Botjes Zandgat: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Correctie: oostkant in bezit van gemeente. Van der Valk was ook geïnteresseerd. |
Aamvullingen: == Cultuurwaarde, historie, archeologie == Aardgasleidingen. Zwembaai. wf |
||
Regel 1:
'''Botjes Zandgat''' (ook wel '''Botjeszandgat''', '''Botjes gat''' of '''Botje Zandgat''' genoemd) is een [[zandgat|zandput]] in de Groningse gemeente [[Menterwolde (gemeente)|Menterwolde]].
De exploitatie van het gebied toont een beeld dat typerend is voor de maatschappelijke ontwikkeling van Nederland
== Ligging, vorm, afmeting en profiel ==
Regel 7:
Botjes Zandgat wordt omringd door akkers en ligt vijfhonderd meter ten westen van [[Uiterburen (plaats)|Uiterburen]], een tussen [[Zuidbroek (Groningen)|Zuidbroek]] en [[Noordbroek]] gelegen buurtschap. De plas is ingeklemd tussen de Botjesweg in het westen en de doodlopende Nieuweweg in het oosten. Deze wegen zijn verbonden door [['t Veen|Het Veen]], een weg en buurtschap langs de zuidkant van de plas. Op de hoek van de Botjesweg en Het Veen ligt de [[Joodse begraafplaats (Zuidbroek)|Joodse begraafplaats]] van Zuidbroek. Aan de oostkant gaat Het Veen over in de Drostenlaan, een naam die verwijst naar [[Drostenborg]], een monumentaal landhuis uit 1875, en naar de gelijknamige [[heerd]] die er voordien stond.
=== Vorm en afmeting ===
Regel 18:
== Zandwinning ==
Zand uit deze afgraving is in de jaren 1907 en 1908 gebruikt bij de aanleg van de [[Spoorlijn Zuidbroek - Delfzijl|Spoorlijn Zuidbroek – Delfzijl]], die in 1910 geopend werd. Van [[Noordbroek]] tot [[Nieuw-Scheemda]] en verder naar [[Nieuwolda]] en [[Weiwerd (dorp)|Weiwerd]] bestond de ondergrond uit [[veen (grondsoort)|veen]], dat afgegraven werd door grote aantallen arbeiders, zelfs uit [[Sliedrecht]] en [[Hendrik-Ido-Ambacht]], die gehuisvest werden in een loods in Noordbroek. De uitgraving werd opgevuld met [[ophoogzand]] uit Botjes Zandgat.<ref>[http://members.home.nl/jp.de.groot/bouman.html Levensherinneringen van Geert Reinder Bouman] Geraadpleegd 9 december 2015</ref>
Gemechaniseerde zandwinning in Botjes Zandgat vindt sinds de [[1950-1959|jaren vijftig]] plaats en zou tot omstreeks 2020 voortgezet kunnen worden. Het bedrijf Zeldenrust Zandexploitatie, dat de concessie in 1995 overgenomen heeft, schat dat Botjes Zandgat in totaal circa 6 miljoen [[kubieke meter]] zand zal kunnen opleveren, voornamelijk voor levering in de provincie Groningen. Na afloop van de concessie zal de exploitant de oevers zodanig afgewerkt opleveren aan de gemeente Menterwolde, dat het terrein in te richten is voor recreatie.<ref name = "PROJECTOMSCHRIJVING" />
Regel 34:
* In 2007 werd overwogen de natuurwaarde te ontwikkelen en het zandgat te gebruiken voor [[waterberging]].<ref>[http://www.menterwolde.nl/document.php?fileid=513&m=1&f=98daedd4fe5229641b53a81d4fc2372f&attachment=1&c=1307 Visie Waterplan Scheemda-Menterwolde - 'Noaberschap in wotter', oktober 2007] Geraadpleegd 14 november 2009</ref>
* In januari 2009 tekenden ''De Borgmeren B.V.'' en de gemeente een intentieverklaring voor de bouw van zestig chalets, waarbij het recreatiegebied buiten de directe omgeving van de chalets openbaar en gratis toegankelijk zou blijven. De gemeenteraad ging unaniem akkoord.<ref>[http://www.menterinfo.nl/node/1973 Raadsvergadering 29 januari 2009, gemeente Menterwolde] Geraadpleegd 14 november 2009</ref> Met het oog op de plannen had de gemeente in 2008 aan de oostzijde van de plas grond ter waarde van een half miljoen euro aangekocht voor een ontsluitingsweg. Mede omdat later in 2009 aan de noordkant van de plas een stuk grond ter grootte van een voetbalveld inschaarde en in het water verdween, bleken de plannen onuitvoerbaar en haakte De Borgmeren af.
