Chariton (schrijver)

Chariton
Algemene informatie
Volledige naam	Χαρίτων
Geboren	1e eeuw
Geboorteplaats	Aphrodisias?
Overleden	2e eeuw
Land	oude Griekenland
Werk
Genre	liefdesroman, historische roman
Stroming	Oudgriekse literatuur
Thema's	Perzische Rijk
Bekende werken	Kallirhoë
Portaal	Literatuur ; Oudheid

Chariton (Grieks: Χαρίτων) was een Griekse schrijver uit de 1e^[1] of 2e eeuw^[2], waarschijnlijk afkomstig uit Aphrodisias in Carië.

KallirhoëBewerken

Chariton is de auteur van de uit acht boekdelen bestaande roman Kallirhoë,^[3] een van de eerste liefdesromans uit de Oudgriekse literatuur en de eerste historische roman. Hoewel dit een moderne term is en dus niet helemaal van toepassing op de Kallirhoë, kan het werk als een voorloper ervan gezien worden omdat het voldoet aan veel typische kenmerken van de (hedendaagse) historische roman.^[4] Zo speelt het verhaal zich bijvoorbeeld af in een periode lang vóór Chariton het schreef (namelijk de klassieke periode, 5e eeuw v.Chr.) en kunnen historische personages geïdentificeerd worden.

Ook is de Kallirhoë bekend omdat het taalgebruik dicht aanleunt bij het Koinè-Grieks. Chariton maakt gebruik van het Koinè en soms van Attische vormen^[5]: er ontstaat zo een mengeling van de twee dialecten, waarvan de eerste echter dominant is. Daarom spreekt men bij deze roman voornamelijk alleen over het Koinè en wordt Chariton doorgaans voor de opkomst van de Tweede Sofistiek geplaatst.

VerhaalBewerken

Het hoofdpersonage Kallirhoë, de beeldschone dochter van generaal Hermocrates, ontmoet de knappe Chaireas. Hij is de zoon van Ariston, de belangrijkste man in Syracuse (waar het verhaal zich afspeelt) op Hermocrates na. De twee vaders zijn onderling in politieke strijd, maar wanneer ze de grote liefde tussen de jongelingen zien, staan ze toch toe dat Kallirhoë en Chaireas huwen.

Hun geluk is van korte duur: teleurgestelde huwelijkskandidaten, die Kallirhoë zélf lange tijd probeerden te imponeren en voor zich te winnen, beliegen Chaireas. Ze vertellen hem dat Kallirhoë ontrouw is. Hij gelooft dit en wordt jaloers. In zijn woede geeft Chaireas zijn echtgenote een trap, waardoor ze (schijnbaar) dood neervalt. Ze wordt met veel schatten - zoals gepast is voor iemand van zo'n hoge afkomst - begraven.

Piraten zien toevallig de uitvaart van Kallirhoë en hun oog valt meteen op het goud en zilver dat bij het zogezegd overleden meisje ligt. Wanneer de piraten de rijkdom willen stelen uit de graftombe, ontdekken ze dat Kallirhoë nog leeft en nemen haar mee. Ze verkopen haar in Milete als slavin voor Dionysius, de voornaamste man van Ionië. Betoverd door haar goddelijke schoonheid wordt Dionysius verliefd op Kallirhoë en neemt haar als vrouw, onwetend dat ze eigenlijk al getrouwd is.

Later belandt zij aan het hof van het Perzische Rijk. Chaireas, die intussen verteerd wordt door berouw en liefdesverdriet, komt te weten dat Kallirhoë nog in leven is en trekt op zoek naar haar. Hij raakt zelf ook in de slavernij, maar weet te ontsnappen en vindt haar na veel avonturen terug. Hij bevrijdt haar en samen worden zij weer gelukkig.

KarakteriseringBewerken

Het personage Kallirhoë is de heldin die centraal staat in het verhaal. Haar schoonheid wordt vergoddelijkt en intertekstueel met die van de godinnen vergeleken. Haar beeldige uiterlijk wordt doorgaans indirect door blikken van toeschouwers gepercipieerd^[6] en bezorgt haar een roemrijke reputatie^[7]. Bovendien wordt Kallirhoë geschetst als een trouwe echtgenote aan Chariton, intertekstueel gelinkt aan Penelope, maar paradoxaal genoeg ook als ontrouwe vrouw, verbonden met Helena, aangezien ze met Dionysios hertrouwt^[8]. Een andere paradoxale spanning ontstaat in de kwestie van Kallirhoë’s intelligentie, enerzijds wordt ze afgeschilderd als vindingrijk en pienter, anderzijds gekenmerkt door naïviteit^[9]. Ook wordt zowel verhevenheid als bescheidenheid door Chariton onderstreept^[9] en houdt een schijnbare tegenstrijdigheid zich op bij Kallirhoë’s geseksualiseerde kuisheid^[10].

Historische elementen in de romanBewerken

Kallirhoë wordt vaak een historische roman genoemd omdat, hoewel het plot en hoofdpersonages fictief zijn, er toch historische personen en gebeurtenissen in voorkomen. Onder andere:

De generaal Hermocrates, de vader van de (fictieve) protagonist Kallirhoë. Hij is ook bekend uit werken van Thucydides en Xenophon.
De Perzische koning Artaxerxes verwijst naar Artaxerxes II Mnemon.
De rebellie van Egypte, dat zich wilde losmaken van het Perzische Rijk. Ze behoorden tot dit koninkrijk sinds de 6e eeuw.

