Diatoniek: verschil tussen versies

Onder '''diatoniek''' (Grieks: διάτονος = door hele tonen gaand [διά = door, τόνος = toon]) wordt in de [[muziektheorie]] de systematiek van [[toonstelsel]]s, of overkoepelend het diatonische toonstelsel, verstaan, gebaseerd op een verdeling van het [[octaaf (muziek)|octaaf]] in vijf grotere en twee kleinere [[interval (muziek)|interval]]len. De grotere intervallen zijn alle van ongeveer gelijke omvang en worden hele [[toonafstand]]en genoemd. De kleinere intervallen zijn ongeveer van halve omvang van de grotere en worden halve toonafstanden genoemd.

WordenDiatoniek de hele toonafstanden verder opgedeeldstaat in halve toonafstanden dan spreekt mentegenstelling vantot [[chromatiek]].

Het toonmateriaal bestaat per octaaf uit de zeven tonen[[Stamtoon|stamtonen]] met de namen C, D, E, F, G, A en B, of met de namen do, re , mi, fa, so(l), la, ti(si), (doti). DeDaarnaast kunnen toonafstandenvan tussenelke dezestamtoon tonen zijnafgeleid achtereenvolgensworden :door heel,[[Chromatiek|chromatische]] heel,[[Alteratie half, heel, heel, heel en half(muziek)|alteraties]].

In de [[Pythagorese stemming|Pythagorese systematiek]] zijn de tonen gebaseerd op de reine [[kwint]] met een verhouding 2:3. Gerekend vanuit doA, zowel omhoog als omlaag, ontstonden de volgende verhoudingen, naar die tijd dalend genoteerd:

! width=50 | miE

! width=50 | reD

! width=50 | doC

! width=50 | tiB

! width=50 | laA

! width=50 | soG

! width=50 | faF

! width=50 | miE

Omgerekend voor de toonladder beginnendvan op doC worden de verhoudingen:

! width=50 colspan=2| doC

! width=50 colspan=2| reD

! width=50 colspan=2| miE

! width=50 colspan=2| faF

! width=50 colspan=2| solG

! width=50 colspan=2| laA

! width=50 colspan=2| tiB

! width=50 colspan=2| doC

Daaruit is te zien dat een hele [[toonafstand]] gelijk is aan 9/8 en de halve toonafstand gelijk is aan 256/243. Dit is zeer regelmatig, maar de grote en kleine [[terts (muziek)|terts]] zijn achtereenvolgensrespectievelijk 81/64 en 32/27, wat te veel afwijkt van de waarden 5/4 en 6/5 in de [[reine stemming]]. De grote terts is een factor 81/80, het [[didymische komma]], te groot en de kleine een factor 80/81 te klein.

In de reine stemming zijn de verhoudingen in de toonladder van doC:

! width=50 colspan=2| doC

! width=50 colspan=2| reD

! width=50 colspan=2| miE

! width=50 colspan=2| faF

! width=50 colspan=2| soG

! width=50 colspan=2| laA

! width=50 colspan=2| tiB

! width=50 colspan=2| doC

Bij de oude grieken waren de toonsystementoonsytemen opgebouwd uit [[tetrachord]]en, een reeks van 4 tonen met een omvang van een kwart. Oorspronkelijk verwees de term 'diatoniek' naar een van de drie geslachten van deze tetrachorden (diatonisch, chromatisch en enharmonisch). Twee van deze tetrachorden werden, aaneensluitend of gescheiden door een hele toon, gestapeld om tot een toonladder te komen.

* [[Ionisch (toonladder)|Ionisch]] ('''doC reD miE faF soG laA tiB doC'''), de huidige majeur toonladder

* [[Dorisch (toonladder)|Dorisch]] ('''reD miE faF soG laA tiB doC reD''')

* [[Frygisch (toonladder)|Phrygisch]] ('''miE faF soG laA tiB doC reD miE''')

* [[Lydisch (toonladder)|Lydisch]] ('''faF soG laA tiB doC reD miE faF''')

* [[Mixolydisch (toonladder)|Mixolydisch]] ('''soG laA tiB doC reD miE faF soG''')

* [[Aeolisch (toonladder)|Aeolisch]] ('''laA tiB doC reD miE faF soG laA'''), de huidige natuurlijke mineur toonladder

* [[Locrisch]] ('''tiB doC reD miE faF soG tiA B''')