|
eet een appel
__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
[[Afbeelding:Portaal Biologie.png|center|600px]]<br />
{| width="100%"af cellspacing=3
|- valign="top"
|width="50%" bgcolor="#EEFFF4" style="border-style:solid;border-width:1px;border-color:#00BB00;padding:1em;padding-top:0;border-bottom-width:1px;"|
===Grondslagen van de biologie===
Biologie is de [[natuurwetenschap]] die [[organisme|levende wezens]] en daarmee samenhangende verschijnselen bestudeert. Kenmerkend voor levende wezens is de combinatie van [[stofwisseling]], gevoeligheid voor [[stimulus|prikkels]], het vermogen een eigen [[homeostase (fysiologie)|constant inwendig milieu]] te handhaven en [[Voortplanting (biologie)|vermeerdering]]. Deze eigenschappen resulteren in de instandhouding van het organisme en van de [[soort]] waartoe het behoort.
Onder biologie vallen vele [[vakwetenschap|deelgebieden]], variërend van [[biochemie]] tot [[ecologie]] en van [[ethologie]] (diergedrag) tot [[paleontologie]] (fossielenleer).
De veelvuldig geciteerde uitspraak van [[Theodosius Dobzhansky]] "''[[Nothing in biology makes sense except in the light of evolution|Niets in de biologie heeft betekenis behalve in het licht van de evolutie]]''" geeft aan hoe belangrijk de evolutietheorie is als basis voor de biologie. Een ander verbindend element in de biologie is de celtheorie: al het [[leven]] bestaat uit [[cel (biologie)|levende cellen]]. En tenslotte gaat de biologie er praktisch van uit dat leven het resultaat is van chemische en fysische processen; de hedendaagse biologie benadert het leven op een ''[[materialisme (filosofie)|materialistische]]'' wijze volgens de [[wetenschappelijke methode]]. Dit uitgangspunt en genoemde basale theorieën vormen samen al geruime tijd de grondslag van de biologie.
Het feit dat biologie een [[natuurwetenschap]] is, maakt dat experimentele en [[kwantitatief|kwantitatieve]] benaderingen en causale verklaringen overheersen.
Lees verder in het artikel '''[[Biologie]]'''.....
|width="50%" bgcolor="#ffffff" style="border-style:solid;border-width:0px;border-color:#999999;padding:1em;padding-top:0;"|
===[[/Uitgelicht|Uitgelicht]]===
{{/Uitgelicht/Week}}
|-
|colspan=1 valign=top bgcolor="#ffffff" style="border-width:0px;border-color:#999999;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Planten en dieren en overige organismen===
In de biologie bestudeert men [[planten]] en [[Dierenrijk|dieren]], maar ook [[schimmels]] en [[bacterie|bacteriën]].
Binnen de [[dierkunde]] gaat het om de studie van onder meer [[zoogdieren]] (''[[mammalogie]]''), [[vogels]] (''[[ornithologie]]''), [[insecten]] (''[[entomologie]]''), [[amfibieën]] en [[reptielen]] (''[[herpetologie]]'') en [[vissen (dieren)|vissen]] (''[[ichtyologie]]'').
Tot de [[plantkunde]] rekent men de [[Nederlandse dendrologie|boomkunde]], [[fytopathologie]] (studie van [[plantenziekte]]n) en soms de [[mycologie]] (de studie van [[paddenstoel (schimmel)|paddenstoelen]]).
Binnen de [[paleontologie]] (leer van [[fossiel]]en) vindt studie plaats van zowel fossiele planten als dieren.
Hieronder volgt een overzicht van belangrijke pagina's op de Nederlandse Wikipedia, aangaande planten, dieren en micro-organismen.