* In het ''[[Bestemmingsplan (Nederland)|bestemmingsplan]] Botjeszandgat'' uit 2011 is over de chalets en de waterberging niets meer terug te vinden. Toen de eigenaar in 2011 de zandwinning wilde uitbreiden, hebben de gemeente en de exploitant afspraken gemaakt over aanleg van faciliteiten voor [[dagrecreatie]], zoals nutsvoorzieningen en toileteenheden. Sinds augustus 2011 is de zuidelijk deel van de westoever ingericht als recreatiebad met dagstrand. Dit deel heeft de naam ''Botjes Zwembaai'' gekregen. Het is overigens niet erkend als officieel zwemwater. Er is toezicht, maar dat is niet speciaal gericht op de veiligheid en de gemeente wijst aansprakelijkheid bij ongevallen af.
* Aan de schuine noordwestkant, op de plaats van de zandzuiginstallatie en bij de broedwanden van de oeverzwaluw, zal de exploitant na beëindiging van de winning recreatievoorzieningen aanleggen die de natuur niet ernstig verstoren. Een deel van de oever zal geschikt gemaakt worden voor [[drijvend huis|drijvende recreatiewoningen]]. Verder komen er bij deze oever speelduinen. Een deel wordt geschikt gemaakt voor survivalspel en tegelijk door aanplant van braamstruiken onaantrekkelijk gemaakt voor zwemmers en strandrecreanten. === Inpassing in de omgeving ===
De landschapsrichting in het gebied is oost-west, wat te zien is aan de akkers, die oost-west georiënteerd zijn. Na afloop van de zandwinning wil de gemeente daarom de contouren aan de noord- en zuidzijde van de plas benadrukken met begroeiing. De andere contouren worden zo ingericht, dat het landschap open blijft, met op de oostoever een breed zandpad
Op de noordoever zullen [[zomereik]]en en inheemse planten komen, met enkele onderbrekingen om vanaf de oever het water te kunnen zien. Langs de zuidzijde, die gemeente-eigendom is, wordt niets veranderd aan de bestaande begroeiing met struiken en een bomenlint langs Het Veen.
== Veiligheid en recreatie ==
Regel 54 ⟶ 55:
=== Pijpleidingen ===
Dicht bij de put liggen gaswinputten van de [[Nederlandse Aardolie Maatschappij|NAM]] en leidingen van de NAM en de [[Gasunie]]. Naast [[hogedrukleiding]]en zijn dit zogenaamde [[condensaatleiding]]en, met een mengsel van vloeibaar en gasvormig aardgas onder hoge druk. Bij een eventuele breuk of ontploffing lopen mensen in een straal van honderd meter groot gevaar op verbranding en ander letsel. Ten noordwesten, westen en zuiden van de plas volgen de pijpleidingen
Het risico van calamiteiten wordt zeer klein geacht, maar de gemeente moet hiermee rekening houden bij de inrichting van het gebied. De leidingen langs de Botjesweg liggen op vijftig meter van de put, die langs Het Veen op honderd. Daar mogen wel voorzieningen zoals parkeerplaatsen aangelegd worden, maar geen zit- en ligplekken voor recreanten of andere voorzieningen die groepen mensen uitnodigen om lang aanwezig te zijn. Dergelijke groepsvoorzieningen moeten op minstens 23 meter van de leidingen gepland worden.
== Inzakkingen en veiligheid ==
Regel 75 ⟶ 76:
Aan de zuid- en oostzijde van de plas vindt spontane [[natuurontwikkeling]] plaats. De gemeente wil dit proces enigszins begeleiden en staat hier geen recreatie toe. Werkzaamheden voor gebiedsontwikkeling moeten bij voorkeur van juli tot oktober plaatsvinden, buiten broed- en voortplantingsseizoen van [[vogels]], [[zoogdieren]] en [[amfibieën]], maar in de actieve periode van zoogdieren en amfibieën, zodat deze niet in hun winterrust gestoord worden.<ref>[http://files.planviewer.nl/ruimtelijkeplannen/19/1987/NL.IMRO.1987.01BuBOTBP0012011-0401/tb_NL.IMRO.1987.01BuBOTBP0012011-0401_2.pdf Grontmij : Verkenning natuurwaarden Botjeszandgat te Zuidbroek] Geraadpleegd 9 december 2015</ref>
== Cultuurwaarde, historie, archeologie ==
=== Bodem ===
De benamingen ''Botjesweg'' en ''Botjes Zandgat'' verwijzen naar Feiko Botjes, de enige nakomeling van het boerenechtpaar Eltjo Botjes en Grietje Edzes. Hij werd geboren in 1872, trouwde in 1897 met Talka Frederika Jutting en boerde vanaf dat jaar tot 1921 aan de [[Uiterburen (plaats)|Uiterburen]], ten oosten van de huidige plas.<ref>[https://www.wiewaswie.nl/personen-zoeken/zoeken/document/a2apersonid/579292022/srcid/18892386/oid/31 Geboorteakte Feiko Botjes] Geraadpleegd 9 december 2015</ref> Hij was eigenaar van een boerderij met drie [[hectare]] land. Destijds werd er soms handmatig zand afgegraven en was er een [[schietbaan]] in het ruige terrein.<ref>[http://beeldbankgroningen.nl/beelden/detail/4b64c45c-eb6c-948e-769b-18e8369bb132/media/822089f6-ef21-ea0a-1322-4277519816c7 Foto en bijschrift van de afgraving, [[Veenkoloniaal Museum]]] Geraadpleegd 9 december 2015</ref>▼
Er zijn geen aanwijzingen voor archeologische of natuurhistorische bodemschatten in dit gebied.