Het verhaal bevat echter ook anachronismen:^[11] zoals het samenvallen van het leven van Hermocrates en de regeerperiode van Artaxerxes II. Hermocrates stierf in 407 v.Chr., terwijl Artaxerxes regeerde tussen 404-363/57 v.Chr. De stadstaat Milete wordt in Kallirhoë voorgesteld alsof hij bij het Perzische Rijk hoort, wat niet het geval was tot na 387 v.Chr. Ook de Egyptische rebellie vond in de realiteit waarschijnlijk later plaats (na 404 v.Chr.) dan in het verhaal.

Nederlandse vertalingenBewerken

Emilie van Opstall vertaalde het werk onder de titel Chaireas en Kallirhoë. Een liefde (1998). Eerder had A. de Mieville dat gedaan als De liefde van Chaereas en Kallirrhoë, of De wraak van Afrodite (1907).

UitgavenBewerken

Goold, George P. (1995), Chariton: Callirhoe, Cambridge & Londen, Harvard University Press.
Reardon, B.P. (2004), Chariton Aphrodisiensis. De Callirhoe Narrationes Amatoriae, München en Leipzig, K.G. Sauer Verlag.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Reardon, p. v; Goold p. 2
↑ Deze situering kan gebaseerd worden op het taalgebruik van Chariton in zijn roman Kallirhoë. Zie: Pagina 1-2 in: Goold, G.P. (ed. & vert.) (1995). Chariton. Callirhoe. Loeb Classical Library. Cambridge & Londen: Harvard University Press. Ruiz-Montero, C. (1991). Aspects of the vocabulary of Chariton of Aphrodisias. The Classical Quarterly 41.2, 489.
↑ Niet getiteld, zoals eerder is gedacht, Chaireas en Kallirhoë (Goold, pp. 3-4)
↑ (en) Hägg, T. (1987). "Callirhoe" and "Parthenope": The beginnings of the historical novel. Classical Antiquity 6.2
↑ (en) Ruiz-Montero, C. (1991). Aspects of the vocabulary of Chariton of Aphrodisias. The Classical Quarterly 41.2
↑ Egger, B. (1994). Looking at Chariton's Callirhoe. In M. J.R., & R. Stoneman, Greek Fiction: the Greek Novel in Context (pp. 31-48). Londen: Routledge.
↑ Schmeling, G. L. (2005). Callirhoe: god-like beauty and the making of a celebrity. Ancient Narrative, 36-49.
↑ De Temmerman, K. (2008). Over helden, schurken en mooie vrouwen: James Bond in de oudheid? Tetradio, 43-46.
↑ ^a ^b Helms, J. (1966). Character Portrayal in the Romance of Chariton. Den Haag: Mouton & Co.
↑ Llewellyn-Jones, L. (2013). ‘Empire of the gaze’: despotism and seraglio fantasies à la grecque in Chariton’s Callirhoe. Helios, 167-191.
↑ Zie: Hägg, T. (1987). "Callirhoe" and "Parthenope": The beginnings of the historical novel. Classical Antiquity 6.2, 196.

[1] Reardon, p. v; Goold p. 2

[2] Deze situering kan gebaseerd worden op het taalgebruik van Chariton in zijn roman Kallirhoë. Zie: Pagina 1-2 in: Goold, G.P. (ed. & vert.) (1995). Chariton. Callirhoe. Loeb Classical Library. Cambridge & Londen: Harvard University Press. Ruiz-Montero, C. (1991). Aspects of the vocabulary of Chariton of Aphrodisias. The Classical Quarterly 41.2, 489.

[3] Niet getiteld, zoals eerder is gedacht, Chaireas en Kallirhoë (Goold, pp. 3-4)

[4] (en) Hägg, T. (1987). "Callirhoe" and "Parthenope": The beginnings of the historical novel. Classical Antiquity 6.2

[5] (en) Ruiz-Montero, C. (1991). Aspects of the vocabulary of Chariton of Aphrodisias. The Classical Quarterly 41.2

[6] Egger, B. (1994). Looking at Chariton's Callirhoe. In M. J.R., & R. Stoneman, Greek Fiction: the Greek Novel in Context (pp. 31-48). Londen: Routledge.

[7] Schmeling, G. L. (2005). Callirhoe: god-like beauty and the making of a celebrity. Ancient Narrative, 36-49.

[8] De Temmerman, K. (2008). Over helden, schurken en mooie vrouwen: James Bond in de oudheid? Tetradio, 43-46.

[Helms,_J._1966-9] Helms, J. (1966). Character Portrayal in the Romance of Chariton. Den Haag: Mouton & Co.

[10] Llewellyn-Jones, L. (2013). ‘Empire of the gaze’: despotism and seraglio fantasies à la grecque in Chariton’s Callirhoe. Helios, 167-191.

[11] Zie: Hägg, T. (1987). "Callirhoe" and "Parthenope": The beginnings of the historical novel. Classical Antiquity 6.2, 196.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]