Edah: verschil tussen versies

[[Bestand:Edah Vlissingen.jpg|thumb|250px|De Edah, voordien Torro, in [[Vlissingen]]]]

'''Edah''' was een landelijke [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se [[supermarkt]]keten, opgericht in [[1917]], met het hoofdkantoor in [[Helmond]]. Het bedrijf had 286 supermarkten, waarvan ongeveer 60 van de formule 'Lekker & Laag', en een museum. Door een [[prijzenoorlog]] met [[Albert Heijn (supermarkt)|Albert Heijn]] werd eigenaar [[Laurus (bedrijf)|Laurus]] gedwongen tot verkoop van alle Edah-supermarktenEdahsupermarkten. Alleen het Edah Museum in Helmond resteert.

=== Ontstaan ===

=== Groei ===

Na de [[Eerste Wereldoorlog]] steeg de welvaart en dat speelde kruideniers in de kaart. In de periode tussen de beide [[wereldoorlog]]en groeide Edah vooral door overname van andere kleinere kruideniersketens in [[Noord-Brabant|Brabant]] en [[Limburg (Nederland)|Limburg]], waardoor het bedrijf rond 1930 meer dan honderd filialen had. De jaren [[1950-1959|jaren vijftig]] en [[1960-1969|zestig]] waren tumultueus voor de kruideniersbranche. Aan het roer van Edah kwam de tweede generatie Aukes en Hettema te staan. In die periode kwamen de zelfbedieningswinkels en supermarkten op. Edah werd in een snel tempo omgebouwd tot een echte discount-ketendiscountketen.

=== Eigen productie ===

Bij de oprichting van de vennootschap in 1917 nam men een bestaand bedrijfsgebouw aan de [[Zuid-Willemsvaart]] te [[Helmond]] in gebruik als centraal depot. Daar ontstond al binnen enkele jaren een scala aan eigen productie-activiteitenproductieactiviteiten, zoals in 1920 een koffiebranderij en -maalderij. Verder was er een theemengerij, voermengerij, puddingfabriek, limonadefabriek, sodafabriek (1934) en (circa 1950) slagerij. Ook nam Edah een bestaande margarinefabriek in [[Wijchen (plaats)|Wijchen]] over. In 1935 waren in de productiebedrijven te Helmond 132 personen werkzaam. De eigen koffie van Edah werd in de naoorlogse periode actief gepromoot met toepassing van een Amerikaanse manier van branden, Aerotherm.

=== Expansie ===

In de periode 1970-1975 vonden veel overnames plaats en Edah wilde uitbreiden op nationaal vlak. Die mogelijkheid deed zich voor toen in 1973 een deel van het noodlijdende [[Coop (Nederlandse supermarkt)|Coop]] kon worden overgenomen, waarmee Edah een nationale speler in de branche werd. Er volgde expansie met agressieve prijscampagnes. De totale discount-omzetdiscountomzet groeide sterk in Nederland en Edah was daarin de grote winnaar met, tot in het begin van de [[1980-1989|jaren tachtig]], een extra groei die ver uitstak boven het landelijke gemiddelde.

=== Overname en fusie ===

In 1976 kwam een einde aan een familietraditie toen Edah onder de vlag van [[Vroom & Dreesmann|V&D]] verderging. [[Anton Dreesmann (1923-2000)|Anton Dreesmann]] voegde daarmee een 'kruidenierspoot' toe aan zijn imperium. Edah werkte toen al met verschillende winkelformules. Basismarkt en Torro waren nieuw in de markt en Edah kocht de grote Autorama-filialenAutoramafilialen in het noorden van het land. In 1987 werd Edah BV omgevormd tot [[Maxeda|Vendex Food Groep BV]]. Onder die vlag werkten voortaan de verschillende winkelformules (met Edah als grootste en belangrijkste) verder als zelfstandige werkmaatschappijen.

In 1998 fuseerde de Vendex Food Groep waartoe Edah behoorde met [[De Boer (supermarktketen)|De Boer/Unigro]] tot het [[Super de Boer N.V.|Laurus]]-concern.

