Dannenberg (Elbe)
Dannenberg is een gemeente in de Duitse deelstaat Nedersaksen. De gemeente maakt deel uit van de Samtgemeinde Elbtalaue in het Landkreis Lüchow-Dannenberg. Dannenberg (Elbe) telt 8.117 inwoners.[1]
Stad in Duitsland 
| |||
|---|---|---|---|
_COA.png) | |||
  | |||
| Situering | |||
| Deelstaat |  Nedersaksen
| ||
| Landkreis | Lüchow-Dannenberg | ||
| Samtgemeinde | Elbtalaue | ||
| Coördinaten | 53° 6′ NB, 11° 5′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 76,62 km² | ||
| Inwoners (31-12-2020[1]) |
8.117 (106 inw./km²) | ||
| Hoogte | 14 m | ||
| Burgemeester | Kurt Behning (aan de CDU gelieerde lokale lijst) | ||
| Overig | |||
| Postcode | 29451 | ||
| Netnummer | 05861 | ||
| Kenteken | DAN | ||
| Gemeentenr. | 03 3 54 004 | ||
| Website | Officiële website | ||
| Locatie van Dannenberg (Elbe) in Lüchow-Dannenberg | |||
_in_DAN.svg)
| |||
| Foto's | |||
| |||
| Gezicht op de stad | |||
| |||
Het stadje ligt in de streek Wendland. Dannenberg is de hoofdstad van de Samtgemeinde Elbtalaue. Zuidelijke buurstad is Lüchow.
De gemeente ligt voor de oostelijke helft in een laag, drassig rivieroevergebied. Het is door kleine watertjes doorsneden polderland. Dannenberg zelf al ligt op een daar iets boven uitstekende rug. Meer naar het westen is het terrein hoger. Het is een, door beekjes doorsneden, overgangszone naar het heuvelachtige bosgebied Göhrde, en naar de heuvelrug Drawehn , die aan de oostkant van de Lüneburger Heide ligt.
Gemeentelijke samenstelling
bewerkenDe stad Dannenberg werd ten gevolge van een gemeentelijke herindeling in 1971 en 1972 uit 28, tot dan toe zelfstandige, gemeenten samengevoegd en bestaat uit de volgende plaatsen (Stadtteile):
- Breese in der Marsch, Bückau, Dambeck, Dannenberg, Groß Heide, Gümse, Klein Heide, Liepehöfen, Lüggau, Nebenstedt, Neu Tramm, Niestedt, Penkefitz, Pisselberg, Prabstorf, Predöhlsau (tot 16 Maart 1936 Predöhl), Prisser, Riekau, Riskau, Schaafhausen, Schmarsau, Seedorf, Seybruch, Soven, Splietau, Streetz, Tramm en Tripkau.
Alleen Dannenberg is een stadje, de andere zijn meest zeer kleine, agrarisch georiënteerde, dorpen en gehuchten. Enkele zijn oude Rundlinge of restanten daarvan.
De gemeente Prisser, met de wijken Niestedt, Schmarsau en Neu Lebbien, werd al in 1971 toegevoegd. Tot 1972 behoorde Riekau, Tramm und Neu Tramm tot de gemeente Schaafhausen; Dambeck, Gümse, Seedorf en Breese Siedlung tot de gemeente Breese in der Marsch; Seybruch tot de gemeente Splietau en het Strachauer Rad tot de gemeente Penkefitz.
Bijzonderheden inzake enkele stadsdelen van Dannenberg
bewerken- Gümse ligt 1,5 km ten noordoosten van de stad in het laagland, bij de Gümser See.In 1974 vestigde zich hier de Werkstatt Rixdorfer Drucke met als initiatiefnemer de grafisch kunstenaar Arno Waldschmidt (1936 - 2017). Dit is een kunstenaarscollectief, dat zich vooral toelegt op grafische kunst en het op artistieke wijze illustreren van literair werk.
- Klein Heide, 4 km ten zuidoosten van Dannenberg, is een zeer klein Rundlingsdorf, gelegen op een terp. In de omgeving van dit dorpje, dat nabij enkele vogelreservaten ligt, komt de zeldzame vogel ortolaan nog voor.
- Neu Tramm ligt circa 5 km ten zuiden van het centrum van Dannenberg. Het gehucht bestaat voornamelijk uit de uitgestrekte, voormalige kazerne met bijgebouwen. Dit complex wordt voor verschillende doeleinden gebruikt, waaronder als commandocentrum voor hulpdiensten in geval van noodsituaties en als brandweermuseum.
