Verlichting (stroming): verschil tussen versies

* [[Franciscus van den Enden]] was een van de eersten die een democratische staatsvorm verdedigde. Hij was de leermeester van Spinoza;

* [[Baruch Spinoza]] was een filosoof die voor wonderen geen andere verklaringen accepteerde dan die gebaseerd op de rede. Hij was geen atheïst, maar de grondlegger van het [[deïsme]]. Volgens Spinoza was God niet de schepper van de wereld, maar de wereld een onderdeel van het goddelijke.<ref>http://www.guardian.co.uk/commentisfree/belief/2011/feb/07/spinoza-philosophy-god-world</ref> Wonderen zijn niet het bewijs van goddelijke macht, maar van menselijke [[onwetendheid]]. De aanwezigheid van God wordt niet bewezen door wonderen, maar door de orde in de natuur. Als we de oorzaken van ons handelen niet kennen, spreken we over de [[vrije wil]], maar voor Spinoza was dit ook een gevolg van onwetendheid. Volgens Spinoza is onwetendheid het voornaamste obstakel bij het nastreven van een deugdzaam leven, niet egoïsme.<ref>http://www.guardian.co.uk/commentisfree/belief/2011/mar/21/spinoza-ethics-of-the-self?INTCMP=SRCH</ref> Goed en kwaad moeten volgens hem beschouwd worden als gelijkwaardig aan gezond en ongezond. <!--Overgaan van passiviteit naar activiteit is volgens Spinoza altijd overweldigend, bevrijdend en vreugdevol.{{Bron?|}}-->

* [[Pierre Bayle]], de [[scepticisme|sceptische]] filosoof uit Rotterdam, probeerde als een van de eersten geloof en wetenschap te scheiden. Bayle stelde zich op als [[Outside the box-denken|"outsider"]] en nam afstand van de filosofische en theologische conflicten. Hij vroeg zich af of een samenleving van enkel atheïsten overlevingskansen had. De Chinese samenleving was voor hem het bewijs dat religie voor moraal en deugd niet nodig was.<ref>Leibniz. Over de Natuurlijke Theologie van de Chinezen, p. 40. Vertaald en ingeleid door Karel L. van der Leeuw (2006).</ref> Al zijn boeken waren verboden in Frankrijk; zijn ''Dictionnaire historique et critique'' was een enorm succes;

* [[Anthonie van Dale]] was een Haarlemse arts, die [[waarzeggerij]] en het geloof in [[orakel]]s onderuithaalde;