Betar (zionisme): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→‎Zie ook: Cat.egorie
k WOI en WOII voluit, links
Regel 1:
'''Betar''' of '''Beitar''' ([[Hebreeuws]]: בית"ר, uitspraak: Bee-tar) is een Zionistische Joodse Jeugdvereniging die in 1923 door [[Revisionistisch zionisme|Ze'ev Jabotinsky]] (andere spelling: Jabotinski, uitspraak: Zjabotinski) in [[Riga]], [[Letland]] is opgericht als [[Revisionistisch zionisme|Revisionistische Zionistische]] jeugdbeweging en joodse weerbaarheid. Betar speelde voor de onafhankelijkheid van Israël in 1948 een grote rol bij de [[illegale immigratie]] van Europese Joden naar het toenmalige Britse Mandaatgebied Palestina. Veel [[Likoed]]-politici, onder wie [[Menachem Begin]], waren vroeger lid van Betar.
[[Bestand:Betar1.jpg|thumb|100px|right|Betar-logo]]
'''Betar''' of '''Beitar''' ([[Hebreeuws]]: בית"ר, uitspraak: Bee-tar) is een Zionistische Joodse Jeugdvereniging die in 1923 door [[Revisionistisch zionisme|Ze'ev JabotinskyJabotinski]] (andere spelling: JabotinskiJabotinsky, uitspraak: Zjabotinski) in [[Riga]], [[Letland]] is opgericht als [[Revisionistisch zionisme|Revisionistische Zionistische]] jeugdbeweging en joodse weerbaarheid. Betar speelde voor de onafhankelijkheid van Israël in 1948 een grote rol bij de [[illegale immigratie]] van Europese Joden naar het toenmalige Britse Mandaatgebied Palestina. Veel [[Likoed]]-politici, onder wie [[Menachem Begin]], waren vroeger lid van Betar.
 
== De naam Betar==
Regel 7:
==Geschiedenis==
=== Trumpeldor en Jabotinski ===
[[Bestand:Jab.jpg|thumb|100px|left|Ze'ev (Vladimir) Jabotinski in een uniform van het Joodse Legioen]] Trumpeldor (uitspraak: Troempeldor) en Jabotinski hadden tijdens WOde Eerste IWereldoorlog beiden in het Joodse Legioen van het Britse leger gediend. In 1914 hadden ze zelf in Caïro geijverd voor de oprichting van een Joodse eenheid binnen het Britse leger. Ze waren door het [[Ottomaanse Rijk|Ottomaans]]-Turkse bestuur van Palestina samen met andere Joden uit Palestina gezet en wilden de Britten als vrijwilliger steunen tegen de Turken, om het Ottomaanse bestuur van Palestina te verdrijven. In 1914/15 werd ''the Zion Mule Corps'' gevormd. Het telde zo'n 600 man, hoofdzakelijk joden die uit Palestina waren verdreven. Luitenant-generaal Patterson, een protestantse Ier, was de commandant, Trumpeldor ondercommandant en Jabotinski een officier. Deze eenheid werd ingezet bij de [[slag om Gallipoli]]. Later dienden Trumpeldor en Jabotinski nog samen in andere Britse legereenheden tijdens WOde Eerste IWereldoorlog.
[[Bestand:PikiWiki_Israel_433_Tel_Hai_תל_חי.jpg|thumb|200px|right|Betar-leden in Tel Chai, Palestina, 1929]]
Na WOde IEerste Wereldoorlog ontstond het Britse mandaatgebied Palestina. Dit omvatte ongeveer het huidige Israël inclusief de huidige [[Palestijnse gebieden]] op de [[Westelijke Jordaanoever]] en in de [[Gazastrook]] en [[Jordanië]]. Trumpeldor sneuvelde in 1920 in de noordelijke joodse buitenpost Tel Chai, dat toen onder Frans militair bestuur stond, samen met zeven andere joden, tijdens een vuurgevecht met een horde Arabieren of Bedoeïnen uit een [[Libanon|Libanees]] dorp. In Tel Chai, dat een paar kilometer ten westen van het huidige [[Kirjat Sjmona]] ligt, is ter herinnering daaraan een monument opgericht, een standbeeld van een leeuw met de laatste woorden die Trumpeldor had gesproken: "Een davar, tov lamoet be'ad artsenoe" ("Het geeft niet, het is goed om te sterven voor ons land"). Jabotinski werd in 1920 gearresteerd als commandant van de [[Hagana (organisatie)|Hagana]] in [[Jeruzalem]], toen een voor de Britse wet illegale paramilitaire organisatie, maar weer vrijgelaten.
 
