: vijf verschillende Europese resultaten
bewerken

[23] Zelfverrijkers

bewerken
Hoe een fiscale crisis leidde tot de opkomst van patrimoniaal bestuur in Frankrijk
bewerken
De intendanten en de ontwikkeling van gecentraliseerd bestuur
bewerken
Hoe de Franse elite vrijheid als een privilege zag, en hoe zij ervan werd weerhouden om collectief op te treden
bewerken
De fundamentele zwakte van de Franse overheid en haar onvermogen om haar eigen elites te belasten of controleren
bewerken

[24] Het patrimonialisme steekt de Atlantische Oceaan over

bewerken
Waarom het bestuur in Latijns-Amerika kenmerken heeft die men in andere werelddelen niet aantreft
bewerken
Vroegmodern Spanje en hoe dit land een patrimoniaal bestuur ontwikkelde dat erg leek op dat in Frankrijk
bewerken
Spaanse instellingen, en hoe zij werden overgebracht naar de Spaanse kolonies in de Nieuwe Wereld
bewerken

[25] Ten oosten van de Elbe

bewerken
Waarom Hongarije interessant is als een alternatieve weg naar falende verantwoording
bewerken
Hoe de horigheid in Oost-Europa werd opgelegd op hetzelfde moment dat zij in het Westen werd afgeschaft
bewerken
De opkomst van het constitutionalisme en het overwicht van de adel in Hongarije
bewerken
Waarom het belangrijk is om een sterke centrale staat te hebben en tevens grenzen aan die staat te stellen, wil de vrijheid gedijen
bewerken

[26] Naar een volkomener absolutisme

bewerken
De opkomst van de Moskovitische staat en eigenaardigheden in de Russische politieke ontwikkeling
bewerken
Hoe de geleidelijke knechting van de Russische boeren voortkwam uit de afhankelijkheid van de monarchie van de aristocratie
bewerken
Waarom het absolutisme in Rusland meer volledig zegevierde dan elders in Europa
bewerken

[27] Belasting en vertegenwoordiging

bewerken
Hoe de voorgaande gevallen van falende verantwoording als context kunnen dienen voor inzicht in de ontwikkeling van parlementaire instellingen in Engeland
bewerken
Oorzaken van politieke solidariteit en hun oorsprong in het pre-Normandische Engeland
bewerken
De rol van recht bij het legitimeren van Engelse instellingen
bewerken
Wat de Glorieuze Revolutie feitelijk teweegbracht
bewerken

[28] Waarom verantwoording? Waarom absolutisme?

bewerken
Een vergelijking van de voorgaande gevallen
bewerken
Waarom de Engelse weg naar representatief bestuur niet de enige mogelijkheid was
bewerken
De weg naar Denemarken
bewerken

“Het is moeilijk je een groter contrast voor te stellen dan dat tussen het Scandinavische en het Russische platteland aan het begin van de negentiende eeuw, ondanks hun geografische nabijheid en de klimatologische overeenkomsten.”[19]

De relevantie van historische discussie voor de democratische worstelingen in het heden
bewerken

“Het verhaal over de opkomst van de Deense democratie wemelt van het historisch toeval en samenlopen van omstandigheden, die zich in andere samenlevingen nooit zullen herhalen. De Denen bewandelden een heel andere weg om op de moderne liberale democratie uit te komen dan de Engelsen, maar uiteindelijk kwamen ze op nagenoeg hetzelfde uit. Beide landen ontwikkelden een sterke staat, een rechtsorde en een verantwoordelijke overheid. Naar het zich laat aanzien is er dus een aantal verschillende ‘wegen naar Denemarken’.”[20]

Deel 5: Naar een theorie over de ontwikkeling van de politiek

bewerken

[29] Politieke ontwikkeling en politiek verval

bewerken
Het biologisch fundament van de politiek
bewerken
Mechanismen achter de ontwikkeling van de politieke orde
bewerken

“Biologische evolutie is zowel specifiek als algemeen. Specifieke evolutie doet zich voor als soorten zich aanpassen aan heel specifieke omgevingen en zich differentiëren, zoals de beroemde vinken van Darwin. Maar algemene evolutie doet zich ook voor als bepaalde succesvolle groepen organismen zich snel vermenigvuldigen in plaatselijke omgevingen. Zo waren er grote algemene overgangen van eencellige naar meercellige organismen, van aseksuele naar seksuele voortplanting, van dinosauriërs naar zoogdieren, enzovoort. Hetzelfde geldt voor de politieke ontwikkeling. Toen gedragsmatig moderne mensen ongeveer vijftigduizend jaar geleden uit Afrika vertrokken en zich over de wereld verspreidden, pasten ze zich aan aan de verschillende plaatselijke omgevingen die ze tegenkwamen en ontwikkelden ze verschillende talen, culturen en instellingen. Tegelijkertijd ontdekten bepaalde samenlevingen sociale organisatievormen die grote voordelen boden, en zo kwam het tot algemene overgangen van groepen naar stammen naar staten. Bij de samenlevingen op staatsniveau versloegen of absorbeerden de samenlevingen met een effectievere organisatie de minder effectieve, om zo hun eigen sociale organisatievorm te verbreiden. Bij politieke instellingen was er derhalve zowel differentiëring als convergentie.”[21]

