Utrecht (stad): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k |{{Largethumb}}| is redundant, gebruik voortaan |thumb| |
|||
Regel 22:
| website = [http://www.utrecht.nl/ www.utrecht.nl]
| bestuur = [[GroenLinks]], [[Democraten 66|D66]] en [[ChristenUnie]]
| partijen = [[GroenLinks]]<br />[[Democraten 66|D66]]<br />[[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]<br />[[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]<br />[[Christen-Democratisch Appèl|CDA]]<br />[[Partij voor de Dieren]]<br />[[DENK]]<br />[[ChristenUnie]]<br />[[Student & Starter]]<br />[[Socialistische Partij (Nederland)|SP]]<br />[[Partij voor de Vrijheid|PVV]]<br />[[Stadsbelang Utrecht]]
| zetels = '''45'''<br />12<br />10<br />6<br />3<br />2<br />2<br /><br />2<br />2<br />2<br />2<br />1<br />1
| foto0 = [[Bestand:Buurkerk en Domtoren.jpg|{{Infobox/afbeeldingbreedte}}px]]
| ondertitel0 = De [[Buurkerk]] en [[Dom van Utrecht|Domtoren]] in de Utrechtse binnenstad.
| image=Utrecht Canals Aerial View - July 2006.jpg|caption=[[Oudegracht (Utrecht)|Oudegracht]].
| image1=Jaarbeursplein en Beatrixtheater Utrecht (oktober 2014).jpg|caption1=[[Jaarbeursplein]].
| image2=Utrecht-Uithof, Cambridgelaan 01.jpg|caption2=[[Studentencomplex Cambridgelaan]] op [[Utrecht Science Park|De Uithof]].
| extra portaal = Stad Utrecht
}}
Regel 58:
In 690 stichtte de [[Angelsaksen|Angelsaksische]] missionaris en bisschop [[Willibrord]] binnen de grotendeels verlaten grenspost Utrecht een geestelijk centrum met twee kerken, waar later nog een derde aan werd toegevoegd. Hieruit ontwikkelde zich het complex van de aan Sint-Maarten gewijde [[Dom van Utrecht|Domkerk]], de [[Sint-Salvatorkerk (Utrecht)|Sint-Salvatorkerk]] en de tussengelegen [[Heilig Kruiskapel (Utrecht)|Heilig-Kruiskapel]]. Vanaf de achtste eeuw, met een onderbreking vanwege [[Vikingen]], zetelde een bisschop in Utrecht, dat daardoor het religieuze centrum van de Noordelijke Nederlanden was. Vanaf de tiende eeuw kreeg de bisschop steeds meer wereldlijke macht. Hij werd toen de belangrijkste vorst in de Noordelijke Nederlanden, die heerste over het [[Sticht Utrecht|Sticht]]. In de directe omgeving van de burcht ontstond de bloeiende handelswijk [[Stathe]] waar kooplieden en ambachtslieden zich vestigden. In de elfde eeuw werd het kerkelijk centrum uitgebreid met drie nieuwe kapittelkerken en een abdij, die samen het Utrechtse [[kerkenkruis]] vormden. Diezelfde eeuw voegden de bisschop en de keizer hun paleizen toe aan de burcht.
[[Bestand:Stadsrechten Utrecht oorkonde 1122 bron Utrechts Archief.jpg|
Op 2 juni 1122 kreeg Utrecht [[stadsrechten]] bevestigd door keizer Hendrik V. De bisschop verloor hierdoor veel invloed op de stad ten gunste van de kersverse stedelingen. Deze mochten de stad nu omwallen, en nog in 1122 begon tevens de aanleg van de zuidelijke [[Oudegracht (Utrecht)|Oudegracht]]. De groei van de bevolking blijkt onder meer uit het feit dat er drie nieuwe [[Parochie (kerkelijke gemeente)|parochies]] werden afgesplitst van de oudste parochie, die van de [[Buurkerk]]. Het bestuur van de stad bestond aanvankelijk uit [[schout]] en [[schepen]]en, maar al in 1196 werd een [[Gemeenteraad|Raad]] gevormd, die tot de oudste ten noorden van de Alpen behoort.
