De Anaspida ('schildlozen') zijn een groep (orde) van uitgestorven evolutionair onderontwikkelde kaakloze vissen uit het Vroeg-Siluur tot het Laat-Devoon. Ze werden klassiek beschouwd als de voorouders van lampreien. Ze hadden een slank lichaam, en konden goed zwemmen. In het Laat-Siluur van Europa en Noord-Amerika zijn talrijke fossielen gevonden in mariene afzettingen. Tijdens het Devoon koloniseerden ze rivieren en meren.

Anaspida
Status: Uitgestorven, als fossiel bekend
Fossiel voorkomen: Siluur - Devoon
Jamoytius kerwoodi, reconstructie
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (chordadieren)
Klasse:Agnatha *
Onderklasse:Cephalaspidomorpha
Orde
Anaspida
Cowielepis
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Anaspida op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Anatomie

bewerken

Vergeleken met andere prehistorische agnathe groepen, zoals de Heterostraci en Osteostraci, beschikten anaspiden niet over een benig schild of pantser, vandaar hun naam. In plaats daarvan zijn de kop en het lichaam van de anaspiden bedekt met een reeks kleine, zwak gemineraliseerde schubben, met een rij massieve schubben die over de rug lopen, en, wat tenminste bevestigd is bij de birkeniiden, was het lichaam bedekt met rijen dakpanachtige schubben gemaakt van aspidine, een acellulair beenderig weefsel. Anaspiden hadden allemaal opvallende, zijdelings geplaatste ogen zonder sclerotische ring, met de kieuwen geopend als een rij gaten langs weerszijden van het dier, met meestal 6 tot 15 paar. De belangrijkste synapomorfie voor de anaspiden is de grote, driestralige stekel achter de reeks kieuwopeningen.

Taxonomie

bewerken

Nu Jamoytius en zijn nauwe verwanten, dat wil zeggen Euphanerops, zijn verplaatst naar Jamoytiiformes, bestaat de Anaspida nu uit twee orden, de monogenerische Lasaniida, die het geslacht Lasanius bevat en een basale groep anaspiden vertegenwoordigt, en Birkeniida, die alle andere erkende taxa van anaspiden bevat. Birkeniida is verder onderverdeeld in verschillende families, waaronder Birkeniidae, Pterygolepididae, Rhyncholepididae en Pharyngolepididae, die de taxa bevatten die bekend zijn van fossielen van het hele lichaam (naast verschillende taxa die alleen bekend zijn van schubben) en de familie Septentrioniidae, waarvan de subtaxa uitsluitend bekend zijn van schubben. Twee recent beschreven geslachten, Kerreralepis en Cowielepis, worden beschouwd als Birkeniida incertae sedis.

Sommige auteurs hebben gesuggereerd dat anaspiden stamcyclostomen zijn, verwant aan slijmprikken en lampreien.

Een nieuwere taxonomie gebaseerd op het werk van Mikko's Phylogeny Archive, Nelson, Grande en Wilson 2016 en van der Laan 2018:

Bekende geslachten

bewerken
Zie de categorie Anaspida van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.