<br />
<br />'''Categorieën''':
<br /><nowiki>*</nowiki> Eencelligen: [[Archaea]] - [[Bacteriën]] - [[Protist]]en
<br /><nowiki>*</nowiki> [[Gewervelden|Gewervelde dieren]]: [[:Categorie:Vis|Vis]] - [[:Categorie:Amfibie|Amfibie]] - [[:Categorie:Reptiel|Reptiel]] - [[:Categorie:Vogel|Vogel]] - [[:Categorie:Zoogdier|Zoogdier]] - [[:Categorie:Dinosauria|Dinosaurus]]
<br /><nowiki>*</nowiki> [[ongewervelden|Ongewervelde dieren]]: [[:Categorie:Geleedpotige|Geleedpotige]] - [[:Categorie:Neteldier|Neteldier]] - [[:Categorie:Stekelhuidige|Stekelhuidige]] - [[:Categorie:Weekdier|Weekdier]]
<br /><nowiki>*</nowiki> Uitgestorven dieren: [[:Categorie:Uitgestorven dier|Uitgestorven dier]]
<br /><nowiki>*</nowiki> [[Planten]]: [[:Categorie:Plant naar indeling|Plant]] - [[:Categorie:Vrucht|Vrucht]]
'''Lijsten''':
<br /><nowiki>*</nowiki> Algemeen: [[Biologie van A tot Z]] - [[:Categorie:Biologielijsten|Biologielijsten]]
<br /><nowiki>*</nowiki> Dieren: ''([[Lijst van diersoorten|overzicht]])'' - [[Lijst van vissen|Vissen]] - [[Lijst van amfibieën|Amfibieën]] - [[Lijst van reptielen|Reptielen]] - [[Lijst van vogels|Vogels]] - [[Lijst van zoogdieren|Zoogdieren]] - [[Lijst van dinosaurussen|Dinosaurussen]] - [[Lijst van vlinders|Vlinders]] - [[Entomologische woordenlijst]]
<br /><nowiki>*</nowiki> Planten: [[Wikipedia:Wikiproject/Planten/Lijst|Planten]] - [[Belgische Rode lijst (planten)]] - [[Botanische woordenlijst]] - [[Lijst van natuurlijk hout in de Benelux|Natuurlijk hout in de Benelux]] - [[Lijst van wilde planten in Nederland]]
|colspan=2 bgcolor="#EEFFFA" width="50%" valign="top" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===[[Wikipedia:Wikiproject/Biologie|Meewerken]]===
{{Zie hoofdartikel|Wikipedia:Wikiproject/Dieren}}
====[[Wikipedia:Dit kan beter|Dit kan beter]]====
<div style="font-size:85%">
{{Wikipedia:Dit kan beter/Biologie}}
</div>
====[[Wikipedia:Gewenste artikelen/Biologie|Gewenste artikelen]]====
<div style="font-size:85%">{{Wikipedia:Gewenste artikelen/Biologie}}</div>
|-
|colspan=1 valign=top bgcolor="#EEFFF4" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Evolutie===
De [[evolutietheorie]] is een essentiële [[theorie]] binnen de biologie. Deze werd in 1859 gepubliceerd in het boek ''On the Origin of Species'' door [[Charles Darwin]]. De theorie is sindsdien uitgebreid met inzichten uit de [[genetica]] en deze uitbreiding staat ook bekend als de [[moderne synthese]] of het ''neodarwinisme''.
Categorie: [[:Categorie:Evolutie|Evolutie]]
Artikelen: [[Fossiele overgangsvormen]] - [[Natuurlijke selectie]] - [[Mutatie (biologie)|Mutatie]] - [[Punctuated equilibrium (biologie)|Punctuated equilibrium]] - [[Convergente evolutie]] - [[Adaptieve radiatie]]
|colspan=2 bgcolor="#ffffff" width="50%" valign="top" style="border-width:0px;border-color:#999999;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Ontstaan van het leven===
Hoe het leven is ontstaan is nog niet precies bekend. In de biologie is de [[evolutietheorie]] richtinggevend voor het verklaren van de ontwikkeling van het leven tot de huidige levensvormen. Ook de stap naar de eerste primitieve levensvormen, het ontstaan van het leven, wordt als een natuurlijke proces gezien waarbij niet-levende materie, zoals eenvoudige organische verbindingen de basis vormde. Er zijn diverse experimenten verricht die deze theorie ondersteunen. Buiten de biologie bestaan overigens geheel andere verklaringswijzen.