Regel 77:
== Geografie ==
[[Bestand:Gem-Utrecht-OpenTopo.jpg|
Utrecht ligt centraal in Nederland en in de provincie Utrecht. De stad is ontstaan aan een kromming van de Rijn, toen de hoofdarm van de rivier die de loop van de huidige [[Kromme Rijn]] en [[Oude Rijn (Harmelen-Noordzee)|Oude Rijn]] volgde. Op de plek van het huidige Domplein lag een Romeins [[castellum]]. Tegenwoordig stroomt een bescheiden Kromme Rijn in het oosten Utrecht binnen om de stadsgrachten als [[Vecht (Utrecht)|Vecht]] (noordelijk) en [[Leidse Rijn]] (westelijk) te verlaten. Westelijk van de stad loopt het brede [[Amsterdam-Rijnkanaal]], naar het zuiden loopt de [[Vaartsche Rijn]], een veel ouder kanaal.
Regel 83:
=== Bestuurlijke indeling ===
[[Bestand:Haarzuilens.JPG|
De gemeente telt anno 2019 iets meer dan 350.000 inwoners en heeft een oppervlakte van 99 km² (waarvan slechts een zeer klein gedeelte water).
Regel 300:
[[Bestand:Duitse Huis.jpg|thumb|Het Duitse Huis]]
Utrecht telt vele kerken, kapellen en andere religieuze gebouwen. Onderstaande lijsten beperken zich tot de rijksmonumenten en een kleine selectie uit de gemeentelijke monumenten en overige gebouwen. De volgorde in deze lijsten is van oud naar jong.
==== Kerken en kapellen in de binnenstad ====
* '''[[Pieterskerk (Utrecht)|Pieterskerk]]''', gewijd aan de apostel [[Petrus]], in 1048 gereed gekomen [[romaanse architectuur|romaanse]] [[kapittelkerk]] met tweetorenfront, gesticht door bisschop [[Bernold]]. Hij zou van plan zijn geweest een [[kerkenkruis]] in Utrecht te bouwen. De Pieterskerk zou het hoofdeinde van het kruis uitbeelden. De kerkenkruis-theorie is echter niet bewezen. De romaanse delen van de kerk, te weten het schip, de linker zijkapel van het koor en de crypte onder het hoogkoor, zijn zeer goed bewaard gebleven. De overige delen van de kerk zijn in gotische stijl gebouwd. De beruchte [[storm van 1 augustus 1674]] richtte zo veel schade aan dat besloten werd de ingestorte torens en de ertussen gelegen travee van het schip te slopen. De kerk is thans eigendom van en wordt gebruikt door de [[Waalse kerk|Église Wallonne d'Utrecht]].
Regel 306 ⟶ 307:
* '''[[Dom van Utrecht|Dom]]''', gewijd aan [[Martinus van Tours|Sint-Maarten]], gotische kathedraal gebouwd in de periode 1254 tot 1517. Deze kerk verving een romaanse Dom, tot de bouw waarvan bisschop Adelbold in 1015 had besloten. De geschiedenis van de kerken op het huidige Domplein gaat terug tot de introductie van het christendom in de noordelijke Nederlanden. Vanaf de 7e eeuw was Utrecht het centrum van waaruit Nederland ten noorden van de grote rivieren werd gekerstend. Dit uitgestrekte gebied viel onder het bisdom Utrecht. Direct naast de Sint-Maartenskerk bevond zich de Oudmunster of Sint-Salvatorkerk. De beide kerken waren het aanvankelijk niet eens over de vraag welke van de twee zich zetel van de bisschop mocht noemen. De Sint-Maartenskerk won uiteindelijk deze strijd en en kreeg hierdoor de status van [[kathedraal]] of dom. Volgens de theorie van het kerkenkruis (zie hierboven) stond de Dom in het hart van het kruis en beeldde de Sint-Salvatorkerk de rechterarm uit. De kapittelkerk ten westen van de Dom, de Sint-Marie, zou het voeteneinde zijn. De Domtoren werd gebouwd in de periode 1321 tot 1382. Het ontwerp ervan was in die tijd revolutionair vanwege het ontbreken van [[steunbeer|steunberen]] aan de buitenzijde. Met zijn hoogte van 112 m is deze kerktoren de grootste en hoogste van Nederland. De oudste delen van de kerk zijn gebouwd naar het voorbeeld van gotische kathedralen in Noord-Frankrijk. Ook in dit opzicht is deze kerk voor Nederland uniek. Het dwarsschip is later gebouwd dan het koor, namelijk grotendeels tussen 1444 en 1475. De bouw van het middenschip begon in 1484. Door gebrek