Pieter Aertsen: verschil tussen versies

[[Bestand:Pieter Aertsen (1508of1509-1575) De terugkeer van een Sint-Antoniusbedevaart KMSKB 29-01-2019.JPG|{{largethumb}}thumb|''[[De terugkeer van een Sint-Antoniusbedevaart]]'' in het [[Oldmastersmuseum]]]]

Over het leven van Aertsen is veel bekend, dankzij [[Karel van Mander]]. Hij werd geboren in Amsterdam omstreeks 1507-1508 en zijn opleiding kreeg hij mogelijkerwijze bij Allaert Claesz. in Amsterdam.<ref name="vorst">Vanessa Paumen, Pieter Aertsen in: Vorstelijk verzameld, Van Eyck Gossaert Bruegel, Meesterwerken uit het Kunsthistorisches Museum Wenen, red. Sylvia Ferino-Pagden, Till-Holger Borchert, Manfred Sellink, Lannoo, 2012, p.195.</ref>

Pieter Aertsen (bijgenaamd ''Lange Pier'' of ''Pietro il Lungo'')<ref name="karel">Karel Van Mander, Schilderboeck, Haerlem 1604, f243v-f244r.</ref> trok op 18-jarige leeftijd naar [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]].<ref>Volgens Karel van Mander trok hij eerst naar Bossu (Boussu) in Henegouwen vooaleer zich te vestigen in Antwerpen.</ref> Hij werd er ingeschreven in het Sint-Lucasgilde in 1535 en verwierf het burgerschap in [[1542]].<ref name="vorst" /> Hij trouwde er met Kathelijne Beuckelaer, de tante van [[Joachim Beuckelaer]] die zijn opvolger zou worden. Hij had twee zonen, [[Pieter Pietersz]] en Aert Pietersz.

In 1556-1557 keerde Pieter Aertsen terug naar Amsterdam, in verband met de opdracht voor een ''Sterfbed van Maria''<ref name="karel" /> voor de [[Oude Kerk (Amsterdam)|Oude Kerk]].<ref name="vorst" /> en werd er opnieuw [[poorter]] in 1563.<ref>[https://rkd.nl/nl/explore/artists/605 Biografie en werken van Pieter Aertsens] op [[RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis]].</ref> Hij stierf er in 1575 en werd in de Oude Kerk begraven.

Er zijn dus van Aertsen vooral [[stilleven]]s en [[genrestuk]]ken bewaard gebleven, die zich voor een groot deel afspelen in het boerenmilieu, bijvoorbeeld ''De kokkin'' (ook wel gekend als ''De keukenmeid'') (1559) ([[Brussel (stad)|Brussel]], [[Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België|Koninklijk Museum voor Schone Kunsten]]). Hij leefde ten tijde van [[Pieter Bruegel de Oude]] en van [[Frans Floris]] en liet zich door beiden inspireren.<ref name="vorst" /> Van de religieuze onderwerpen die hij schilderde, zoals de altaarstukken voor de Amsterdamse [[Oude Kerk (Amsterdam)|Oude Kerk]] en de [[Nieuwe Kerk (Amsterdam)|Nieuwe Kerk]] is er weinig bewaard gebleven want zeer veel van zijn werken werden vernield tijdens de [[Beeldenstorm]].<ref name="karel" />

[[Bestand:Pieter Aertsen 005.jpg|{{Largethumb}}thumb|Pieter Aertsen, 1551, De vleesstal, Uppsala]]

Vaak wist hij verschillende genres te combineren, zodat hij bijvoorbeeld religieuze onderwerpen schilderde die op de achtergrond staan van een schilderij waarvan de voorgrond wordt beheerst door een stilleven, zoals op ''Stilleven'' (1552) ([[Wenen]], [[Kunsthistorisches Museum]]) en ''Christus op bezoek bij Maria en Martha''. Pieter was een voorloper in dit genre want scènes met dagelijkse objecten en activiteiten van dienstpersoneel, marktkramers en dergelijke werden nog niet als grote kunst beschouwd. Echt grote kunst had religieuze en mythologische taferelen als onderwerp. Pieter Aertsen was mogelijk geïnspireerd voor het omkeren van de hiërarchie van het religieuze en het alledaagse door [[Lucas van Leyden]]s ''Ecce Homo'' waar de volksmassa veel meer aandacht krijgt dan Christus.<ref>Dr. Irene Schaudies, [https://www.khanacademy.org/humanities/renaissance-reformation/northern/antwerp-bruges/a/pieter-aertsen-meat-stall Pieter Aertsen, Meat Stall].</ref> Zijn beroemdste werk, ''De Vleesstal'', hangt in Uppsala. Het stelt een slagerij voor, met op de achtergrond de vlucht naar Egypte. Er zijn vier exemplaren van dit werk in omloop en één ervan (of een gelijkaardig onderwerp, een "keukentafereel" met een gevilde ossekop) kwam in de vroege jaren 1550 terecht bij de Amsterdamse verzamelaar Jacob Ravart.<ref>Ook Jacob Rauwaert, Rauwert of Jacop Roevaert.</ref>. Het is op basis van de kwaliteit van dit werk dat de vroede vaderen van Amsterdam volgens Karel Van Mander, Pieter Aertsen uitnodigden voor het schilderen van een altaarstuk voor de Oude Kerk.<ref name="karel" />