|
| a-z = Israël
}}
'''Israël''', officieel de '''Staat Israël''', ([[Hebreeuws]]: {{lang|he|מדינת ישראל}} - ''Medinat Jisraël''; [[Arabisch]]: {{lang|ar|دولة اسرائيل}} - ''Dawlat Israïl'') is een land in [[Azië]], het [[Midden-Oosten]] en de [[Levant]]. Israël grenst aan [[Libanon (hoofdbetekenis)|Libanon]], [[Syrië]], [[Jordanië]], [[Egypte (land)|Egypte]] en de [[Palestijnse Gebieden]], waarbij Israël sinds 1967 de [[Westelijke Jordaanoever]] en de [[Golanhoogten]] [[Bezetting (militair)|bezet]] houdt en deels onder zijn bestuur heeft gebracht. Het land heeft een kust aan de [[Middellandse Zee]] en een haven aan de [[Rode Zee]].
In meihet 1949[[Geschiedenis van Palestina (regio)|land Kanaän]] vormden zich al tijdens de [[ijzertijd]] de [[Israëlieten|Israëlitische]] koninkrijken [[Koninkrijk Israël|Israël]] en [[koninkrijk Juda|Juda]], maar de [[geschiedenis van Israël|moderne Israëlische geschiedenis]] begint in de twintigste eeuw, waarin de [[Balfour-verklaring]] een cruciale rol speelde. Het [[Mandaatgebied Palestina|Brits Mandaat Palestina]], dat op zijn beurt is ontstaan na de opsplitsing van het [[Ottomaanse Rijk]] in 1920, werd dezein 1947 door de internationale gemeenschap [[Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties|verdeeld]] in een onafhankelijke [[Joden|Joodse]] en een onafhankelijke [[Arabieren|Arabische]] staat , met een aparte status voor [[Jeruzalem]]. Het verdelingsplan, omarmd door [[Jewish Agency for Israel|joodse leiders]] maar afgewezen door de Arabieren, leidde tot de [[Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948]]. De onafhankelijke staat Israël werd ondertussen, in mei 1948, uitgeroepen en een jaar later met Resolutie 273 toegelaten tot het lidmaatschap van de [[Handvest van de Verenigde Naties|Verenigde Naties]].<ref>[https://www.jewishvirtuallibrary.org/un-general-assembly-resolution-273-iii-may-1949 UN General Assembly Resolutions: Resolution 273(III)] UN-Resolutie 273(III)</ref><ref> .''Recalling its resolutions of 29 November 1947 and 11 December 1948 and taking note of the declarations and explanations made by the representatives of the Government of Israel before the Ad Hoc Political Committee in respect of the implementation of the said resolutions". "Decides that Israel is a peace-loving State which accepts the obligations contained in the Charter and is able and willing to carry out those obligations.''</ref> Israël werd [[Resolutie 194 Algemene Vergadering Verenigde Naties|toegelaten als vredelievende staat]], die het [[Handvest van de Verenigde Naties]] en daaruit voortvloeiende verplichtingen had geaccepteerd. ▼== Stichting in 1948 ==
De staat Israël werd op 15 mei 1948 door [[David Ben Gurion]] uitgeroepen in een vergadering van zionistische leiders in het [[Mandaatgebied Palestina]]. De aanzet hiertoe begon met de [[Balfour-verklaring]] in 1917, die er een cruciale rol in speelde. Na de opsplitsing van het [[Ottomaanse Rijk]] in 1920 had het [[Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland|Verenigd Koninkrijk]] het mandaat over Palestina gekregen.
Sinds zijn oprichting heeftis de staat Israël verwikkeld geweest in een [[Arabisch-Israëlisch conflict| conflictenconflict over de Palestijnse kwestie]] . metDe zijnkwestie Arabischegaf buurlandenaanleiding aangaandetot hetconflicten grondgebiedmet coalities van Palestina[[Arabische wereld|Arabische landen]], zoalstijdens de oorlogen [[Zesdaagse oorlog|in juniOorlog]] (1967 ) en de [[Jom Kipoeroorlog]] (1973), en tot grote spanning met de Palestijnse bevolking, die tijdens de [[ oktoberoorlogEerste Intifada| oktoberEerste]] 1973en [[Tweede Intifada]] . Intot deuitbarsting oorlogkwam. vanSinds 1967 zijnworden de [[Westelijke Jordaanoever]], [[Oost-Jeruzalem]], de [[Gazastrook]] en de Syrische [[Golanhoogten]] [[door Israël bezette gebieden|door Israël bezet]]. In tegenstelling tot de internationale gemeenschap (VN) spreekt Israël zelf overvan " betwistebetwist" in plaats van " bezettebezet" gebieden. ▼▲In mei 1949 werd deze staat met Resolutie 273 toegelaten tot het lidmaatschap van de [[Handvest van de Verenigde Naties|Verenigde Naties]].<ref>[https://www.jewishvirtuallibrary.org/un-general-assembly-resolution-273-iii-may-1949 UN General Assembly Resolutions: Resolution 273(III)] UN-Resolutie 273(III)</ref><ref>.''Recalling its resolutions of 29 November 1947 and 11 December 1948 and taking note of the declarations and explanations made by the representatives of the Government of Israel before the Ad Hoc Political Committee in respect of the implementation of the said resolutions". "Decides that Israel is a peace-loving State which accepts the obligations contained in the Charter and is able and willing to carry out those obligations.''</ref> Israël werd [[Resolutie 194 Algemene Vergadering Verenigde Naties|toegelaten als vredelievende staat]], die het [[Handvest van de Verenigde Naties]] en daaruit voortvloeiende verplichtingen had geaccepteerd.