Artikelen: - [[abiogenese]] - [[Intelligent design]] - [[Emanationisme]] - [[Astrobiologie]] - [[Creationisme]]
|-
|colspan=1 valign=top bgcolor="#ffffff" style="border-width:0px;border-color:#999999;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Biochemie===
De [[biochemie]] en [[moleculaire biologie]] bestuderen de eigenschappen van chemische stoffen ([[biomolecuul|biomoleculen]] en mineralen) die in organismen voorkomen, de manier waarop deze stoffen in het organisme worden [[biosynthese|geproduceerd]], hoe de productie wordt gereguleerd, etcetera. Een belangrijk hoogtepunt was de ontrafeling van de [[molecuul|moleculaire]] structuur van [[Desoxyribonucleïnezuur|DNA]] in 1959 door [[Francis Crick]] en [[James Watson]]. De [[biotechnologie]] is [[technologie]] die gebruikmaakt van de opgedane, biologische kennis.
Categorie: [[:Categorie:Biochemie|Biochemie]]
Artikelen: [[Aminozuur]] - [[Proteïne|Eiwit]] - [[Desoxyribonucleïnezuur|DNA]] - [[Ribonucleïnezuur|RNA]] - [[Citroenzuurcyclus]] - [[Polymerase-kettingreactie]] - [[Natuurproduct (scheikunde)|Natuurproduct]] – [[Neurotransmitter]]
|colspan=2 bgcolor="#EEFFFA" width="50%" valign="top" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Genetica===
De [[genetica]] onderzoekt hoe eigenschappen van organismen van de verschillende soorten [[erfelijkheid|overerven]]. De eerste experimentele resultaten werden in 1865 gepubliceerd door [[Gregor Mendel]], de zogenaamde [[wetten van Mendel]].
Genetisch onderzoek gebeurt door op [[biomolecuul|moleculair]] niveau naar [[Desoxyribonucleïnezuur|DNA]] en [[Ribonucleïnezuur|RNA]] te kijken, maar ook door de verschuivingen van [[genfrequentie]]s in [[populatie (biologie)|populaties]] te meten (zie [[populatiegenetica]]).
'''Portaal : [[Portaal:Genetica|Genetica]]'''
Categorieën: [[:Categorie:Genetica|Genetica]] - [[:Categorie:Bio-informatica|Bio-informatica]]
Artikelen: [[Bio-informatica]] - [[Menselijk genoomproject]] - [[Gen]] - [[Springend gen]] - [[Genetische manipulatie]] - [[Genetische code]]
|-
|colspan=1 valign=top bgcolor="#EEFFF4" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Taxonomie===
De [[taxonomie (biologie)|taxonomie]] is de wetenschap van het [[heuristiek|vinden]], beschrijven en indelen van organismen. De eenheid is het [[taxon]], oftewel de taxonomische groep, een groep organismen waarvan taxonomen vinden dat zij bij elkaar horen. Taxa kunnen een naam krijgen. Een belangrijke persoon in de taxonomie is [[Carl Linnaeus]] die de [[binomiale nomenclatuur]] introduceerde. Sinds de publicatie van de [[evolutietheorie]] wordt taxonomische indeling geacht de [[systematiek|veronderstelde afstamming]] te weerspiegelen.
Lijsten: [[Lijst van diersoorten|Dieren]] - [[Wikipedia:Wikiproject/Planten/Lijst|Planten]]
Categorie: [[:Categorie:Taxonomie|Taxonomie]]
Artikelen: [[Cladistiek]] - [[Soort]] - [[Classificatie en Evolutie]] - [[Leven op Aarde (taxonomie)]] - [[Bacterie]] - [[Prokaryoot]] - [[Eukaryoot]]
|colspan=2 bgcolor="#ffffff" width="50%" valign="top" style="border-width:0px;border-color:#999999;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Virologie en microbiologie===
De [[virologie]] bestudeert [[Virus (biologie)|virus]]sen en de [[microbiologie]] bestudeert [[micro-organisme|microscopische organismen]]. De eerste microscopische organismen werden waargenomen door [[Antoni van Leeuwenhoek]] in 1679, door gebruik te maken van zijn zelfgemaakte [[microscoop]]. Rond 1860 maakte [[Louis Pasteur]] duidelijk dat dergelijke organismen bijna overal voorkomen. In 1884 ontwikkelde [[Hans Christian Gram]] een manier om [[bacteriën]] te kleuren (zie [[Gram-kleuring]]), om hun waarneming onder een microscoop te vergemakkelijken.