aan voldoende middelen kwam dit niet tot een voltooiing. In 1517 werd het project gestaakt. De tornado van 1 augustus 1674 (zie bij Pieterskerk) blies het 42 m hoge middenschip omver. Het dwarsschip, het koor en een deel van de zuidelijke zijbeuken van het schip, tezamen ongeveer de helft van de oorspronkelijke kerk vormend, bleven overeind. In 1580 kwam de kerk in handen van de protestanten. De Protestantse Gemeente Utrecht is thans eigenaar van de kerk. De toren met de 13 luidklokken en het [[beiaard|carillon]] is eigendom van de gemeente Utrecht. Van de Dom maakt ook de aangrenzende [[Kloostergang|kruisgang]] met [[pandhof]] deel uit. De kapittelzaal is thans in gebruik als aula van de universiteit. De Utrechtse Dom trekt veel toeristen. In 2017 gingen ruim 433.000 bezoekers de kerk binnen.
* '''[[Buurkerk]]''', gewijd aan de heilige [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]], vijfbeukige gotische hallenkerk met 55 m hoge toren. 'Buur' moet worden gelezen als 'burger'. De Buurkerk was een parochiekerk, bedoeld voor de burgerij, dit in tegenstelling tot de kapittelkerken, waar de eredienst werd onderhouden door [[kanunnik]]en. De huidige Buurkerk dateert grotendeels uit de 14e tot 16e eeuw, maar de oudste voorganger ervan werd in de 10e eeuw gesticht, waarmee de Buurkerkparochie de oudste van de vier middeleeuwse Utrechtse parochies was. In 1580 kwam de kerk in protestantse handen. Dit heeft geduurd tot 1975, toen de wijkgemeenten van de Domkerk en de Buurkerk fuseerden. Sinds 1984 is het [[Museum Speelklok]] in de Buurkerk gehuisvest. Qua oppervlakte, circa 2500 m², is deze kerk de grootste van Utrecht.
* '''[[Nicolaïkerk (Utrecht)|Nicolaïkerk]]''', gewijd aan [[Nicolaas van Myra|Sint-Nicolaas]] en door Utrechters ook wel 'Klaaskerk' genoemd, parochiekerk waarvan het romaanse westfront met twee torens uit de 12e eeuw stamt. In latere eeuwen is deze kerk verbouwd tot een gotische hallenkerk. Deze kerk is bijzonder vanwege haar orgelgeschiedenis en -bezit. Tot eind 19e eeuw stond hier een orgel uit de [[renaissance]]tijd, een van de oudste bespeelbare orgels ter wereld. Een orgel van [[Johan Frederik Witte|Witte]] kwam ervoor in de plaats. In 1956 werd dit orgel vervangen door een modern, in binnen- en buitenland beroemd geworden orgel, gebouwd door de Deense firma Marcussen och Son. Een kleiner, iets ouder orgel in deze kerk, het Sweelinkorgel, is eveneens van deze firma. De Nicolaïkerk is eigendom van en wordt gebruikt door de Protestantse Gemeente Utrecht.
* '''[[Jacobikerk (Utrecht)|Jacobikerk]]''', gewijd aan de apostel [[Jakobus de Meerdere|Jacobus]] die een zoon was van [[Zebedeüs]], gotische hallenkerk uit de 13e tot 15e eeuw. Deze kerk staat in de Utrechtse buurt [[wijk C]], van oorsprong een klein vissersdorp. Omdat in deze buurt de bevolking snel groeide, werd de kerk enkele malen vergroot, eerst naar het oosten, totdat de kerk bijna de huizen aan de Oudegracht raakte, en daarna naar het westen, waardoor de toren in de kerk kwam te staan. Door de tornado van 1 augustus 1674 brak de torenspits af. In 1953 schonk de burgerij de kerk een nieuwe torenspits. Met een hoogte van 63 m is de Jacobitoren de op een na hoogste kerktoren van Utrecht. In 1580 kwam de kerk in gebruik bij de protestanten. De eerste predikanten in deze kerk waren veel minder streng dan de meesten van hun collega's. Zij wisten te bereiken dat het stadsbestuur een toleranter houding aannam ten opzichte van godsdienstige minderheden. De kerk is thans eigendom van de Protestantse Gemeente Utrecht. De huidige wijkgemeente van de Jacobikerk is orthodoxer dan de meeste andere wijkgemeenten in Utrecht. De inrichting van de Jacobikerk is een treffend voorbeeld van een 17e-eeuws protestants-Nederlands kerkinterieur.