- Prisser heeft zich ontwikkeld tot een vrij uitgebreide stadswijk aan de zuidwestkant van Dannenberg. De Bundesstraße 191 loopt erdoorheen.
- Splietau, circa anderhalve kilometer ten oost-zuidoosten van de stad, is met circa 200 inwoners van alle stadsdelen nog één van de grootste.
Verkeer en vervoer
bewerken-
Station Dannenberg Ost
De stad ligt aan het, niet voor vrachtschepen bevaarbare, riviertje de Jeetzel. Enkele kilometers stroomafwaarts, in het naburige stadje Hitzacker, mondt dit uit in de Elbe. De Jeetzel loopt sedert de jaren-1950 door een kanaalachtige bedding ten westen van de stad. Ten oosten van de stad vloeit nog wat water door de vroegere bedding, de Alte Jeetzel, die aan de oostkant van Dannenberg naar het meer Thielenburger See loopt.
Dannenberg ligt aan de volgende hoofdverkeerswegen:
- De Bundesstraße 191 vanuit het zuidwesten (Celle en Uelzen) richting de brug over de Elbe bij Gusborn, Ludwigslust, Parchim en Plau am See
- De B216 vanuit het noordwesten (Lüneburg); deze eindigt in Dannenberg.
- De B248 vanuit Braunschweig in het zuiden; deze eindigt eveneens te Dannenberg.
- De Bundesstraße 248a takt van de B248 af.
Van de, ten tijde van de Tweede Wereldoorlog nog vele, spoorwegstations in de gemeente is alleen station Dannenberg Ost nog in gebruik. Het is via een kleine lokaalspoorlijn, zie: Spoorlijn Wittenberge - Jesteburg, met Station Lüneburg verbonden, er rijden echter slechts gemiddeld 5 keer per dag stoptreinen op dit traject.
Geschiedenis
bewerken-
De bracteaten van Nebenstedt (coll. Landesmuseum Hannover) -
Noord-Duitse graafschappen omstreeks 1250; Dannenberg donkerrood, middenop de kaart -
Merian-prent van Dannenberg, circa 1645 -
Markering hoogwater overstroming 24 maart 1888 -
Joodse begraafplaats Dannenberg bij Prisser, 2 km ten westen van de stad -
April 1945. Een Amerikaanse soldaat met een in Neu Tramm buitgemaakte raket, mogelijk een V1.
_03.jpg)
Het gebied rond Dannenberg was al vroeg bewoond. In de 6e eeuw is een aantal bracteaten, dunne metalen schijfjes, deels uit goud bestaande, bij Nebenstedt in het veen geworpen, wellicht als offergave aan goden of voorouders. De bracteaten werden bij veenafgravingen in 1859 gevonden. Op de schijfjes zijn, ten dele ontcijferde, runeninscripties aangebracht. De betekenis van deze runenteksten is onduidelijk. De stad ontstond in de 9e eeuw als een Polabische nederzetting. In hun taal heette de stad Weidars of Woikam.
In 1153 wordt de Burcht Dannenberg, in 1157 de plaats Dannenberg voor het eerst in een document vermeld. Dannenberg was de hoofdstad van een klein graafschap, dat van 1153 tot 1303 zou blijven bestaan. Hertog Hendrik de Leeuw had de burcht en de latere stad laten bouwen. De burcht kwam in het licht der geschiedenis, toen graaf Hendrik I van Schwerin in opstand kwam tegen zijn leenheer, koning Waldemar II van Denemarken, en deze in de burcht van Dannenberg liet opsluiten (1223-1224). De ronde, omstreeks 1200 gebouwde, bergfried van de burcht, die er nog steeds staat, heet daarom de Waldemarturm. Waldemar moest na zijn vrijlating zijn aanspraken op Noord-Duitsland laten vallen. Toen hij toch een militaire wraakexpeditie ondernam, eindigde deze voor Waldemar II catastrofaal. Hij leed een nederlaag in de Slag bij Bornhöved (1227).
Vanaf 1303 behoorde het stadje (in 1293 wordt Dannenberg voor het eerst stad genoemd) tot het Vorstendom Lüneburg, zij het dat er van 1569 tot 1671 een onder dit vorstendom ressorterende Heerlijkheid Dannenberg bestond. Dit zich politiek soms zeer onafhankelijk gedragende staatje werd vanuit een nieuw kasteel in de stad Dannenberg bestuurd, dat op de plaats van de oude burcht werd gebouwd; de ronde Waldemartoren bleef staan. In de 18e eeuw ging het Vorstendom Lüneburg op in het Keurvorstendom Brunswijk-Lüneburg, en na de Napoleontische tijd in het Koninkrijk Hannover, dat in 1866 weer in Pruisen opging en vanaf 1871 deel werd van het Duitse Keizerrijk.