Categorieën: [[:Categorie:Microbiologie|Microbiologie]] - [[:Categorie:Virus|Virus]] - [[:Categorie:Infectieziekte|Infectieziekte]]
Artikelen: [[Micro-organisme]] - [[Antibioticum]] - [[Escherichia coli]] - [[Pantoffeldiertje]] - [[Amoebe]]
|-
|colspan=1 valign=top bgcolor="#ffffff" style="border-width:0px;border-color:#999999;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Ecologie===
De [[ecologie]] houdt zich bezig met de relaties tussen [[soort (biologie)|soorten]] onderling en met hun omgeving. Deze biologische [[vakwetenschap]] probeert te beschrijven hoe, en te verklaren waarom, soorten voorkomen waar ze voorkomen, hoe ze met elkaar concurreren, hoe er een [[natuurlijk evenwicht]] ontstaat. Ecologie bestudeert ook welke invloed het handelen van de mens heeft. In de [[populatiebiologie]] worden mathematische modellen gemaakt van bijvoorbeeld [[predator]]-[[prooi]] relaties.
Categorieën: [[:Categorie:Ecologie|Ecologie]] - [[:Categorie:Exoot|Exoot]]
Lijst: [[Ecologie van A tot Z]]
Artikelen: [[Ecosysteem]] - [[Biodiversiteit]] - [[Niche (ecologie)|Niche]] - [[Concurrentie (ecologie)|Concurrentie]] - [[Vegetatiekunde]]
|-
|colspan=1 valign=top bgcolor="#ffffff" style="border-width:0px;border-color:#999999;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Vegetatiekunde===
De [[vegetatiekunde]] richt zich op de relatie tussen plantensoorten en hun omgeving en plantensoorten onderling. Een belangrijk deel van de vegetatiekunde is de [[plantensociologie]]. Hierin worden planten van verschillende soorten binnen een [[ecosysteem]] als een gemeenschap gezien. Deze [[Associatie (vegetatiekunde)|associaties]], een specifieke samenstelling van verschillende soorten, kunnen onderzoekers iets vertellen over de eigenschappen van het [[landschap]] waarin deze [[vegetatie]] groeit.
Categorieën: [[:Categorie:Ecologie|Ecologie]] - [[:Categorie:Vegetatiekunde|Vegetatiekunde]] - [[:Categorie:Plantengemeenschap|Plantengemeenschap]] - [[:Categorie:Syntaxonomie|Syntaxonomie]]
Lijst: [[Vegetatiekunde van A tot Z]]
Artikelen: [[Vegetatiekunde]] - [[Victor Westhoff]] - [[Plantengemeenschap]] - [[Josias Braun-Blanquet]] - [[Associatie (vegetatiekunde)]] - [[Kensoort]] - [[Syntaxonomie]]
|colspan=2 bgcolor="#EEFFFA" width="50%" valign="top" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
===Ethologie===
De [[ethologie]] bestudeert het gedrag van dieren. Systematisch onderzoek op dit gebied begon rond 1950 met [[Karl von Frisch]] (bijen), [[Konrad Lorenz]] (ganzen) en [[Niko Tinbergen]] (graafwespen). De ethologie maakt gebruik van objectieve beschrijvingen van gedrag en probeert niet ''in te voelen'' wat er in een dier om gaat. In 1975 publiceerde [[Edward Osborne Wilson]] een boek waarin hij de [[sociobiologie]] introduceerde. Hij zetten daarin sociaal gedrag in het perspectief van de evolutie.