* '''[[Geertekerk]]''', gewijd aan [[Gertrudis van Nijvel|Geertruida van Nijvel]], jongste en kleinste van de vier middeleeuwse parochiekerken in Utrecht. De eerste Geertekerk, een eenvoudige rechthoekige zaalkerk, werd in de 12e eeuw net buiten de toenmalige stad gebouwd. In de 13e eeuw werd deze kerk afgebroken en verplaatst naar de huidige locatie net binnen de stadsomwalling. In de 14e en 15e eeuw werd de Geertekerk van een toren voorzien en vergroot. In de jaren 1930 verviel de kerk tot ruïne nadat ze door de hervormde gemeente was verlaten. De [[Remonstranten|remonstrantse gemeente]] van Utrecht redde in de jaren 1950 deze kerk van de sloop. Ze kocht de ruïne en bouwde de kerk weer op. In 1956 verhuisden de remonstranten van hun voormalige kerk aan de Kromme Nieuwe Gracht naar de Geertekerk.
* '''[[Sint-Catharinakathedraal|Catharijnekerk]]''', van oorsprong een kloosterkerk gewijd aan [[Catharina van Alexandrië]], gebouwd in de 16e eeuw in laat-gotische stijl. Na het herstel van de bisschoppelijke [[hiërarchie]] in 1853 werd deze kerk aangewezen als [[kathedraal]] van het Aartsbisdom Utrecht. In 1900 werd de kerk met één travee naar het westen vergroot en kreeg ze een klokkentoren in laat-gotische stijl.
* '''[[Sint-Gertrudiskathedraal|Sint-Gertrudiskapel]]''', een van de best bewaard gebleven rooms-katholieke schuilkerken in Nederland. Deze werd in de 17e eeuw ingericht in een middeleeuws huis. De voorganger van deze schuilkerk was de ''Geertekerk'' (zie hierboven), die door de overheid in 1580 aan de protestanten werd toegewezen. De schuilkerk is thans via een tussenruimte verbonden met de oudkatholieke ''Sint-Gertrudiskathedraal'' (zie hieronder).
* '''[[Lutherse Kerk (Utrecht)|Lutherse Kerk]]''', grotendeels de kapel van het voormalige door Abraham Dole in 1421 gestichte [[Sint Ursulaklooster (Utrecht)|Sint-Ursulaklooster]]. De lutheranen kwamen aanvankelijk bijeen in een schuilkerk, maar in 1745 kochten zij twee huizen aan de Hamburgerstraat, braken deze af en bouwden op dezelfde plaats een nieuw gedeelte van hun kerk, dat aansloot op de middeleeuwse kapel. Het interieur van deze kapel werd aangepast aan dat van de nieuwe aanbouw. Opvallend aan deze kerk is de bekroning van de voorgevel in Lodewijk XIV-stijl.
* '''[[Agnietenklooster (Utrecht)|Kapel van het Agnietenklooster]]''', met nonnengalerij, gebouwd in de periode 1512 tot 1516. Sinds 1921 is deze kapel een deel van het [[Centraal Museum]].
* '''[[Doopsgezinde kerk (Utrecht)|Doopsgezinde Kerk]]''', zaalkerk gebouwd in 1773, ontworpen door Willem de Haan. Opvallend is de stijlvolle, ruime entree met bovenverdieping.
* '''[[Sint-Augustinuskerk (Utrecht)|Sint-Augustinuskerk]]''', [[Waterstaatskerk]] ontworpen door [[Karel George Zocher]] en gereedgekomen in 1840. Aan de voorzijde bevindt zich een tempelfront met hoge zuilen in neo-klassieke stijl. De Augustinuskerk was, afgezien van de schuilkerken, de eerste na de Reformatie gebouwde rooms-katholieke kerk in Utrecht.
