Gewone tarwe: verschil tussen versies

| naam = Gewone tarweTarwe

| afbeeldingtekst = Gewone tarweTarwe

| afbeeldingIIItekst = aar van Gewone tarwe

| afbeeldingIVtekst = Oogstrijpe aar van gewone tarwe

'''Gewone tarweTarwe''' (''Triticum aestivum'') is een van de voornaamste [[graan|granen]] waar de mensheid zich mee voedt, naast [[rijst]] en [[maïs]]. [[Tarwe]] staat met maïs op een gedeelde eerste plaats. De wereldproductie van tarwe bedroeg in het seizoen 2004/2005 611 miljoen ton (611.000.000.000 kg) en in 2019 768 miljoen ton. Gewone tarweTarwe is een [[zelfbestuiving|zelfbestuivende]] graansoort.

Bestand:Karyotype of wheat (Triticum aestivum).png|[[Karyotype]] van gewone tarwe met 42 chromosomen

Gewone tarweTarwe is [[hexaploïd]] met 42 [[chromosoom|chromosomen]] (2n = 6x = 42) en ontstaan door [[Alloploïde|allopolyploïdie]] uit verschillende voorouders. Vaak ziet men bij kruisingen tussen soorten dat er geen fertiele nakomelingen ontstaan doordat de chromosomenparen te veel verschillen, wat problemen geeft bij de [[meiose]]. Door verdubbeling van het aantal chromosomen kan wel een goede paring van de chromosomen optreden. De ontstaanswijze is waarschijnlijk als volgt gegaan:

De [[Diploïde cel|diploïde]] [[eenkoorn]] (2n = 14) heeft zich gekruist met een diploïde wilde grassoort (2n = 14). Het grondgetal van het genoom in deze verwantschapsgroep is x = 7. De diploïde [[hybride (biologie)|hybride]] die uit de kruising ontstond kon zich [[Onvruchtbaarheid|niet voortplanten]]. Na de verdubbeling van de chromosomen van de hybride ontstond een vruchtbare, [[tetraploïde]] hybride (met het dubbele aantal chromosomen; 2n = 4x = 28). Van deze hybride stamt [[emmertarwe]] (''Triticum dicoccum'') af. Emmertarwe heeft zich gekruist met de diploïde ''[[Aegilops squarrosa]]'' ([[synoniem (plantkunde)|synoniem]]: ''Triticum tauschii'', 2n = 14). Ook bij deze hybride is het chromosomenaantal verdubbeld, zodat er vruchtbare planten zijn ontstaan. Dit zijn dus de uiteindelijke [[hexaploïde]] (2n = 6x) gewone tarwe en [[spelt]] (''Triticum spelta'').

*Het genoom van de gewone tarwe wordt weergegeven met ABD en planten hebben AABBDD.

Gewone tarwerassenTarwerassen worden ingedeeld naar groeiseizoen:

Het eiwit van gewone tarwe bestaat voor ongeveer 58-65% uit gluten ([[gliadine]] en [[glutenine]]).<ref name="PMID 22016634">{{Citeer journal | author = Žilić S, Barać M, Pešić M, Dodig D, Ignjatović-Micić D. | year = 2011 | month = september | title = Characterization of proteins from grain of different bread and durum wheat genotypes. | journal = International Journal of Molecular Sciences | volume = 12 | issue = 9 | pages = 5878–94 | issn = 1422-0067 | pmid = 22016634 | pmc = 3189758 | doi = 10.3390/ijms12095878 | taal = en}}</ref>

In Nederland wordt ongeveer 145.000 ha gewone tarwe per jaar verbouwd. Als in het najaar de zaaiomstandigheden slecht zijn of er wintertarwe uitvriest zal er meer zomertarwe uitgezaaid worden.

[[Bestand:Triticum aestivum germination in ear, gewone tarwe schot.jpg|thumb|250px|Schot]]

Gewone tarweTarwe behoort tot de [[grassenfamilie]] en is een [[eenjarige plant|eenjarige]] (zomertarwe) of een [[tweejarige plant]] (wintertarwe). De wintertarwe moet voldoende koude gehad hebben om te kunnen bloeien. Zomertarwe bloeit eind mei begin juni. Wintertarwe bloeit wat eerder.

Het [[genoom]] van gewone tarwe bestaat uit 17&nbsp;miljard [[Basenpaar|basenparen]] (17&nbsp;Gbp) en omvat tussen de 94.000 en 96.000 [[gen]]en, die over 6&nbsp;chromosomen (de haploïde chromosoomset) verdeeld zijn.<ref name="Nature 491">[http://www.nature.com/nature/journal/v491/n7426/full/nature11650.html Analysis of the bread wheat genome using whole-genome shotgun sequencing, Rachel Brenchley et al., Nature 491, 705–710, 29.&nbsp;november 2012, doi:10.1038/nature11650, 2012-11-29, geraadpleegd op 2012-12-03]</ref> In augustus 2018 stond in het wetenschappelijke tijdschrift ''[[Science]]'', dat het ''International Wheat Genome Sequencing Consortium'' het genoom van gewone tarwe bijna volledig had opgehelderd.<ref>Elizabeth Pennisi: [http://www.sciencemag.org/news/2018/08/wheat-s-complex-genome-finally-deciphered-offering-hope-better-harvests-and ''Wheat’s complex genome finally deciphered, offering hope for better harvests and nonallergenic varieties'']. In: Science, 16. August 2018</ref><ref>[https://www.n-tv.de/wissen/Erbgut-des-Weizens-entschluesselt-article20575763.html Erbgut des Weizens entschlüsselt]. n-tv.de, 16. August 2018</ref>

[[Categorie:Plant uit het Palearctisch gebied|gewone tarwe]]