Harmonium (instrument): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Foutjes verbeterd
Regel 21:
Het geluid wordt geproduceerd doordat lucht uit twee [[blaasbalg|balgen]] langs metalen [[doorslaande tong|tong]]etjes geleid wordt (drukwind = [[bovendruk]]), of langs dergelijke tongetjes gezogen wordt (zuigwind = [[Druk (spanning)|onderdruk]]). De luchttoevoer wordt in gang gezet bij het indrukken van een toets op een [[klavier (toetsen)|klavier]].
 
De balgen wordtworden gewoonlijk bediend door twee pedalen die door de bespeler zelf beurtelings worden ingetrapt. De wind kan ook worden opgewekt door een elektrische windpomp.<ref>Dit gebeurt onder andere bij de Hohner Harmonium Organa 461</ref> Veelal zijn net als bij een [[orgel]] registers aanwezig waarmee de lucht naar verschillende groepen van tongetjes geleid kan worden, ten behoeve van de [[klankkleur]] en het volume. Harmoniums kunnen meerdere [[Klavier (toetsen)|manualen]] en [[register (orgel)|registers]] bevatten.
 
=== Verschil met orgel ===
Regel 31:
De naam harmonium werd ingevoerd door de [[Fransen|Fransman]] [[Alexandre Debain]], die in [[1840]] voor het eerst een dergelijk toetsinstrument op basis van drukwind met doorslaande tongen maakte. Debain probeerde de naam harmonium zelfs door middel van een patent te beschermen.
 
In de [[Verenigde Staten]] werd ongeveer in dezelfde periode ook een dergelijk instrument, maar dan met zuigwind ontwikkeld, dat daar bekendstaat onder de naam reed organ (of parlor organ, pump organ, cabinet organ of cottage organ). De zuigwindtechniek levert een zachtere klank, die meer geschikt is voor huiskamergebruik. Bovendien was een zuigwindharmonium goedkoper te bouwen, waardoor dit type geleidelijk aan het drukwindmodel verdrong.
 
Instrumenten met drukwindtechniek werden toegepast in concertzalen, salons en kerken. Het harmonium werd ook veel gebruikt voor het begeleiden van [[zangkunst|zang]], vooral als surrogaatorgel voor huiselijke godsdienstoefeningen. Zijn populaire positie verloor het echter aan elektronische orgels en andere instrumenten.
Regel 40:
Diverse componisten hebben speciaal voor het harmonium geschreven, onder anderen [[Franz Liszt]], [[Jacques-Nicolas Lemmens]], [[Alphonse Mailly]], [[Joseph Jongen]], [[Alexandre Guilmant]], [[Georges Bizet]], [[Sigfrid Karg-Elert]], [[Hermann Wenzel]], [[César Franck]], [[Heinrich Bungart]], [[Henri Letocart]], [[Carl Sattler]], [[Leos Janacek]], [[Max Reger]], [[Martijn Padding]] en [[Janco Verduin]].
 
[[Jean Sibelius]], [[Arnold Schönberg]], [[Adrien-François Servais]] en [[Antonin Dvorak]] gebruikten het sporadisch in kamermuzikale bezettingen. [[Gustav Mahler]] gaf het instrument een plaats in het symfonieorkest. [[Gioacchino Rossini|Gioachino Rossini]] ontwikkelde een zeer interessant en indrukwekkend geluid door in zijn ''Petite Messe Solennelle'' (18631864) de solisten en het koor te laten begeleiden door een harmonium en een piano.
 
==Hand- en studieboeken==