* '''[[Sint-Willibrordkerk (Utrecht)|Sint-Willibrordkerk]]''', zeer hoge [[neogotiek|neogotische]] kerk, ontworpen door [[Alfred Tepe]], gereed gekomen in 1877. Het rijke en kleurrijke interieur werd vervaardigd door leden van het [[St. Bernulphusgilde]]. In deze rooms-katholieke kerk werden gedurende lange tijd niet of slechts incidenteel kerkdiensten gehouden. In 2016 heeft de [[Priesterbroederschap Sint Pius X]] de kerk in gebruik genomen en worden er regelmatig heilige missen gevierd. Na de Dom is deze kerk de door toeristen drukstbezochte van de stad Utrecht.
* '''[[Sint-Gertrudiskathedraal]]''', in neo-romaanse stijl gebouwde, in 1914 gereed gekomen [[Oudkatholieke Kerk|oudkatholieke]] kathedraal. Naast deze kerk bevindt zich de voormalige rooms-katholieke schuilkerk Sint-Gertrudis. Toen in 1723 de Rooms-Katholieke Kerk scheurde en de Oud-Katholieke Kerk ontstond, kwam deze schuilkerk in handen van de oudkatholieken.
* '''[[Synagoge (Utrecht)|Synagoge aan de Springweg]]''', in 1926 gebouwd naar een ontwerp van [[Harry Elte]]. Dit voormalige Joodse gebedshuis heeft een bijzonder rijk interieur in art-deco-stijl.
Regel 321 ⟶ 322:
==== Kloosters ====
* '''[[Minderbroederklooster (Utrecht)|Minderbroederklooster]]''', in de 13e eeuw gebouwd door de [[Franciscanen]]. Van dit klooster is het huidige gebouw van de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht, gelegen aan het Janskerkhof, overgebleven. Wel is het in de loop der eeuwen sterk gewijzigd.
* '''[[Tivolicomplex|Regulierenklooster]]''', gebouwd in de 13e eeuw, maar na de sluiting van het klooster vele malen uit- en inwendig verbouwd. Het heeft enkele decennia dienst gedaan als poppodium Tivoli, totdat dit verhuisde naar het nieuwe muziekcentrum [[TivoliVredenburg]]. Sinds 2014 is in dit vroegere klooster het bedrijf van popmuzikant [[Kyteman|Colin Benders]] gevestigd.
* '''[[Duitse Huis]]''', gebouwd omstreeks 1350 door de [[Duitse Orde]], een geestelijke ridderorde die ontstond ten tijde van de [[kruistocht]]en. De kerk van het klooster is ingestort tijdens de storm van 1 augustus 1674. De overige gebouwen zijn bewaard gebleven. Het hoofdgebouw deed lange tijd dienst als militiair hospitaal. Thans is Hotel Karel V in de gebouwen van het Duitse Huis gehuisvest.
* '''[[Catharijneconvent (klooster)|Catharijneconvent]]''', gebouwd in de middeleeuwen door de [[Karmelieten]], ten tijde van keizer Karel V in gebruik genomen door de [[Orde van Malta|Johannieters]], die hun klooster bij de [[Catharijnepoort (Utrecht)|Catharijnepoort]] moesten verlaten ten behoeve van de bouw van de [[Kasteel Vredenburg|Vredenburg]]. 'Catharijne' verwijst naar [[Catharina van Alexandrië]], de beschermheilige van de Johannieters. 'Catharijneconvent' is dan ook de naam die de Johannieters aan het reeds bestaande klooster gaven. Hetzelfde geldt voor de kloosterkerk, de Catharijnekerk. In dit goed bewaard gebleven klooster is thans het [[Museum Catharijneconvent]] gehuisvest.
* '''[[Sint-Nicolaasklooster (Utrecht)|Sint-Nicolaasklooster]]''', omstreeks 1407 gebouwd. Het laat-middeleeuwse gebouw is vooral interessant vanwege de galerij op spitsbogen aan de binnenplaats.
