Zachte g: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
k |{{Largethumb}}| is redundant, gebruik voortaan |thumb|
Regel 1:
Met de term '''zachte ''g''''' wordt verwezen naar een bepaalde uitspraak van de klanken die in de [[Nederlandse spelling]] worden weergegeven met de [[grafeem|grafemen]] '''g''' en '''ch'''. In het zuiden van het Nederlandse taalgebied worden deze klanken uitgesproken als [[palataal|palatale]] [[fricatief|fricatieven]] (in het [[International Phonetic Alphabet|IPA]] weergegeven als respectievelijk {{IPA|&#669;}} <small>(stemhebbend)</small> en {{IPA|&#231;}} <small>(stemloos)</small>), en niet als de [[velair]]e fricatieven {{IPA|&#611;}} <small>(stemhebbend)</small> en {{IPA|&#120;}} <small>(stemloos)</small>, de zogenoemde [[harde g|harde ''g'']]. De zachte ''g'' kan voor de meeste Nederlanders als gemarkeerd beschouwd worden. In het zuiden van het Nederlandse taalgebied is deze uitspraak algemeen. De zachte g is taalkundig gezien een tamelijk zeldzaam verschijnsel. De [[stemloze palatale fricatief]] wordt slechts door 5% van de wereldtalen gebruikt. De stemhebbende variant is nog zeldzamer, die komt slechts voor in 7 van de 317 talen die zijn opgenomen in de originele UCLA Phonological Segment Inventory. In Europa komt deze laatste klank behalve in het Zuid-Nederlands ook in het [[Nieuwgrieks]] en het [[Schots-Gaelisch]] voor.
 
[[Bestand:Places of articulation.svg|{{largethumb}}thumb|Schematische weergave van de mondholte, met het harde (7) en zachte (8) gehemelte en de huig (9)]]
 
==Uitspraak==
Regel 9:
 
==Verspreiding==
[[Bestand:Nederlandgodsdienst1849.PNG|thumb|260px|Verspreiding van godsdienstige gezindten in het Nederland van de 19de eeuw]] De zachte ''g'' komt voor in heel Nederlandstalig [[België]]. In [[West-Vlaanderen]] klinkt die echter meestal als een h. In Nederland wordt de fricatieve uitspraak van de ''g'' vooral geassocieerd met de provincies ten zuiden van de [[grote rivieren van Nederland|grote rivieren]], ''in casu'' de [[Rijn]]. Het betreft dan met name [[Noord-Brabant]] en [[Limburg (Nederland)|Limburg]], al komt deze variant daarnaast ook voor in de [[Bommelerwaard]], de [[Betuwe]], het [[Rijk van Nijmegen]], Het [[Land van Maas en Waal]], de Zuid-[[Veluwe]], het zuiden van de [[Achterhoek]], het zuidoosten van de provincie [[Utrecht (provincie)|Utrecht]] en andere plaatsen in Utrecht, [[Overijssel]], [[Drenthe]] en [[Groningen (provincie)|Groningen]]. Voor Nederland komt dit verspreidingsgebied opvallend overeen met een kaart voor 'Godsdienstige verhoudingen in Nederland, 1849'.
 
De [[Zeeuws]]e ''g'' wordt ook wel onder de zachte ''g'' gerekend, maar dit is in feite een zwakke harde ''g'', die in de buurt van een ''h'' komt.
 
===Spanje===
Ook in Spanje is er een uitspraakverschil in het Spaans in de g-klank tussen noord en zuid. In Noord-Spanje gebruikt men de Hollandse uitspraak, in Zuid-Spanje de Brabantse uitspraak, die overgaat in de Westvlaams-Zeeuwse h.
Regel 17 ⟶ 18:
==Sociale status==
===Nederland===
De palatale uitspraak van de ''g'' komt niet voor in het [[Holland]]s, waar de standaardtaal op gebaseerd is. Hierdoor is de harde ''g'' de ongemarkeerde variant, en de zachte ''g'' de gemarkeerde variant geworden {{Bron?||2015|05|31}}. Dat wil zeggen: de harde ''g'' wordt als standaard beschouwd {{Bron?||2015|05|31}}, een zachte ''g'' valt in Nederland op. Doordat de meeste Nederlandse sprekers met een zachte g uit Noord-Brabant en Limburg komen, wordt de zachte ''g'' in Nederland van oudsher geassocieerd met het [[Rooms-katholieke Kerk|katholicisme]] {{Bron?||2015|05|31}}. Dat in het Nederlandse staatsbestel lange tijd de [[protestantisme|protestanten]] overheersten, droeg niet bij aan een positieve waardering van een zachte ''g'' {{Bron?||2015|05|31}}.
 
Hoewel een zachte ''g'' in Nederland nog steeds de gemarkeerde variant is, is het stigma heden ten dage een stuk minder {{Bron?||2015|05|31}}. Desondanks kiezen sommige Nederlanders die van huis uit een zachte ''g'' hebben, er nog steeds voor om de ongemarkeerde, harde ''g'' aan te leren. Dit geldt nog steeds vrij sterk voor studenten van de Nederlandse [[toneelschool|toneelscholen]] en voor [[presentator]]en op [[radio]] en [[televisie]].
 
===Vlaanderen===