Zandgat: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
zandgat: de > het |
Update Botjes Zandgat. wf. Inscharing meestal door te steile taluds. |
||
Regel 2:
[[Bestand:Maasplassen2.jpg|{{largethumb}}|Maasplassen bij [[Roermond (stad)|Roermond]]]]
Een '''zandgat''', '''zandput''', '''zandwinput''' of '''grindgat''' is een met water gevulde [[afgraving|uitgraving]] in het landschap ten behoeve van de [[zand]]- en [[grind|grindwinning]]. Ze zijn soms veertig meter diep
Aanduidingen zoals ''zandafgraving'' en ''zandgroeve'', die vooral in Vlaanderen wel gebruikt worden, hebben een iets andere betekenis dan ''zandgat:'' ze kunnen zowel naar natte als droge winning verwijzen.
Het verschil is vanaf [[rivier]]en vaak zichtbaar aan het feit dat voor een zandgat een toegang gemaakt is, om met een [[Emmerbaggermolen|baggermolen]] of [[zandzuiger]] het gat in te kunnen varen en met [[beunschip|beunschepen]] of bakken het zand en grind daarna over de rivier af te voeren. Zand- en grindvervoer over water is vele malen goedkoper dan over de weg of via het spoor.<ref>[http://www.vaart.nl/log/pivot/entry.php?id=727 VAART archief: 'Lage vervoerstarieven reëel gevaar zand en grind']</ref> Stroomopwaarts en dichtbij de [[stroombedding]] vindt men grind en het grofste zand, stroomafwaarts en verder van de rivier kan door de lagere [[stroomsnelheid]] ook fijner zand bezinken. Dit geldt uiteraard ten opzichte van de oorspronkelijke stroom; rivieren verleggen voortdurend hun bedding als de mens niet ingrijpt. Zoals te verwachten was vindt men langs de rivieren voornamelijk rivierzand, maar in Noord- en West-Nederland zijn er zandgaten met [[marien]] zand.▼
== Grind, zand en klei ==
▲Het verschil tussen kleiputten en zandgaten is vanaf [[rivier]]en vaak zichtbaar
==Gebruik==
Zandgaten worden soms ingericht als [[vluchthaven (scheepvaart)|vluchthaven]] en [[overnachtingshaven]] voor de [[binnenvaart]]. Voorbeelden: [[Overnachtingshaven]] [[IJzendoorn]] en [[Overnachtingshaven Haaften]] langs de [[Waal (rivier)|Waal]]. Bij Haaften liggen verder in de [[Crobsewaard]] zandgaten die als [[natuurgebied]] aangewezen zijn en een voormalig zwembad; elders geldt vaak hetzelfde, maar er bestaan ook putten die geen bepaald gebruik hebben.
Met schaarser wordend zand en een grotere druk op de beschikbare ruimte is de tendens om de gaten dieper en de oevers steiler te maken, wat een recreatieve functie lastig maakt. Bij diepe putten is het onderste water gewoonlijk vrijwel donker, wat de natuurontwikkeling sterk belemmert. Diepe delen van zandgaten zijn ongeschikt als zwemwater, omdat zeer koud water uit de soms tientallen meters diepe putten kan opwellen, wat gevaar voor [[spierkramp|kramp]], [[Hypothermie|onderkoeling]] en [[verdrinking]] geeft.
Van veel gaten zijn de verbindingen met het open water afgesloten na het beëindigen van de winning. Een reden hiervoor is dat de dekkende kleilaag, die voor de zandwinning afgegraven moest worden, soms niet verhandelbaar is en dan weer op een gemakkelijke plaats teruggestort wordt; ook angst voor verontreiniging vanuit de rivier speelt soms een rol, en een rondom lopende oever is voor beheer en landbouw praktisch.
De [[Kaliwaal]] in Druten is in gebruik als [[slibdepot|depot]] voor verontreinigd slib, de [[IJzeren Man (Vught)|IJzeren Man]] in Vught is een gebied voor [[dagrecreatie]] met zwembad, [[sportvissen|visstekken]] en kleine [[pleziervaart]] met een restaurant en toeristische basisvoorzieningen. Hier is geen verbinding met open water: de stoombaggermolen die dit gat groef, werd ter plekke gebouwd en later ontmanteld.
De [[Maasplassen]] in [[Limburg (Nederland)|Nederlands Limburg]] zijn grintgaten die deels aangewezen zijn als natuurgebied, maar die anno 2009 ook het grootste aaneengesloten gebied van Nederland vormen dat == Noord-Nederland ==
In Noord-Nederland wordt marien zand gewonnen. Zandgaten komen er minder voor dan langs de rivieren, maar [[RTV Noord]] telde er in 2009 zo'n dertig in [[Groningen (provincie)|Groningen]] en vijftig in [[Drenthe]].<ref>[http://www.rtvnoord.nl/nieuws/indexwm.asp?actie=totaalbericht&pid=84496 Diepe zandgaten bij RTV Noord] Bezocht 14 november 2009</ref> Voorbeelden zijn [[Jonkers Zandgat]] bij het Drentse [[Gasselte]] en [[Botjes Zandgat]] in Groningen. Het eerste is met een dijkje in een diep deel en een ondiep recreatief deel gesplitst. In [[Botjes Zandgat]]
==Zandgat als naam==
| |||