* '''[[Nieuwlicht (Utrecht)|Kartuizerklooster Nieuw Licht]]''' aan de Laan van Chartroise, gebouwd in de 15e tot 18e eeuw. Hiervan zijn alleen een poortgebouw en een boerderij bewaard gebleven.
Regel 331 ⟶ 332:
==== Gebedshuizen buiten de binnenstad ====
* '''[[Torenpleinkerk|Oude Sint-Willibrordkerk (Vleuten)]]''', van oorsprong driebeukige gotische kerk, gebouwd omstreeks 1300. In 1580 werd deze kerk toegewezen aan de protestanten, waarna het koor is afgebroken. In 1831 werd de kerk verder verkleind door de afbraak van de twee meest westelijke traveeën. In 1971 vond herbouw plaats naar de oorspronkelijke grootte en met herstel van de gotische vensters, maar zonder dat er verder sprake was van een reconstructie van de middeleeuwse kerk. Alleen de toren en de delen van de zijbeuken links en rechts van de toren zijn middeleeuws. Deze kerk bezit een waardevol orgel, gebouwd door [[Johann Bätz|Gideon Thomas Bätz]] in 1809.
* '''Kapel van [[Kasteel de Haar]]''', vermoedelijk gewijd aan [[Stefanus (martelaar)|Sint-Steven]], gesticht vóór 1420 als dochterkapel van de [[Nederlands Hervormde Kerk (Kockengen)|parochiekerk te Kockengen]]. Deze kapel heeft eeuwenlang gefunctioneerd als kerk van het dorp [[Haarzuilens|De Haar]], dat toen naast het kasteel lag. In de 17e eeuw begon het verval van kasteel en kapel. Aan het einde van de 19e eeuw gaf baron [[Étienne van Zuylen van Nyevelt van de Haar]] aan architect [[Pierre Cuypers]] opdracht tot herbouw van kasteel, kapel en bijgebouwen. In 1896 werd de kapel, met behoud van het middeleeuwse grondplan, delen van de toren en enkele muurresten, in neogotische stijl herbouwd. De op het kasteelterrein gelegen kapel is niet vrij toegankelijk.
* '''Lebuïnuskerk (Blauwkapel)''', kleinste gotische kruiskerk van Nederland, gebouwd in 1451.
* '''[[Metaal Kathedraal|Kerk van OLV ten Hemelopneming (Oudenrijn)]]''', een van de oudste kerken in neogotische stijl van Nederland, gebouwd in de periode 1857 tot 1860. In 1940 verhuisden de parochianen naar hun nieuwe kerk in De Meern. De verlaten kerk werd fabriek en ingrijpend verbouwd. De bijzondere neogotische kapconstructie is echter bewaard gebleven. Deze voormalige kerk is thans in gebruik als culturele broedplaats met de naam ''[[Metaal Kathedraal]]''.
* '''[[Sint-Willibrordkerk (Vleuten)]]''', neogotische kerk, ontworpen door [[Nicolaas Molenaar (1850-1930)|Nicolaas Molenaar sr.]], gereed gekomen in 1885.
* '''[[Alendorp#Kerkje|Voormalig zaalkerkje (Alendorp)]]''', gebouwd in 1896 ten behoeve van de kort daarvoor opgerichte Gereformeerde Kerk van Vleuten en De Meern.
* '''[[Sint-Antoniuskerk (Utrecht)|Sint-Antonius van Paduakerk (Lombok)]]''', ontworpen door de architecten [[Jan Stuyt]] en [[Joseph Cuypers]] in een neoromaanse stijl. Het kerkgebouw kwam gereed in 1903, de toren in 1924. Deze toren werd gebouwd naar het voorbeeld van Italiaanse klokkentorens: smal en enigszins losstaand van de kerk.
* '''[[Nieuwe Kerk (Utrecht)|Nieuwe Kerk (Wittevrouwen)]]''', in neo-romaanse stijl gebouwd in 1910, ontworpen door architect [[Christiaan Posthumus Meyjes sr.]]. De Nieuwe Kerk was de eerste kerk in Utrecht die als Nederlands-hervormde kerk werd gebouwd.
