Tropische cycloon: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
kGeen bewerkingssamenvatting
k -/- spaties voor <ref> (verzoek op WP:VPB)
Regel 11:
* In de [[Atlantische Oceaan]] en het oostelijke deel van de noordelijke [[Grote Oceaan]] worden ze ''hurricane'' genoemd, de Engelstalige variant van ''orkaan''. Het woord is afkomstig van [[Huracan (god)|Huracan]], de naam van de god van de wind en vernietiging bij de [[Maya's]] in [[Mexico (land)|Mexico]] en [[Centraal-Amerika]]. Andere taalvarianten zijn ''ouragan'' in het [[Frans]] en ''huracán'' in het [[Spaans]].
* In het westelijke deel van de noordelijke [[Grote Oceaan]] heten deze tropische stormen ''taifoen'' of ''tyfoon''. Er komen daar ook tropische cyclonen voor met windsnelheden boven de 130 knopen (240 kilometer per uur), ''supertyfoons'' genaamd. De naam ''tyfoon'' heeft zijn mogelijke oorsprong in onder andere het Grieks, Portugees, Hindi en Perzisch. In het Kantonees betekent het ''grote wind''.<ref>[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/tyfoon Etymologische uitleg]</ref> Het woord ''tyfoon'' kan zowel als ''taifoen'' als fonetisch (''tiefoon'') uitgesproken worden.<ref>[https://taal.vrt.be/taifoen-tyfoon-0 Taaldatabank VRT]</ref>
 
* In Australië werd aan de westkust wel van ''willy-willies'' gesproken en aan de oostkust van ''queenies'', maar tegenwoordig wordt hier veelal ''typhoon'' gebruikt. Een ''willy-willy'' is in de taal van de [[Aborigines (Australië)|Aboriginals]] geen tropische cycloon maar een [[windhoos|wind-]] of [[stofhoos]] (''dust devil'').
* In de [[Indische Oceaan]] en in de Golf van Bengalen hebben ze de algemene naam van ''tropische cycloon''.
Regel 90 ⟶ 89:
 
== Orkaanseizoen ==
Op het [[noordelijk halfrond]] komen de meeste tropische cyclonen op in de maanden augustus, september en oktober. Het officiële Atlantisch orkaanseizoen loopt van 1 juni tot 30 november. Het seizoen wordt ten eerste ingeperkt door het voorhanden zijn van warm zeewater, een zeewatertemperatuur van ten minste 27 graden [[Celsius]] is een goede voedingsbodem voor tropische cyclonen.<ref>[http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/A16.html AOML, Hurricane Research Division]</ref> Maar deze eis bleek in [[Atlantisch orkaanseizoen 2005|2005]] niet zo hard te zijn als wel werd gedacht; [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#Orkaan_VinceOrkaan Vince|Vince]], [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#Tropische_storm_DeltaTropische storm Delta|Delta]], [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#Orkaan_EpsilonOrkaan Epsilon|Epsilon]] en [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#Tropische_storm_ZetaTropische storm Zeta|Zeta]] ontwikkelden zich bij zeewater van 21 tot 23 graden. [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#orkaan_Vinceorkaan Vince|Vince]] en [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#Orkaan_EpsilonOrkaan Epsilon|Epsilon]] groeiden zelfs uit tot een orkaan en ook [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#Tropische_storm_DeltaTropische storm Delta|Delta]] en [[Atlantisch orkaanseizoen 2005#Tropische_storm_ZetaTropische storm Zeta|Zeta]] waren geen minimale tropische stormen. Ten tweede wordt het seizoen beperkt door de aanwezigheid van windstilte ten noorden van de [[evenaar]]. Waar het wateroppervlak het warmst is, ontstaat een [[doldrum]]. Aan het eind van de zomer vormen zich vaak doldrums in de [[Caribische Zee]], ten westen van Mexico, en in de buurt van de [[Filipijnen]]. De [[passaatwinden]] ontmoeten elkaar bij een doldrum, doordat het een gordel is van lage druk, vanwaar de aangezogen lucht opstijgt. Als er een doldrum ten noorden van de evenaar ontstaat, ontmoet de zuidoost passaat de noordoostpassaat niet op de evenaar. De zuidoostpassaat klapt dan als hij de evenaar overschrijdt om in een zuidwestpassaat. Als zij elkaar ontmoeten, kan dit het corioliseffect doen beginnen, doordat beide passaatwinden een hoek van 180 graden maken in plaats van 90 graden, wanneer zij elkaar op de evenaar zouden ontmoeten. Een derde oorzaak waardoor tropische cyclonen in de winter veel zeldzamer zijn is de straalstroom en andere stromingen in de atmosfeer, deze ruïneren de delicate structuur van een tropische cycloon. Ook voor delen van de [[Grote Oceaan|Stille Oceaan]] en voor het noorden van de [[Indische Oceaan]] geldt dit orkaanseizoen, maar er zijn ook gebieden waar cyclonen het hele jaar door kunnen voorkomen en ontstaan.
 
==Schade door orkanen==
Regel 113 ⟶ 112:
Sommige, naar het noorden afgebogen, tropische cyclonen komen terecht in de westelijke stroming van de gematigde breedten. Ze gaan dan over in een normale depressie en worden in de richting van Europa gevoerd. Voor zover bekend maakte een tropische cycloon slechts eenmaal de oceaanoversteek af en kwam terecht aan de Ierse westkust, waar hij veel schade aanrichtte; dat was ''Debbie'' in 1961. In onze omgeving wordt gemiddeld eens per jaar een ex-cycloon gesignaleerd; vaak gaat het dan om actieve depressies die veel regen en wind meebrengen.
 
In de zuidelijke Atlantische Oceaan zijn cyclonen of tropische stormen zeldzaam, bovendien zijn ze zwakker dan die ten noorden van de evenaar. Dit wordt misschien veroorzaakt door een lagere temperatuur van het oceaanwater. Westelijk van Afrika stroomt de vrij koude Benguelastroom naar het noorden, verder noordwaarts wordt deze (als zuid-equatoriale stroming) door het Zuid-Atlantisch hogedrukgebied in noordwest- tot westelijke richting afgebogen.<ref>[http://oceancurrents.rsmas.miami.edu/atlantic/benguela.html Benguelastroom]</ref> <ref>[http://oceancurrents.rsmas.miami.edu/atlantic/south-equatorial.html Zuid-equatoriale stroom]</ref> Ook is de bovenlucht stabieler door het optreden van windshear.<ref>[http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/G6.html Oorzaken afwezigheid cyclonen]</ref> Door dezelfde oorzaak heeft het eiland [[Ascension (eiland)|Ascension]], hoewel het in de tropen ligt, een woestijnklimaat.
 
=== Ontwikkeling ===
Regel 172 ⟶ 171:
* [[Sandy (orkaan)|Sandy]] (2012)
* [[Phailin (orkaan)|Phailin]] (2013)
* [[tyfoon Haiyan |Haiyan]] (2013)
* [[Hagupit]] (2014)
* [[Orkaan Ophelia (2017)|Ophelia]] (2017)