Communistische Partij van Nederland: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wikipedia:Wikiproject/SpellingCheck. Help mee!, replaced: Nederland → Nederland (hoofdbetekenis), tweederde meerderheid → tweederdemeerderheid met AWB |
|||
Regel 23:
| opheffing = 15 juni 1991
}}
De '''Communistische Partij van Nederland''' ('''CPN''') werd in [[1909]] onder de naam '''Sociaal-Democratische Partij''' ('''SDP''') opgericht als afsplitsing van de [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij|SDAP]] en ging in [[1990]] op in [[GroenLinks]]. Ongeveer een jaar na de fusie werd de partijorganisatie – toentertijd de oudste van [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]] – officieel opgeheven.<ref>[http://dnpp.ub.rug.nl/dnpp/pp/cpn Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen.]</ref> De partij vertegenwoordigde de hoofdstroom van het [[communisme]] ([[Leninisme|marxisme-leninisme]] en tot [[1956]] [[stalinisme]]) binnen het Nederlandse politieke bestel.
De CPN zag de onderdrukking van de [[proletariaat|arbeidersklasse]] als een gevolg van het [[kapitalisme]]. Ze streefde naar afschaffing van het koningschap ten gunste van een republiek, gelijke rechten voor vrouwen en mannen, zeer ingrijpende wetgeving op het gebied van arbeid en tal van andere sociale veranderingen.
Regel 31:
{{Zie hoofdartikel|Scheuring SDAP en SDP}}
De geschiedenis van de CPN begon in 1909 met een scheuring in de [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij]] (SDAP). Deze partij had twee stromingen, een [[reformisme|reformistisch]]/[[Revisionistisch socialisme|revisionistische]] en een orthodox-[[marxisme|marxistische]].
Na jarenlange botsingen tussen principiële marxisten binnen de SDAP en SDAP-fractievoorzitter [[Pieter Jelles Troelstra]], waarbij Troelstra en partijbestuur de scherpe toon van de kritiek van die marxisten onaanvaardbaar achtten, werd op het partijcongres van 13–14 februari 1909 in Deventer, bij
=== 1910 - 1939 ===
Regel 48:
In november [[1940]] werd het partijblad ''[[De Waarheid (krant)|De Waarheid]]'' opgericht; [[Anthoon Johan Koejemans|A.J. Koejemans]] was de eerste hoofdredacteur. Het was niet het vroegste illegale blad; in Den Haag was al twee weken eerder een ander tijdschrift uitgebracht, [[De Vonk (verzetsblad van ISB)|De Vonk]]. Op de stencilapparaten van De Waarheid werd in 1941 het manifest voor de [[Februaristaking]] gedrukt. Tot de dag van vandaag is omstreden wie de auteur was van dit manifest ("Staakt, Staakt, Staakt").
[[Bestand:Gerben Wagenaar.jpg|frame|Gerben Wagenaar in 1956]]In het eerste jaar was het beleid van de illegale CPN minder fel gekant tegen de Duitse bezetter dan tegen het "imperialistische Westen" inclusief het [[Monarchie in Nederland|Huis van Oranje]]. In de juni-uitgave van [[1940]] van het partijmaandblad Politiek en Cultuur werd zelfs opgeroepen tegenover de Duitse bezetter een "correcte houding" aan te nemen. Nog ruim vóór de door de CPN georganiseerde [[Februaristaking]] in [[1941]] veranderde deze houding echter en versterkte zich nog na de Duitse aanval op [[Sovjet-Unie|Sovjet-Rusland]] in juni 1941. De [[Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog|verzetsactiviteiten]] richtten zich behalve op het verspreiden van krant en [[pamflet]]ten (waaronder ''[[
De illegale CPN werd fel vervolgd. De Duitsers en de politie konden de actieve CPN-leden betrekkelijk makkelijk opsporen doordat de Nederlandse regionale inlichtingendiensten meteen na de Nederlandse capitulatie hun vooroorlogse [[infiltrant]]en in de partij ook voor de [[Sicherheitsdienst]] inzetten. Zo heeft de infiltrant Van Soolingen, actief sinds 1923 en tot maart 1945, in Den Haag honderden mensen laten arresteren, waarvan er minstens 130 om het leven zijn gekomen. Het gevolg van de vervolging was dat halverwege 1942 de helft van het illegale kader was gearresteerd en uitgeschakeld. In 1943 wilde het driemanschap De Groot, Dieters en Jansen zich om veiligheidsredenen uit de illegale leiding terugtrekken en deze overdragen aan een andere leiding, bestaande uit Piet Vosveld, Jaap Brandenburg en Gerrit van den Bosch. Zover kwam het niet. Vosveld werd door de SD gepakt en werd vervolgens onder zware druk gezet om als verklikker en lokvogel te fungeren. In april 1943 werden daardoor Jansen en Dieters gearresteerd. Vooral Jansen liet onder druk van de zware SD-verhoren veel informatie los over organisatie en personen van de CPN. Beiden werden voor hun verzetsactiviteiten ter dood veroordeeld en op [[9 oktober]] [[1943]] op de [[Waalsdorpervlakte]] gefusilleerd. Nadat De Groot in 1942 - in tegenstelling tot zijn in Auschwitz vermoorde joodse vrouw en dochter - ternauwernood aan arrestatie op zijn onderduikadres in Gorssel (Ov.) wist te ontsnappen, gebeurde dit in 1943 opnieuw, waarna hij zich gedurende de rest van de oorlog uit het illegale werk terugtrok. Op voorspraak van Goulooze nam nu [[Jan Postma (CPN)|Jan Postma]], districtleider van Amsterdam, de leiding op zich. De nieuwe top sloeg een gematigder, meer op samenwerking met het sociaaldemocratische verzet gerichte koers in. De Militaire Commissie werd opgeheven; Wagenaar werd vertegenwoordiger van de CPN in de nieuwe [[Raad van Verzet]], waarin de overgebleven sabotagegroepen opgingen. Jan Postma werd op zijn beurt gearresteerd in november 1943 en in 1944 gefusilleerd. Vervolgens ontstond gedurende korte tijd een leiding met Brandenburg en de vóór 1940 door De Groot uit het partijbestuur gezette Ko Beuzemaker en Cees Schalker. Ook de beide laatsten werden opgepakt en terechtgesteld. De laatste illegale leiding tot de bevrijding bestond uit onder meer (wederom) Brandenburg, Reuter, Wagenaar, Koejemans, Puister en Baruch.
| |||