=== Torro ===

Torro had onder meer een vestiging in [[Helmond]], waar ook het hoofdkantoor van het moederconcern Edah gevestigd was. Torro had daarnaast vestigingen in [[Vlissingen]], [[Tilburg]], Schijndel, [[Oosterhout (Noord-Brabant)|Oosterhout]], Brunssum, Harderwijk, Hoogezand-Sappemeer, [[Eindhoven]] (in het [[Winkelcentrum Woensel]]), Geleen, Hoogeveen,<ref>[http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010637719:mpeg21:a0283 Personeels-advertentiePersoneelsadvertentie, ''Limburgsch Dagblad'', 13 november 1993, p. 28]</ref> [[Ede (plaats in Nederland)|Ede]]<ref>[http://web.archive.org/web/20140222165209/http://www.nostalgischede.nl/Bedrijfsleven/Torro.html Bedrijfsleven –Torro, ''Nostalgisch Ede'']</ref>, [[Uden (plaats)|Uden]], Utrecht (in winkelcentrum Overvecht),[[Wageningen (Nederland)|Wageningen]], [[Winschoten]], [[Veenendaal]], [[Venray (plaats)|Venray]] alsmede 7 winkels in Zuid-Holland. In 1994 werden de winkels door eigenaar [[Vendex]] omgebouwd naar de formules Edah en [[Konmar]], omdat de winkelformule met 17 winkels niet meer levensvatbaar was.<ref>[http://www.volkskrant.nl/archief/dagmarkt-wordt-omgezet-in-edah-en-basismarkt~a423813/ Dagmarkt wordt omgezet in Edah en Basismarkt]<!--, Archieflink:''De Volkskrant'', 6 januari http://web.archive.org/web/20140107154730/http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/423813/1996]</01/06/Dagmarkt-wordt-omgezet-in-Edah-en-Basismarkt.dhtml --ref></ref><ref>[http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010692125:mpeg21:a0219 AdvertentiePersoneelsadvertentie waarin melding wordt gemaakt van de overgang van 7zeven Torro-winkelsTorrowinkels naar Konmar, ''De Telegraaf'', 17 september 1994, p. 29]</ref> Een geplande winkel in Landgraaf is er nooit gekomen aangezien nog voor de realisatie besloten werd hier een Edah-winkelEdahwinkel van te maken.<ref>[http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010611155:mpeg21:a0119 Torro-vestiging definitief van de baan – Edah-vestiging in Op de Kamp, ''Limburgsch Dagblad'', 3 januari 1987, p. 9]</ref>

=== Ondergang ===

Op 29 mei 2006 werd bekendgemaakt dat het grootste gedeelte van het Edah-concernEdahconcern werd verkocht aan [[S&S Winkels]]. Hier waren ook de meeste winkels van de Edah bij betrokken.

Het hoofdkantoor in Helmond ging op 6 september 2007 dicht, evenals het distributiecentrum in [[Someren (gemeente)|Someren]]. In dezelfde maand sloten ook de laatste Edah-filialenEdahfilialen, op 23 juni 2008 sloot de laatste Edah zijn deuren in de woonwijk [[Angelslo]] in [[Emmen (Drenthe)|Emmen]].<ref>{{cite web|url=http://archive.is/jRbI|title=Allerlaatse Edah van Nederland sluit haar deuren|date=23 juni 2008|work=Sport Pers Bureau Emmen}}</ref> In totaal werden honderden werknemers overbodig.

Het Edah Museum is opgericht door oud-directeur Thieu de Wit<ref>[http://web.archive.org/web/20070929191009/http://www.uwsupermarkt.nl/?aid=4586 Loeki de Leeuw bezoekt het Edah museum d.d 27 juli 2007]</ref> en draait volledig op vrijwilligers. Na de sluiting van de supermarkten hebben vrijwilligers oude artikelen en inventarissen van Edah verzameld en naar het museum gebracht. In het museum zijn ook verwijzingen naar de supermarktketens Konmar, Basismarkt, Torro, VéGé, etcet cetera te vinden. Na de sluiting van Edah bleef het Edah Museum, gevestigd direct naast het voormalige hoofdkantoor, open en moet uitgroeien tot een stadsmuseum over historische bedrijven.<ref>{{cite web|url=http://www.distrifood.nl/Formules/Algemeen/2007/9/Laurus-houdt-Edah-museum-open-DIS126904W/|title=Laurus houdt Edah-museum open|date=7 september 2007|work=Distrifood}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ed.nl/regio/helmondstad/article1849913.ece|title=Museum Edah mag doorgaan|date=7 september 2007|work=Eindhovens Dagblad}}</ref> Inmiddels maakt het museum onderdeel uit van de Helmondse Cultuurroute.<ref>[httphttps://www.vvvdepeel.nl/nl/activiteitenkaart/detail/cultuurroute+-van+-ridders+-tot+-edah?item=--54f0cef6-f346-47ba-a84e-7ed52430a34f VVV Cultuurroute: Van Ridders tot Edah]</ref>