Eufemisme: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Dagelijks gebruik: ongebruikelijk jargon verwijderd |
Er gaat iets mis. Ik ga dit herstellen even geduld svp |
||
Regel 7:
== Oorsprong van eufemismen ==
Met name onderwerpen die aan een hevige maatschappelijke beroering onderhevig zijn, geven aanleiding tot het ontstaan van eufemismen.
Zo werd in vroeger tijden verzachtenderwijs gesproken van de ''gave Gods'' of (wat minder eufemistisch) de ''zwarte dood'' voor de [[pest (ziekte)|pest]] en van ''tuberculose'' (naar de medische omschrijving ''Mycobacterium Tuberculosis'') ter vervanging van ''tering'' en ''witte pest''. Spoedig was ook het woord ''tuberculose'' beladen en sprak men van ''tbc'' en vervolgens van ''tb''. Naarmate de machteloosheid om deze ziekten te bestrijden groter werd, nam het aantal eufemismen navenant toe.
== Toepassingen ==
Eufemismen worden gebruikt om onaangename zaken te beschrijven met woorden die van zichzelf niet aanstootgevend zijn. Dit is met name nogal eens gewenst in [[public relations]] en [[politiek]]. Enkele typische voorbeelden in het [[Nederlands]]:
* ''[[Reorganisatie]]'' wanneer er sprake is van een ingrijpende "sanering" (ook een eufemisme in dit verband) met vele ontslagen.
* ''Prijsaanpassing'' wordt meestal gebruikt in communicatie en klinkt neutraler dan "prijsverhoging", hoewel het in de praktijk vaak precies hetzelfde betekent.
* In ambtelijk [[jargon]] wordt wel het woord ''[[amoveren]]'' gebruikt voor het afbreken van een huis dat door overheidsplannen niet kan blijven bestaan.''<ref>[http://www.joostdevree.nl/shtmls/slopen.shtml
* ''Creatief omspringen met de belastingwetgeving'' is eigenlijk belastingen ontduiken.▼
* ''[[ruimen (vee)|Ruimen]]'' staat voor het volledig afmaken van een veestapel.▼
* ''Familiedrama'' staat voor (meervoudige) moord met zelfmoord.
* ''Ongewenst bezoek'' staat voor ''[[inbraak]]''.
Regel 26 ⟶ 27:
===Sarcasme ===
De mooie of vriendelijker voorstelling kan soms ook [[sarcasme|sarcastisch]] bedoeld zijn, bijvoorbeeld "de boel verbouwen" voor vernielen en de term "liquidatie" (een term voor finale schuldvereffening uit het [[faillissement]]srecht) werd zo bijvoorbeeld een [[Synoniem (taalkunde)|synoniem]] voor moord. In dit soort gevallen is er dus geen sprake van een eufemisme in eigenlijke zin.
Of een woord of uitdrukking een eufemisme is hangt vaak af van de context (zie bovenstaande voorbeelden). De uitdrukking ''visueel gehandicapt'' kan worden beschouwd als een eufemisme voor het woord ''[[blindheid|blind]]'', maar kan ook worden gebruikt om mensen met een beperkte gezichtshandicap aan te duiden. Hetzelfde geldt voor ''gehoorgestoord'' ter vervanging van ''[[doof]]''.
Regel 50:
== Woordverandering ==
Als een zin of woord in een eufemisme verandert, vervalt de oude betekenis meestal. Dit verschijnsel wordt in het Engels ''taboo deformation'' genoemd. In een eufemisme veranderde woorden laten in de taal sporen achter. Uit de studie van het [[Indo-Europees]] zijn verschillende voorbeelden bekend. Voorbeelden zijn de woorden voor ''[[beren|beer]]'' (*rktos) en ''[[wolf]]'' (*wlkwos). Deze woorden hebben een moeilijke [[etymologie]] door de taboo deformation. Het [[Germaanse talen|Germaanse]] woord ''beer'' betekent ''bruine man''. Het Slavische [[equivalent (taalkunde)|equivalent]] (*''medu-ed-'') betekent ''honing-eter''.
De connotatie van een woord verandert sneller dan de [[denotatie]]. Hierdoor is het spreken in eufemismen vrij [[subjectief]].
=== Tredmolen van het eufemisme ===
Eufemismen zijn sterk aan slijtage onderhevig. Door het veelvuldige gebruik ervan worden het vrijwel altijd na kortere of langere tijd zelf juist taboewoorden. Dit kan op den duur leiden tot een hele cyclus van woorden die aanvankelijk een verzachtende functie hadden en gaandeweg weer vervangen moesten worden. In de taalkunde heet dit proces de "tredmolen van het eufemisme".<nowiki><ref>[https://books.google.nl/books?id=2MwuAgAAQBAJ&pg=PT241&lpg=PT241&dq=eufemisme+tredmolen&source=bl&ots=eGrPgZpD3f&sig=As8z5Ehoj-ztardhGZNzmEh8MoE&hl=nl&sa=X&ei=g0XeVNajF83vOYbxgMgC&ved=0CFcQ6AEwCQ#v=onepage&q=eufemisme%20tredmolen&f=false {{aut|Brian Christian}}, ''Een wedstrijd in menselijkheid'', Uitgeverij Contact, 2011]</ref></nowiki>
Enkele voorbeelden van op deze manier ontstane "eufemismenreeksen" in het Nederlands:
* ''poetsvrouw - werkster - schoonmaakster - huishoudelijke hulp - interieurverzorgster-interieurhygiëniste''
Regel 67 ⟶ 65:
Een eufemisme kan de vorm hebben van een [[allusie]].
Stijlfiguren die tot op zekere hoogte verwant zijn aan het eufemisme zijn het [[understatement]] en de [[litotes]]. Een belangrijk verschil is dat deze twee laatste stijlfiguren niet noodzakelijkerwijs betrekking hebben op iets negatiefs. Daarnaast is het effect ervan vaak juist versterkend, in plaats van verzachtend zoals bij eufemismen.<nowiki><ref></nowiki>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/274/eufemisme_understatement/ ''Eufemisme / understatement'', taaladvies.net]</ref>''<ref name=":0" /> ▼
▲* ''Creatief omspringen met de belastingwetgeving'' is eigenlijk belastingen ontduiken.
▲Stijlfiguren die tot op zekere hoogte verwant zijn aan het eufemisme zijn het [[understatement]] en de [[litotes]]. Een belangrijk verschil is dat deze twee laatste stijlfiguren niet noodzakelijkerwijs betrekking hebben op iets negatiefs. Daarnaast is het effect ervan vaak juist versterkend, in plaats van verzachtend zoals bij eufemismen.<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/274/eufemisme_understatement/ ''Eufemisme / understatement'', taaladvies.net]</ref>
▲* ''[[ruimen (vee)|Ruimen]]'' staat voor het volledig afmaken van een veestapel.
Exact tegengesteld aan het eufemisme is het [[dysfemisme]].
| |||