Jan Dismas Zelenka: verschil tussen versies

'''Jan (Lukas Ignatius) Dismas Zelenka''' ([[Louňovice pod Blaníkem]] ([[Duits]]: ''Launowitz''; in [[Bohemen]]), [[16 oktober]] [[1679]] – [[Dresden]], [[23 december]] [[1745]]) was een [[Tsjechië|Tsjechisch]] [[contrabassist]] en [[componist]].

Over zijn leven is weinig bekend. Vast staat dat hij [[Johann Sebastian Bach]] en zonen persoonlijk heeft gekend en dat Bach hem tot de belangrijkste componisten van zijn tijd rekende. Aan het begin van de twintigste eeuw was zijn werk vrijwel geheel in de vergetelheid geraakt. Pas sinds de jaren zeventig wordt zijn werk weer met enige regelmaat uitgevoerd.

Zelenka ontving zijn eerste muzieklessen waarschijnlijk van zijn vader, de cantor en organist van Launowitz, nabij [[Praag]]. Hij bezocht daarna zeer waarschijnlijk het Jezuïetencollege Collegium Clementinum te Praag, waaraan hij in de periode 1704-1723 ook enkele composities leverde. In 1709 was hij als musicus verbonden aan de huishouding van de adellijke Praagse Von Hartigfamilie. In 1710-1711 verhuisde hij naar [[Dresden]], waar hij als bassist in de hofkapel van [[August de Sterke]] werd aangenomen. Dit orkest, waaraan Zelenka voor de rest van zijn leven verbonden bleef, groeide gaandeweg uit tot een van de beste orkesten van Europa.

De jaren 1716-19 stonden voor Zelenka in het teken van studie en verdieping. Veel blijft over deze periode onduidelijk. Bezocht hij in deze jaren inderdaad Venetië, waarvoor in 1715 in de hofkas geld vrijgemaakt werd? En was hij daar enige tijd leerling van de componist [[Antonio Lotti]]? In elk geval verbleef hij vanaf [[1716]] met grote regelmaat in [[Wenen]], waar hij onderricht kreeg in [[contrapunt]] van de in zijn tijd vermaarde keizerlijke kapelmeester [[Johann Joseph Fux]]. In Wenen gaf Zelenka zelf ook les in contrapunt aan [[Johann Joachim Quantz]].

[[Bestand:Zelenka,_Jan_Dismas.JPG|thumb|right|Gedenksteen voor Jan Dismas Zelenka op de oude katholieke begraafplaats in Dresden]]

In 1726 begon Zelenka een lijst op te stellen van zijn composities. Ondanks zijn grote inzet voor de Dresdense hofkapel in deze jaren (hij nam veelvuldig de plaats in van de ziekelijke kapelmeester Heinichen) behield hij het magere salaris van een gewoon orkestlid. Toen Heinichen in 1729 stierf, nam Zelenka al diens verantwoordelijkheden op zich. Het is uit enkele petities aan zijn werkgever duidelijk dat de componist vergeefs verwachtte dat hij Heinichen zou opvolgen. Waarschijnlijk omdat hij de modieuze nieuwe opera in zijn stad wilde bevorderen, benoemde de Dresdense keurvorst in 1733 niet de traditionele Zelenka, maar de jongere aanstormende operacomponist [[Johann Adolf Hasse]] tot kapelmeester. In plaats daarvan ontving de oudere componist enkele jaren later de nieuwe titel 'Kerkmuziekcomponist' en een verhoging van zijn salaris.

Hij stierf in 1745, ongehuwd, enkele dagen voor [[Kerstmis]]. Er is geen enkel schilderij of afbeelding van hem bekend. Ook over zijn persoon is vrijwel niets bekend: in de negentiende eeuw merkt een musicoloog op dat tijdgenoten hem beschouwden als “een gereserveerde, bijgelovige katholiek, maar ook een respectabele, stille, eenvoudige man”.{{Bron?|Wie?|2014|12|04}}

* 6 Sonates "a due con due bassi obligati"'', voor hobo (of viool) fagot, cello en bc (ca. 1720-1721, ZWV 181)

* {{en}} [http://www.wissensdrang.com/zwv.htm Catalogue (ZWV) of compositions by Jan Dismas Zelenka]