=== Betar 1923 - WO II ===
Jabotinski brak in 1923 met de Algemene Zionistische Beweging, omdat hij die te socialistisch en te communistisch vond.
Leden van Betar droegen oorspronkelijk bruine, later ook zwarte uniformen. In Palestina droegen veel Betar-leden een lichtgekleurde korte broek. Ze zetten zich in voor de stichting van een joodseJoodse staat in het gehele [[Mandaatgebied Palestina]] (aan weerszijden van de [[Jordaan (rivier)|Jordaan]]) en de oprichting van een joodsJoods leger. Ze deden gevechtstraining met o.a. houten stokken, geweren en sabels.[[Bestand:PikiWiki Israel 850 Education in Israel אימון סיוף במקלות.jpg|thumb|140px|right|Betar-leiders, 1929]] Een lied dat Jabotinski in 1932 in Parijs had geschreven werd onmiddellijk het Betar-lied (Sjier Betar).
Jabotinski bleef tot zijn dood het hoofd van Betar. Jabotinski stierf in 1940 aan een hartaanval bij een bezoek aan een trainingskamp van Betar in de Verenigde Staten. De Engelsen hadden hem sinds 1930 de toegang naar Palestina ontzegd. In 1964, tijdens de regering Esjkol, is hij door toedoen van Menachem Begin herbegraven in Israël. [[David Ben-Gurion|David Ben-Goerion]] wilde er tijdens zijn regering geen toestemming voor geven.
 
Regel 22:
Er waren in Palestina diverse afsplitsingen van de [[Hagana (organisatie)|Haganah]], waaronder de Haganah Beth (De Tweede Haganah), waar veel Betar-leden lid van werden. Tussen 1937 en 1939 veranderde de naam van Haganah Beth in [[Irgun|Irgoen Tsvaï Leoemie]].
 
=== WOTweede IIWereldoorlog ===
 
Tijdens WOde IITweede Wereldoorlog hebben Betar-leden deelgenomen aan het verzet tegen de Duitse bezetting. In de bossen van Litouwen vocht Betar Litouwen o.l.v. Joseph Glazman samen met de partizanen tegen de nazi's. In andere gebieden stonden partizanen onverschillig of vijandig tegenover Betar.
Een aantal Betar-leden had in november 1939, direct na de Duitse en Russische invasie in Polen, een bewapende Joodse gevechteenheid opgericht, de [[Joodse Strijdersbond]] ŻZW (''Żydowski Związek Wojskowys''). Hierin zaten ook Irgoen-leden en Poolse officieren. Tijdens [[de Tweede Wereldoorlog]] vochten zo'n 200 à 450 man van de ŻZW samen met de ŻOB (Żydowska Organizacja Bojowa) in de opstand in het [[Getto van Warschau]] van april-mei 1943. Het grootste deel daarvan is gesneuveld.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is een zeer groot deel van de Joodse bevolking van Polen, Roemenië, Hongarije, Litouwen, Letland, Duitsland, Oostenrijk, Tsjechoslowakije en andere landen die in de Tweede Wereldoorlog door Duitsland bezet zijn geweest vermoord in concentratiekampen (zie [[Shoa]]). Na 1945 werd het verenigingsleven van Betar niet hervat in die landen.
Regel 38:
 
== Bekende personen die lid van Betar waren in Palestina/Israël ==
* [[Revisionistisch zionisme|Ze'ev JabotinskyJabotinski]], stichter van de [[revisionistisch zionisme|Revisionistische Zionistische beweging]];
* [[Aharon Zvi Propes]], eerste voorzitter van Betar bij de oprichting in 1923;
* [[Abba Achimeïr]], schrijver, journalist en historicus. Hij werd in 1930 de ideoloog van het zogenaamde "Maximalistische Revisionisme" en een van de drie oprichters van de radicaal-rechtse ''Briet haBirionim'', samen met de dichter Oeri Tsvi Greenberg en Josjoea Jeivin;