Artikelen: [[Territorium (dieren)|Territorium]] - [[Balts]]
|- valign="top"
|width="50%" bgcolor="#EEFFF4" style="border-style:solid;border-width:1px;border-color:#00BB00;padding:1em;padding-top:0;"|
===Biologie van de mens===
Biologisch gezien is de [[mens]] een diersoort en veel biologische theorieën zijn van toepassing op de mens. In 2003 werden overblijfselen van een mensensoort gevonden op een Indonesisch eiland, zie [[Homo floresiensis]]. Veel biologisch onderzoek vindt plaats ten dienste van de gezondheid van de mens. Dergelijk onderzoek grenst aan [[geneeskunde]].
Artikelen: [[Menselijke biologie]] - [[Menselijke anatomie]] - [[Gezondheid]] - [[Aids|AIDS]] - [[Seksualiteit]] - [[Voedsel|Voeding]] - [[Stamceltherapie]] - [[IVF]] - [[Immuunsysteem]] - [[Biometrie]] - [[Homo (geslacht)]]
|width="50%" bgcolor="#ffffff" style="border-style:solid;border-width:0px;border-color:#999999;padding:1em;padding-top:0;"|
===Biologie en samenleving===
Biologisch onderzoek is op verschillende manieren verbonden met de samenleving, bijvoorbeeld als het gaat om [[natuurbescherming]] en [[landbouw]], maar ook bij [[gezondheid]], zoals de preventie van [[epidemie]]ën, en [[voedsel]].
Categorieën: [[:Categorie:Natuur|Natuur]] - [[:Categorie:Milieu|Milieu]] - [[:Categorie:Exoot|Exoot]]
Lijsten: [[Natuur en milieu van A tot Z]]
Artikelen: [[Natuur (wereld)|Natuur]] - [[Milieu]] - [[Biologische bestrijding]] - [[Biotechnologie]] - [[Rode lijst]] - [[Biologische landbouw]], [[natuurgebieden]] - [[Vogelpest]] - [[Domesticatie]] - [[Bosbouw]] - [[Klonen (biologie)|Klonen]]
|- valign="top"
|width="50%" bgcolor="#ffffff" style="border-style:solid;border-width:0px;border-color:#999999;padding:1em;padding-top:0;"|
===[[Lijst van biologen|Biologen]]===
*[[Josias Braun-Blanquet]]
*[[Jacques-Yves Cousteau]]
*[[Charles Darwin|Charles Robert Darwin]]
*[[Paul Ehrlich]]
*[[Alexander Fleming]]
*[[Hans Christian Joachim Gram]]
*[[Edward Jenner]]
*[[Robert Koch]]
*[[Antoni van Leeuwenhoek]]
*[[Carl Linnaeus]]
*[[Ernst Mayr]]
*[[Gregor Mendel]]
*[[Louis Pasteur]]
*[[James D. Watson]]
|width="50%" bgcolor="#EEFFFA" style="border-style:solid;border-width:1px;border-color:#00BB00;padding:1em;padding-top:0;"|
===En verder===
* Algemeen: [[Biologie van A tot Z]]
* [[:Categorie:Ontwikkelingsbiologie]], artikelen: [[Ontwikkelingsbiologie]] - [[Embryologie]]
* [[:Categorie:Fysiologie]]
* [[:Categorie:Dierenanatomie]]
* [[:Categorie:Plantenanatomie]]
* [[Nederlands Instituut voor Biologie]]
* [[Toxicologie]]
* [[Celbiologie]]
* [[Plantenveredeling]]
* [[Nematologie]]
|-
|colspan=2 align=center valign=middle bgcolor="#EEFFF4" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
{{Subportalen Wetenschap & Technologie}}
|-
|colspan=2 align=center valign=middle bgcolor="#EEFFFA" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
{{Portalen}}
|-
|colspan=2 align=center valign=middle bgcolor="#EEFFF4" style="border-width:1px;border-color:#00BB00;border-style:solid;padding:1em;padding-top:0.5em;"|
{{Subportalen Biologie}}
|}
[[Categorie:Portaal:Biologie| ]]
| 