Wat politiek is en waarin zij verschilt van economie
bewerken
Instellingen
bewerken
Oorzaken van politiek verval
bewerken
De staat, de rechtsorde, politieke verantwoording en het verband daartussen
bewerken
Hoe de omstandigheden voor politieke ontwikkeling in de loop der tijd zijn veranderd
bewerken

[30] Politieke ontwikkeling, toen en nu

bewerken
Hoe de omstandigheden voor politieke ontwikkeling sinds de achttiende eeuw ingrijpend zijn veranderd
bewerken
De politieke, economische en sociale aspecten van ontwikkeling, en hun onderlinge wisselwerking in een malthusiaanse wereld
bewerken
 
Een illustratie van de 'malthusiaanse valkuil' m.b.t. economische ontwikkeling in de pre-industriële wereld. (Fukuyama, 529)
 
Een illustratie van de aspecten van ontwikkeling, zoals deze zich in pre-industriële maatschappijen voordeden. (Fukuyama, 530)










Hoe deze aspecten nu op elkaar inwerken
bewerken
 
Aspecten van ontwikkeling volgens professor dr. Fukuyama: economische groei; sociale mobilisatie; ideeën en legitimiteit; politieke ontwikkeling, bestaande uit (1) staatsvorming; (2) rechtsorde; en (3) democratie. (Fukuyama, 533)





 
Het ontwikkelingspad van Zuid-Korea in het naoorlogse tijdperk tot eind twintigste eeuw. Dit is een illustratie van een pad genomen door een ontwikkelingsland tot een moderne liberaal-democratische rechtsstaat, volgens Fukuyama. (Fukuyama, 538) Fukuyama betoogt dat het land na de de Tweede Wereldoorlog en de Koreaanse Oorlog een relatief sterk bestuur kende omwille van de eeuwenoude Chinees-confucianistische invloed en import van moderne instelling via het Japanse kolonialisme over het schiereiland tussen 1905 en 1945. Pijl 1. Het militair-autoritair bewind bevordert de industrialisering van het land door sterke staatssturing. Hierdoor komt economische groei op gang en ontstaat er welvaart. Pijl 2. Door economische groei ontstaan sociale actoren, zoals vakbonden, studenten en kerkgroepen, die daarvoor nauwelijks bestonden. Zij verzetten zich tegen het autoritaire bewind. Pijl 3. Het maatschappelijke middenveld weet uiteindelijk het leger te verdrijven van de politieke macht. Verkiezingen worden georganiseerd, waarin meerdere partijen het tegen elkaar opnemen voor de stemmen van de bevolking van het land. Pijl 4. De democratische procedures die geregeld plaatsvinden en die politieke leiders verantwoording doet afleggen aan de bevolking, versterkt de legitimiteit van het Zuid-Koreaanse bestuurssysteem. Pijl 5. De economische groei die zich voortzet na de transitie naar een democratie, bevordert de legitimiteit van het politieke bestel in Zuid-Korea. Pijl 6. Het bestaan van een rechtsorde bevordert economische groei, bijvoorbeeld door bescherming van eigendommen. Op zijn beurt bevordert economische groei het respect voor de rechtsorde. Pijl 7. De machtigste figuren binnen de Zuid-Koraanse maatschappij moeten zich houden aan de wet om populariteit te behouden of verwerven, waardoor de rechtsorde versterkt. (Fukuyama, 538-542)






















Aankondigingen van de moderne wereld
bewerken
 
De machtsverdeling volgens Fukuyama in moderne, ontwikkelde landen. (Fukuyama, 545)





Voetnoten

bewerken
  1. a b c d Francis Fukuyama: The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution.
  2. Fukuyama, Francis. De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval. Atlas Contact.
  3. a b Fukuyama, Francis (september 2019). De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting. Atlas Contact, p. 511.
  4. Fukuyama, Francis. De oorsprong van onze politiek 1, p. 119-282.
  5. Fukuyama. De oorsprong van onze politiek I, p. 283-366.
  6. De oorsprong van onze politiek I, p. 376-494.
  7. De oorsprong van onze politiek I, p. 91.
  8. De oorsprong van onze politiek I, 121-180; 250-266; 267-282; 406-425.
  9. De oorsprong van onze politiek I, p. 495-548.
  10. De oorsprong van onze politiek 1, p. 9.
  11. p. 9-10
  12. p. 10
  13. p. 10-14
  14. p. 10-13
  15. p. 13
  16. p. 13-14
  17. a b c p. 14
  18. p. 365
  19. p. 491
  20. p. 493
  21. p. 509