* '''[[Marekerk (De Meern)]]''', gebouwd in 1913 in [[Jugendstil|art nouveau]]-stijl als Nederlands-hervormde kerk. Deze kerk verving een middeleeuwse kapel op dezelfde plaats bij de [[Meernbrug]], daar waar het dorp De Meern is ontstaan.
Regel 423 ⟶ 424:
=== Monumenten ===
[[Bestand:Joods Monument Utrecht 1.JPG|thumb
* [[Joods monument (Utrecht)|Joods monument]] met daarop 1239 namen van Joodse mensen uit Utrecht.
Regel 468 ⟶ 469:
=== Muziek en theater ===
[[Bestand:TivoliVredenburg-2014-08.JPG|thumb
* [[TivoliVredenburg]] is een muziekgebouw aan de Vredenburgkade. Het gebouw bevat vele zalen en is gebouwd op de plek van het [[Muziekcentrum Vredenburg]] ([[1978]]); van dat gebouw is de Symfoniezaal bewaard gebleven.
* politiek cultureel centrum [[ACU (Utrecht)|ACU]]
Regel 510 ⟶ 511:
=== Evenementen en festivals ===
[[Bestand:Savages and Bo Ningen at Le Guess Who? festival 2014.jpg|thumb|Le Guess Who? in [[TivoliVredenburg]] (2014)]]
[[Bestand:
* [[Festival a/d Werf|Festival aan de Werf]] (theaterfestival, mei)
* [[Festival Oude Muziek Utrecht]] (laatste week van augustus en eerste dagen van september)
* [[Holland Animation Film Festival]] (animatiefestival, maart)
Regel 542 ⟶ 543:
== Diversiteit ==
[[Bestand:Rainbow pedestrian crossing, Lange Viestraat Utrecht NL-2.jpg|thumb|160px|Het [[Regenboogpad|regenboogzebrapad]] in de [[Lange Viestraat]]]]
De gemeente Utrecht kwam in 1986 eerstmaals met een homo- en lesbisch emancipatiebeleid om de maatschappelijke integratie van deze groepen te bevorderen. In datzelfde jaar vond de landelijke [[Roze Zaterdag]] voor de eerste keer in de stad plaats. Er werd in die tijd vanuit de homobeweging ook specifiek tegen de rooms-katholieke standpunten aangaande homoseksualiteit geprotesteerd, bijvoorbeeld tijdens het bezoek van [[paus Johannes Paulus II]] in mei 1985 en in februari en april 1987 tegen uitspraken van [[Adrianus Simonis|kardinaal Simonis]].<ref name="rozewolk">Adrianne Dercksen, ''Roze wolkennachten, homodisco De Roze Wolk en homocafé De Wolkenkrabber Utrecht 1982-2006'', Utrecht 2018, p. 70-71.</ref>
In juni 1997 werd op initiatief van de gemeente de "Roze Lente" georganiseerd, een evenement om homoseksualiteit voor een breder publiek zichtbaar te maken. Het afsluitende MidzomerGrachtspektakel groeide uit tot het jaarlijkse [[Midzomergracht|Midzomergracht Festival]], dat in 1998 de start vormde van vijf Roze Lentedagen. Als afsluiting daarvan fungeerde opnieuw de Roze Zaterdag.<ref>Adrianne Dercksen, ''Roze wolkennachten, homodisco De Roze Wolk en homocafé De Wolkenkrabber Utrecht 1982-2006'', Utrecht 2018, p. 123-125.</ref>
In 2005 werd het Europese [[Lgbt|lhbt]]-sportevenement [[EuroGames]] in Utrecht gehouden, met ruim 2800 sporters en circa 25.000 bezoekers. Sinds 2008 is Utrecht een van de [[Regenboogstad|Regenboogsteden]] en toen in 2013 de Roze Zaterdag voor de derde maal in de stad plaatsvond werd in de [[Lange Viestraat]] het eerste [[Regenboogpad|regenboogzebrapad]] in Nederland aangelegd. Sinds 2017 is er, naar Amsterdams voorbeeld, een botenparade onder de naam [[Utrecht Canal Pride]].