Israël is een [[representatieve democratie]]<ref>{{Citeer boek|auteur=Augustus Richard Norton |titel = Civil society in the Middle East. 2|datum = 2001|pagina's = |ISBN = 90-04-10469-0|bezochtdatum =}}</ref> met een parlementair stelsel, [[evenredige vertegenwoordiging]] en [[algemeen kiesrecht]].<ref>{{Citeer boek|auteur = Rudolph Rummel |titel = Power Kills: Democracy As a Method of Nonviolence|datum = 1997|pagina's = |ISBN = 0-7658-0523-5|bezochtdatum =}}</ref> Het land had in 2017 de hoogste levensstandaard in het Midden-Oosten.<ref>{{Citeer web|url = http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi-table|titel = Human development index (HDI)|bezochtdatum = 11-4-2019|auteur = |datum = |uitgever =}}</ref> De levensverwachting behoorde in 2016 tot de hoogste in de wereld.<ref>[https://www.who.int/countries/isr/en/ WHO Israel]</ref> Israël is een hoogontwikkelde economie en lid van de [[Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling|OESO]] en een groot aantal [[intergouvernementele organisatie]]s. ▼▲Sinds zijn oprichting heeft Israël [[Arabisch-Israëlisch conflict|conflicten]] met zijn Arabische buurlanden aangaande het grondgebied van Palestina, zoals de oorlogen [[Zesdaagse oorlog|in juni 1967]] en [[oktoberoorlog|oktober 1973]]. In de oorlog van 1967 zijn de [[Westelijke Jordaanoever]], [[Oost-Jeruzalem]], de [[Gazastrook]] en de Syrische [[Golanhoogten]] [[door Israël bezette gebieden|door Israël bezet]]. In tegenstelling tot de internationale gemeenschap (VN) spreekt Israël zelf over "betwiste" in plaats van "bezette" gebieden.
Met de [[Palestijnen|Palestijnse]] bevolking bestaan grote spanningen. Dit kwam onder meer tot uitbarsting in grote opstanden (intifada's), zoals in [[Intifada|1987]] en [[Tweede Intifada|2000]]. Op 30 maart 2018 begon langs de grens van de [[Gazastrook]] de grote '[[Mars van de Terugkeer]], een [[Gazastrook#Protesten tegen de blokkade|protestmars]] van de Palestijnse inwoners tegen de blokkade van de Gazastrook door Israël en voor het recht op terugkeer naar hun vroegere woonplaatsen in wat nu Israël is.
In de dagen voorafgaande aan de oprichting van de staat Israël is er heftig gediscussieerd over welke naam de officiële naam van de nieuwe staat zou worden. Vanuit de opties [[Palestina (regio)|Palestina]], [[Zion]] en Israël is uiteindelijk de oude Bijbelse variant gekozen. De naam 'Israël' betekent "Strijder met God" en is ontleend aan de [[Hebreeuwse bijbel]]. Deze naam wordt vermeld in het Bijbelboek [[Genesis (boek)|Genesis]] (hoofdstuk 32), waarin [[Jakob (aartsvader)|Jacob]] de naam 'Israël' krijgt na een worsteling bij de rivier de [[Jabbok]]; vanaf hoofdstuk 34 wordt die naam gebruikt om de nakomelingen van Jakob, [[Israëlieten]], mee aan te duiden. ▼
In de dagen voorafgaande aan de oprichting van de staat Israël is er heftig gediscussieerd over welke naam de officiële naam van de nieuwe staat zou worden. Vanuit de opties [[Palestina (regio)|Palestina]], [[Zion]] en Israël is uiteindelijk de oude Bijbelse variant gekozen.