In 1483 en 1608 werd Dannenberg door stadsbranden grotendeels verwoest. In de 18e eeuw werd het kasteel, dat overbodig was geworden, en niet meer werd onderhouden, op de Waldemartoren na gesloopt. Op zijn plaats verrees in de 19e eeuw een Amtshof, waarin nu nog het stedelijke Amtsgericht is gevestigd.
In de 19e eeuw zijn diverse, tot de huidige gemeente Dannenberg behorende, kleine dorpen, die uit dicht opeen staande boerderijen bestonden, afgebrand en daarna in een ruimere structuur herbouwd.
Van 1844 tot 1891 beschikte de Joodse gemeenschap in Dannenberg over een eigen synagoge. Daarna nam het aantal Joden sterk af, tot bij het begin van de Holocaust minder dan tien. Bij Prisser, ten westen van de stad, bestaat nog een Joodse begraafplaats.
In 1872 verkreeg Dannenberg aansluiting op het spoorwegnet. In 1873 werd een spoorbrug over de Elbe gebouwd, die in de Tweede Wereldoorlog, in 1945, werd verwoest. In diezelfde oorlog werd Dannenberg, toen nog een spoorwegknooppunt, doelwit van enige geallieerde luchtaanvallen. De zwaarste daarvan was op 22 februari 1945. Daarbij vielen tenminste 85 doden. Neu Tramm had vanaf circa 1939 een kazerne van de Wehrmacht. In april 1945 werd Dannenberg door Amerikaanse troepen van de nazi's bevrijd. De kazerne te Neu Tramm is na de oorlog van circa 1951-1974 bij de Bundesgrenzschutz in gebruik geweest.
Totdat dit in de jaren-1950 werd gekanaliseerd, had het stadje regelmatig te lijden van overstromingen van het riviertje de Jeetzel.
In de periode 1949 - 1990 lag Dannenberg dicht bij de grens met de DDR. Daardoor ontstond de Duits-Duitse grens, en die maakte, dat de streek vooral economisch geïsoleerd raakte, en dat er zich bijvoorbeeld bijna geen industrie vestigde. Verscheidene weg- en spoorwegverbindingen werden na 1949 verbroken, waaronder de Elbe-spoorbrug, die niet herbouwd werd.[2] Na de Duitse hereniging (1990) werden de wegverbindingen en het scheepvaartverkeer over de Elbe hersteld. De gemeente besloot, vanaf 1990 haar beleid te richten op de ontwikkeling van het toerisme.
Bezienswaardigheden
bewerken- De schilderachtige, smalle maar zeer langgerekte, oude binnenstad van Dannenberg
- Stadsmuseum en marionettentheater, beide in de toren Waldemarturm. Deze 33 meter hoge toren, met tot 3,5 meter dikke muren, en buitenom een 18e-eeuws traptorentje, is het enige restant van betekenis van de Burcht Dannenberg. In het inwendige bevindt zich een vergeetput, maar koning Waldemar II heeft vermoedelijk daar niet gevangen gezeten.
- Brandweermuseum in stadsdeel Neu Tramm
- Watersportmogelijkheden o.a. op de Jeetzel en de in de jaren-1980 aangelegde Thielenburger See, waar ook een camping aanwezig is.
- Wandel- en fietsmogelijkheden in de omgeving; de gemeente biedt uiteenlopend natuurschoon.
- Enkele kilometers ten westen van Dannenberg, in de uitlopers van de Drawehn, ligt het ecologisch waardevolle, 37 hectare grote natuurreservaat Maujahn. Het is een in een kom gelegen stuk levend hoogveen. Er komen zeldzame, beschermde planten voor, zoals de veenbloembies en het eenarig wollegras.
- Er is een uitzichtpunt over de Elbe ingericht op het westelijke eind van de in 1945 verwoeste spoorbrug over deze rivier.
Partnergemeente
bewerkenDannenberg onderhoudt een jumelage met Łask in Polen (sedert 6 november 1999).