Regel 597 ⟶ 598:
* [[Victor Everhardt]] (D66); Eerste locoburgemeester, Volksgezondheid, Milieu & emissieloos vervoer, Jeugd & Jeugdzorg, Stationsgebied, Vastgoed en Wijk Leidsche Rijn
* [[Lot van Hooijdonk]] (GroenLinks); Energie, Mobiliteit, Groen, Dierenwelzijn, Wijk Zuid en Wijk West
* [[Kees Diepeveen]] (GroenLinks); Wonen, Merwedekanaalzone, Grondzaken, Openbare ruimte, Wijk Overvecht en Markten en havens
* [[Linda Voortman]] (GroenLinks); Werk en inkomen, Diversiteit, Publieksdienstverlening, Personeel en organisatie, Wijk Zuidwest en Wijk Noordoost
* [[Klaas Verschuure]] (D66); Ruimtelijke ontwikkeling, Leidsche Rijn, Economische zaken, Circulaire economie, Middelbaar beroepsonderwijs en Wijk Noordwest
Regel 662 ⟶ 663:
== Sport ==
{{Zie ook|Zie voor meer informatie de categorie [[:Categorie:Sport in Utrecht (stad)|Sport in Utrecht]]}}
[[Voetbal]]club [[FC Utrecht]] won driemaal de [[KNVB Beker]] en komt uit in de [[Eredivisie (mannenvoetbal)|eredivisie]], waar het nog nooit uit gedegradeerd is. De club speelt haar thuiswedstrijden in [[Stadion Galgenwaard]]. FC Utrecht ontstond in 1970 uit een fusie van drie Utrechtse voetbalclubs: [[VV DOS|DOS]], [[USV Elinkwijk]] en [[Velox (Utrecht)|Velox]]. De eerste twee bestaan nog als amateurclubs. DOS is de enige club uit Utrecht die ooit kampioen van Nederland werd, in 1958. Voor de oorlog telde ook [[USV Hercules|Hercules]] mee, dat opgericht werd in 1882 en daarmee de derde voetbalclub in Nederland was. Hercules heeft bijgedragen aan de verspreiding van het voetbal. Elinkwijk
Er zijn meer sportverenigingen in de stad. Bij [[Algemene sportvereniging UVV|UVV]] komt het eerste honkbal mannenteam uit in de [[Honkbal hoofdklasse]], de hoogste honkbaldivisie in Nederland. Het eerste softbal vrouwenteam komt uit in de Softbal hoofdklasse (vrouwen), de hoogste softbaldivisie in Nederland. [[HC Kampong|Kampong]] speelt bij zowel de heren en dames in de [[Hoofdklasse hockey|hoofdklasse]]. De teams zijn meermalen Nederlands kampioen geweest en hebben ook de Europacup I en II gewonnen. In 1998 werd het WK hockey voor de [[Wereldkampioenschap hockey mannen 1998|mannen]] en [[Wereldkampioenschap hockey vrouwen 1998|vrouwen]] gelijktijdig in Utrecht gehouden, het eerste dubbeltoernooi in de hockeygeschiedenis. Bij het [[schaken]] speelt [[Oud Zuylen Utrecht|Schaakclub Utrecht]] in de [[Meesterklasse schaken|Meesterklasse]], de hoogste competitie van Nederland. De dames van [[Uball Amazone]] spelen [[basketbal]] op eredivisieniveau. Daarnaast wordt [[lacrosse]] in Utrecht op hoog niveau gespeeld: bij de [[Domstad Devils]] spelen zowel de heren als dames in de [[hoofdklasse (lacrosse)|hoofdklasse]], de hoogste competitie van Nederland. De laatste jaren streden beide teams in de play-offs om het kampioenschap. De dames van de Domstad Devils zijn in 2011 landskampioen lacrosse geworden. [[Worstelen|Worstelvereniging]] U.K.V. (Utrechtse Krachtsport Vereniging) [[De Halter (Utrecht)|De Halter]] draait samen met Olympia, ook uit Utrecht, mee in de topklasse van Nederland.
Regel 702 ⟶ 703:
== Externe links ==
* [http://www.utrecht.nl Officiële website]
* [http://www.hetutrechtsarchief.nl Het Utrechts Archief]
* [http://www.dbnl.org/tekst/hasl001geme01_01/ Monumentenboek gemeente Utrecht - dbnl.org]
{{Appendix|Bronnen en/of noten}}
| |||