Diatoniek: verschil tussen versies

Onder '''diatoniek''' (Grieks: διάτονος = door hele tonen gaand [διά = door, τόνος = toon]) wordt in de [[muziektheorie]] de systematiek van [[toonstelsel]]s, of overkoepelend het diatonische toonstelsel, verstaan, gebaseerd op een verdeling van het [[octaaf (muziek)|octaaf]] in vijf grotere en twee kleinere [[interval (muziek)|interval]]len. De grotere intervallen zijn alle van ongeveer gelijke omvang en worden hele [[toonafstand]]en genoemd. De kleinere intervallen zijn ongeveer van halve omvang van de grotere en worden halve toonafstanden genoemd.

DiatoniekWorden staatde hele toonafstanden verder opgedeeld in tegenstellinghalve toonafstanden dan spreekt men totvan [[chromatiek]].

Het toonmateriaal bestaat per octaaf uit de zeven [[Stamtoon|stamtonen]]tonen met de namen C, D, E, F, G, A en B, of met de namen do, re , mi, fa, so(l), la, ti(si), (tido). Daarnaast kunnenDe vantoonafstanden elketussen stamtoondeze tonen afgeleidzijn wordenachtereenvolgens door: [[Chromatiek|chromatische]]heel, [[Alteratieheel, (muziek)|alteraties]]half, heel, heel, heel en half.

In de [[Pythagorese stemming|Pythagorese systematiek]] zijn de tonen gebaseerd op de reine [[kwint]] met een verhouding 2:3. Gerekend vanuit Ado, zowel omhoog als omlaag, ontstonden de volgende verhoudingen, naar die tijd dalend genoteerd:

! width=50 | Emi

! width=50 | Dre

! width=50 | Cdo

! width=50 | Bti

! width=50 | Ala

! width=50 | Gso

! width=50 | Ffa

! width=50 | Emi

Omgerekend voor de toonladder vanbeginnend Cop do worden de verhoudingen:

! width=50 colspan=2| Cdo

! width=50 colspan=2| Dre

! width=50 colspan=2| Emi

! width=50 colspan=2| Ffa

! width=50 colspan=2| Gsol

! width=50 colspan=2| Ala

! width=50 colspan=2| Bti

! width=50 colspan=2| Cdo

Daaruit is te zien dat een hele [[toonafstand]] gelijk is aan 9/8 en de halve toonafstand gelijk is aan 256/243. Dit is zeer regelmatig, maar de grote en kleine [[terts (muziek)|terts]] zijn respectievelijkachtereenvolgens 81/64 en 32/27, wat te veel afwijkt van de waarden 5/4 en 6/5 in de [[reine stemming]]. De grote terts is een factor 81/80, het [[didymische komma]], te groot en de kleine een factor 80/81 te klein.

In de reine stemming zijn de verhoudingen in de toonladder van Cdo:

! width=50 colspan=2| Cdo

! width=50 colspan=2| Dre

! width=50 colspan=2| Emi

! width=50 colspan=2| Ffa

! width=50 colspan=2| Gso

! width=50 colspan=2| Ala

! width=50 colspan=2| Bti

! width=50 colspan=2| Cdo

Bij de oude grieken waren de toonsytementoonsystemen opgebouwd uit [[tetrachord]]en, een reeks van 4 tonen met een omvang van een kwart. Oorspronkelijk verwees de term 'diatoniek' naar een van de drie geslachten van deze tetrachorden (diatonisch, chromatisch en enharmonisch). Twee van deze tetrachorden werden, aaneensluitend of gescheiden door een hele toon, gestapeld om tot een toonladder te komen.

* [[Ionisch (toonladder)|Ionisch]] ('''Cdo Dre Emi Ffa Gso Ala Bti Cdo'''), de huidige majeur toonladder

* [[Dorisch (toonladder)|Dorisch]] ('''Dre Emi Ffa Gso Ala Bti Cdo Dre''')

* [[Frygisch (toonladder)|Phrygisch]] ('''Emi Ffa Gso Ala Bti Cdo Dre Emi''')

* [[Lydisch (toonladder)|Lydisch]] ('''Ffa Gso Ala Bti Cdo Dre Emi Ffa''')

* [[Mixolydisch (toonladder)|Mixolydisch]] ('''Gso Ala Bti Cdo Dre Emi Ffa Gso''')

* [[Aeolisch (toonladder)|Aeolisch]] ('''Ala Bti Cdo Dre Emi Ffa Gso Ala'''), de huidige natuurlijke mineur toonladder

* [[Locrisch]] ('''Bti Cdo Dre Emi Ffa Gso A Bti''')