▲Israël is een [[representatieve democratie]]<ref>{{Citeer boek|auteur=Augustus Richard Norton |titel = Civil society in the Middle East. 2|datum = 2001|pagina's = |ISBN = 90-04-10469-0|bezochtdatum =}}</ref> met een parlementair stelsel, [[evenredige vertegenwoordiging]] en [[algemeen kiesrecht]].<ref>{{Citeer boek|auteur = Rudolph Rummel |titel = Power Kills: Democracy As a Method of Nonviolence|datum = 1997|pagina's = |ISBN = 0-7658-0523-5|bezochtdatum =}}</ref> Het land had in 2017 de hoogste levensstandaard in het Midden-Oosten.<ref>{{Citeer web|url = http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi-table|titel = Human development index (HDI)|bezochtdatum = 11-4-2019|auteur = |datum = |uitgever =}}</ref> De levensverwachting behoorde in 2016 tot de hoogste in de wereld.<ref>[https://www.who.int/countries/isr/en/ WHO Israel]</ref> Israël is een hoogontwikkelde economie en lid van de [[Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling|OESO]] en een groot aantal [[intergouvernementele organisatie]]s.
=== NaamGeschiedenis ===
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Israël|Arabisch-Israëlisch conflict}} ▼▲In de dagen voorafgaande aan de oprichting van de staat Israël is er heftig gediscussieerd over welke naam de officiële naam van de nieuwe staat zou worden. Vanuit de opties [[Palestina (regio)|Palestina]], [[Zion]] en Israël is uiteindelijk de oude Bijbelse variant gekozen. De naam 'Israël' betekent "Strijder met God" en is ontleend aan de [[Hebreeuwse bijbel]]. Deze naam wordt vermeld in het Bijbelboek [[Genesis (boek)|Genesis]] (hoofdstuk 32), waarin [[Jakob (aartsvader)|Jacob]] de naam 'Israël' krijgt na een worsteling bij de rivier de [[Jabbok]]; vanaf hoofdstuk 34 wordt die naam gebruikt om de nakomelingen van Jakob, [[Israëlieten]], mee aan te duiden.
== Voorgeschiedenis ==
[[Bestand:Declaration of State of Israel 1948 2.jpg|thumb|[[David Ben-Gurion]] kondigt de oprichting van de staat Israël aan op 14 mei 1948 onder een portret van [[Theodor Herzl]].]]
Sinds de oprichting vanNa de [[ZionistischeEerste WereldorganisatieWereldoorlog]] (WZO)werd eindhet 19de[[Ottomaanse eeuwRijk]] emigreerdenin er1920 Jodengesplitst naar Palestina. Na de [[Eerste Wereldoorlog]]en kreeg het [[Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland|Verenigd Koninkrijk]] het mandaatbestuur over [[Palestina (regio)|Palestina]]. In de1922 [[Balfourverklaring]]werd vanPalestina 1917ten zegde het Verenigd Koninkrijk steun toe bij het tot stand brengenwesten van eende tehuis[[Jordaan voor(rivier)|Jordaan]] Jodenafgesplitst inals hetBrits [[Mandaatgebied Palestina]]., Daarnahet kwamgebied erten een massa-migratieoosten van Jodende naarJordaan werd [[Mandaatgebied Palestina|PalestinaTrans-Jordanië]] op gang.
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] was [[Verenigd Koninkrijk|Groot-Brittannië]] erg verzwakt en mede vanwege de vele gewelddadige confrontaties tussen de Arabische en Joodse bevolkingsgroepen in het Mandaatgebied Palestina zagen de Britten zich genoodzaakt om het bestuur over Brits [[Mandaatgebied Palestina]] te beëindigen. Hiervoor werd de datum van 15 mei [[1948]] vastgesteld. Een jaar daarvoor haddenstelden de [[Verenigde Naties]] een comité ingesteldin, de UNSCOP, met de opdracht de toekomst van het Brits Mandaatgebied te onderzoeken en in kaart te brengen.<ref>[https://web.archive.org/web/20120806072438/http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256BCF0075D9C2 Special Committee on Palestine], 15 mei 1947</ref> Op 3 september 1947 kwam de UNSCOP met een verslag, waarin het plan was opgenomen om het Mandaatgebied Palestina te verdelen in een Arabische staat (42,9%), een Joodse staat (56,4%), en een aparte status voor [[Jeruzalem]] (0,7%) onder internationaal bestuur.