=== Landgebruik als cultuurfenomeen ===
De exploitatie van het gebied toont een beeld dat typerend is voor de maatschappelijke ontwikkeling van Nederland vanaf het einde van de negentiende eeuw.
Een beginfase van terloopse zandwinning rond het begin van de [[twintigste eeuw]] wordt gevolgd door een georganiseerde maar grotendeels nog handmatige uitgraving voor de [[Spoorlijn Zuidbroek - Delfzijl|Spoorlijn Zuidbroek – Delfzijl]]. Over de periode vanaf de [[Eerste Wereldoorlog]] tot de jaren van schaarste na de [[Tweede Wereldoorlog]] zijn er weinig gegevens bekend, maar het is aan te nemen dat er ook toen zand gewonnen werd.
De [[Wederopbouw#Wederopbouw in Nederland|wederopbouw]] leidde tot een enorme vraag naar grondstoffen en zal aanleiding gegeven hebben tot de industriële zandwinning vanaf de [[1950-1959|jaren vijftig]]. Aan het eind van dat decennium wordt het [[aardgasveld van Slochteren]] ontdekt en vanaf de [[1960-1969|jaren zestig]] werden winputten en behandelingsinstallaties voor gas aangelegd.
In de [[1980-1989|jaren tachtig]] komt er meer aandacht voor immateriële zaken, zoals natuurwaarde, veiligheid en recreatie. Een typerend voorval vindt plaats in 1986: de provincie Groningen geeft opdracht om een talud onmiddellijk te slechten vanwege een onveilige situatie, maar de werkgroep Avifauna Groningen kan op het nippertje uitstel bedingen, omdat er oeverzwaluwen broeden. Deze soort, die in de jaren zeventig uit Nederland dreigde te verdwijnen, herstelde zich in de vooral door de toegenomen kennis en aandacht voor broedmogelijkheden.
Vanaf de jaren tachtig tot 2009 probeert de gemeente een grootschalige recreatievoorziening van de grond te krijgen, terwijl dagrecreatie wegens onveiligheid verboden wordt.
Sinds de grote inscharing in 2009 benadert de overheid de relatie met burgers en bedrijven anders: het verbieden en ingrijpen maakt plaats voor preventie, proactieve regelgeving en toezicht, waarbij de overheid samenwerkt met de exploitant. In 2011 wordt een bestemmingsplan goedgekeurd, waarin exploitant en gemeente zich al voorbereiden op het einde van de zandwinning in 2020 of later. De behoefte aan dagrecreatie wordt erkend met de aanleg van Botjes Zwembaai.
== Feiko Botje – benaming ==
▲De benamingen ''Botjesweg'' en ''Botjes Zandgat'' verwijzen naar Feiko Botjes, de enige nakomeling van het boerenechtpaar Eltjo Botjes en Grietje Edzes. Hij werd geboren in 1872, trouwde in 1897 met Talka Frederika Jutting en boerde vanaf dat jaar tot 1921 aan de [[Uiterburen (plaats)|Uiterburen]], ten oosten van de huidige plas.<ref>[https://www.wiewaswie.nl/personen-zoeken/zoeken/document/a2apersonid/579292022/srcid/18892386/oid/31 Geboorteakte Feiko Botjes] Geraadpleegd 9 december 2015</ref> Hij was eigenaar van een boerderij met drie [[hectare]] land. Destijds werd er soms handmatig zand afgegraven en was er een [[schietbaan]] in het ruige terrein.<ref>[http://beeldbankgroningen.nl/beelden/detail/4b64c45c-eb6c-948e-769b-18e8369bb132/media/822089f6-ef21-ea0a-1322-4277519816c7 Foto en bijschrift van de afgraving, [[Veenkoloniaal Museum]]] Geraadpleegd 9 december 2015</ref> In de jaren 1907 en 1908 werd er ophoogzand afgegraven voor de aanleg van een nabijgelegen spoorlijn.
== Externe link ==
| |||