Afbeeldingen
bewerkenIn Dannenberg zelf
bewerken-
De Thielenburger See, een meer dichtbij Dannenberg -
Oude stadhuis, thans tourist information en klein museum -
De toren Waldemarturm (1); op de achtergrond het Amtsgericht van Dannenberg -
De toren Waldemarturm (2) -
Het plein Kuhmarkt -
Oude huizen aan de Markt, o.a. rechts het Gasthaus Gundelfinger (1608) -
Het plein Adolfsplatz -
De Fischerstraße in de stad, (tot 1748 Judengasse geheten), vanuit de Lange Straße gezien -
Vakwerkhuis in Dannenberg, Lange Straße 45 -
Evangelisch-lutherse St. Johanneskerk (14e eeuw) -
Zijkant van dit kerkgebouw -
Altaarstuk (ca. 1450) in dit kerkgebouw -
Rooms-katholieke Sint Petrus- en Pauluskerk (1954) -
Ohm'sches Haus (1656), stond voorheen te Langendorf, daar gedemonteerd en in 1988 bij Dannenberg herbouwd -
Ziekenhuis Elbe Jeetzel Klinik (175 bedden)
_Dannenberg.jpg)
In de dorpen rondom Dannenberg
bewerken-
Komveen Maujahn -
Boerderij uit 1723 te Breese -
Boerderij uit 1723 te Gümse -
De Gümser See, een 1,2 km lange en 75 m brede dode arm van de Elbe -
Het Rundlingsdorf Klein Heide -
Voormalige watermolen van Schmarsau, enkele km ten westen van Dannenberg -
Watermolen van Tripkau
Belangrijke personen in relatie tot Dannenberg
bewerken- Eleonore Prochaska, geboren op 11 maart 1785 te Potsdam, overleden op 5 oktober 1813 te Dannenberg, vrijheidsstrijdster, nam onder de valse naam August Renz dienst in de Duitse medische troepen, onderdeel van de legers die tegen het Frankrijk van Napoleon vochten. Tijdens de Slag bij het bos Göhrde, 16 september 1813, raakte zij zelf zwaar gewond bij een poging, gewonde kameraden te redden, en bezweek enige weken later aan die verwondingen. Vooral in de periode tot 1933 werd zij zeer geëerd.
-
Gedenkplaquette Harry Breßlau aan de Münzstraße te Dannenberg
- Harry Breßlau of Bresslau, geboren te Dannenberg op 22 maart 1848, overleden op 27 oktober 1926 te Heidelberg, diplomaat, vooraanstaand in de middeleeuwen gespecialiseerd historicus, mede-samensteller van de Monumenta Germaniae Historica, ondanks zijn joodse afstamming hooggeacht door collega-wetenschappers; schoonvader van Albert Schweitzer[3]
- Nicolas Born, geboren op 31 december 1937 in Duisburg, overleden op 7 december 1979 in Breese in der Marsch, gemeente Dannenberg, schrijver en dichter; zijn roman Die Fälschung verscheen zeer kort vóór zijn dood, en werd in 1981 verfilmd door Volker Schlöndorff. Postuum, in 2007, is nog een voor de Duitse literatuurgeschiedenis niet onbelangrijk boek verschenen, dat correspondentie tussen Nicolas Born en andere schrijvers bevat, onder wie Günter Grass, Uwe Johnson en Peter Handke.
Externe links (Duitstalig)
bewerken- www.historisches-feuerwehrmuseum.de Website brandweermuseum te Neu Tramm
- www.nlwkn.niedersachsen.de/naturschutzgebiete/naturschutzgebiet-maujahn-41850.html Webpagina NLWKN (deelstaat Nedersaksen) over natuurreservaat Maujahn, met kaart en foto's
- ↑ a b (de) Landesamt für Statistik Niedersachsen, LSN-Online Regionaldatenbank, Tabelle A100001G: Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Stand 31. Dezember 2020
- ↑ Van deze spoorbrug is een klein gedeelte gerestaureerd
- ↑ Bresslau leefde geruime tijd in de Verenigde Staten. Zijn joodse komaf maakte het onmogelijk, professor aan een Duitse universiteit te zijn, en zo was hij vaak werkzaam als zogenaamd privé-docent. Zijn opstelling tegenover zowel antisemitisme als zionisme was omstreden. Hij was sterk Duitsgezind patriottisch, en meende, dat de Joden, net als hij zelf, zich het beste maar zo sterk mogelijk met de niet-joodse Duitsers konden assimileren, o.a. door de oude joodse tradities te verzaken en het christendom te omhelzen. Bresslaus dochter Helena trouwde in 1912 met Albert Schweitzer.
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Dannenberg (Elbe) op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.