Op 3 september 1947 kwam de UNSCOP met een verslag, waarin het plan, [[Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties]] was opgenomen om het Mandaatgebied Palestina te verdelen in een Arabische staat (42,9%), een Joodse staat (56,4%), en [[Jeruzalem]] (0,7%) onder internationaal bestuur. De grootste Joodse delegaties gingen hiermee akkoord, maar de Arabische delegaties weigerden een [[tweestatenoplossing]] omdat zij Palestina als een geheel wilden houden, en een in verhouding te klein deel kregen toegewezen.<ref name="benny">Benny M. ‘1948: a history of the first Arab-Israeli war’ Yale University, 2008</ref> Op 29 november 1947 nam de [[Algemene Vergadering van de Verenigde Naties]] het verdelingsplan aan als [[Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties|resolutie 181]]. Nadat bekend was geworden dat resolutie 181 niet geaccepteerd werd door de Arabische delegaties, brak er een burgeroorlog uit tussen Joodse en Palestijns-Arabische gemeenschappen in het Mandaatgebied, waarbij ook de Arabische buurlanden betrokken raakten.
Op 29 november 1947 nam de [[Algemene Vergadering van de Verenigde Naties]] het zogenoemde Verdelingsplan aan met [[Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties]]. Dit Verdelingsplan werd omarmd door de [[Jewish Agency for Israel]] en de [[Zionisme|zionistische]] leiders, waaronder [[David Ben Gurion]], maar afgewezen door de Arabieren, omdat zij Palestina als een geheel wilden houden, en een in verhouding te klein deel kregen toegewezen.<ref name="benny">Benny M. ‘1948: a history of the first Arab-Israeli war’ Yale University, 2008</ref> Hierna braken er ongeregeldheden uit en was er sprake van een guerilla-oorlog van de zionistische Joodse milities ([[Lechi]], [[Etzel]],[[Hagana (organisatie)|Hagana]]) en Arabische ongeregelde groepen, die zich op hun beurt beide ook nog eens keerden tegen de Britten.<ref>[www.plands.org/plands/media/competition-media-library/Al-Nakba-Background.pdf Al-Nakba Background</ref><ref>[http://pbble.com/doc/Khalidi-Plan-Dalet.pdf Plan Dalet: Master Plan for the Conquest of Palestine], introductie, blz. 20-24</ref><ref>''Zionist leadership cq Haganah called upon all Jews in Palestine ages 17-25 to register for military service. David Ben Gurion immediatly put Plan Gimmel (plan C) in action, (voorbereid in 1946 )designed to destabilize Palestinian population and occupy strategic positions in country. Arab League organizes Arab Liberation Army (ALA), a voluntary force of Arab irregulars under guerrilla leader Fawzi al-Qawiqji to help Palestinians resist partition.''</ref> Sinds 1941 was de [[Palmach]], een Joods ondergronds leger, ook buiten Israël bezig met acties.<ref>[https://michaelharrison.org.uk/wp-content/uploads/2014/07/Plan-Dalet-Beirut-1969.pdf p.11]</ref>
KortEnkele vooruren het beëindigen vanvoordat het Britse mandaat , inofficieel afliep riep de avondJoodse gemeenschap onder leiding van [[David Ben-Gurion]] op 14 mei 1948 , werd de onafhankelijke staat Israël uitgeroepenuit.<ref>[http://www.mfa.gov.il/mfa/foreignpolicy/peace/guide/pages/declaration%20of%20establishment%20of%20state%20of%20israel.aspx The Ministry of Foreign Affairs of Israel]</ref> , waarnaDe burgeroorlog mondde uit in de [[Arabisch-Israëlische oorlogOorlog van 1948]] . tenDe volletroepen uitbrakuit omringende Arabische landen vielen Palestina binnen en bevochten de Israëlische troepen. Het Israëlische leger versloegwist de Arabische troepen ente verslaan. In deze oorlog veroverde daarbijIsraël 78% van het grondgebied van Palestina, waaronder [[West-Jeruzalem]], aanzienlijk meer dan in het [[Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties|UN_Verdelingsplan]] voor een Joodse staat was vastgelegd.<ref name="benny" /> ▼== Geschiedenis ==
▲{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Israël|Arabisch-Israëlisch conflict}}
▲Kort voor het beëindigen van het Britse mandaat, in de avond van 14 mei 1948, werd de staat Israël uitgeroepen<ref>[http://www.mfa.gov.il/mfa/foreignpolicy/peace/guide/pages/declaration%20of%20establishment%20of%20state%20of%20israel.aspx The Ministry of Foreign Affairs of Israel]</ref>, waarna de [[Arabisch-Israëlische oorlog van 1948]] ten volle uitbrak. Het Israëlische leger versloeg de Arabische troepen en veroverde daarbij 78% van het grondgebied van Palestina, waaronder [[West-Jeruzalem]], aanzienlijk meer dan in het [[Resolutie 181 Algemene Vergadering Verenigde Naties|UN_Verdelingsplan]] voor een Joodse staat was vastgelegd.<ref name="benny" />
=== 1949 - 1956 ===
| 