Derbent (stad): verschil tussen versies

 

== Geografie ==

 

 

Het natuurlijke reliëf bood de plaats een zekere beschutting. De heuvel waarop ze gesticht werd, wordt in het oosten begrensd door de zee en in het zuidwesten door een diep ravijn en de steile helling van de heuvel.

De oudst gevonden nederzettingen in de omgeving van Derbent ([[Kajakent]] en [[Dsjemikent]]) dateren uit de [[Bronstijd]]. De oudst gevonden sporen op de plek van de stad zelf dateren uit het eerste millennium v.Chr. De eerste tekenen van een plaats worden geplaatst tegen het einde van de 8e tot begin 7e eeuw v.Chr. en vonden plaats nabij de top van de heuvel. Deze plaats was destijds al meer dan 4 hectare groot en vormde een vesting aan deze doorgang tussen gebergte en zee. Het ontstaan van versterkingen hangt vermoedelijk samen met de toenemende rooftochten van de [[Scythen]] door de Kaukasus naar Voor-Azië. De Griekse historicus [[Herodotus]] verhaalt als een van de eersten over de 'Pas van Derbent' in de 5e eeuw v. Chr.

 

 

 

In de eerste eeuw groeide Derbent uit tot het belangrijkste handelscentrum van Kaukasisch Albanië. [[Strabo (historicus)|Strabo]] sprak van [[kameel|kamelen]][[karavaan|karavanen]] die met [[Indië (regio)|Indische]] en [[Babylonië|Babylonische]] waar via Derbent naar [[Sarmatië]] togen. Met de beginnende [[Grote Volksverhuizing|volksverhuizing]]en streken [[Sarmaten]] en [[Alanen]] neer in de regio rond Derbent. Tegen het einde van de 4e eeuw vestigden zich ook [[Hunnen]] ten noorden van de stad.

[[Bestand:Derbent summer.jpg|{{Largethumb}}|Gezicht op een deel van het fort van Derbent.]]

[[Bestand:Derbent gate2.jpg|{{Largethumb}}|Gezicht op een van de ingangen van de ongeveer 2500 jaar oude Sassanidencitadel.]]

 

Onder de 15e Sassanidische koning [[Yazdegerd II]] (438-457) werden de versterkingen van Derbent sterk uitgebreid en werd het huidige fort [[Naryn-Kala]] gebouwd. Yazdegerd II stichtte het als een stadsfort op de noordelijke grens van de Perzische gebieden dat deze belangrijke doorgang door de Kaukasus moest bewaken tegen aanvallen van de nomadische Hunnen en de [[Chazaren]]. Dit komt ook terug in de Perzische naam دربند; ''Derbend'' of ''Darband'' ("gesloten poorten", "bergpas", "bergkloof", "wachtpost" of "fort"). Van 488 tot 531 werden onder [[Kavad I]] en zijn zoon [[Khusro I|Chosro I]] de stenen muren vervangen en kreeg het fort de uitstraling die het tot op heden grotendeels heeft behouden. De deels 4 meter dikke en 18 meter hoge stenen muren met dertig torens gericht naar het noorden zijn tot op heden bewaard gebleven. De Armeense kroniekschrijver [[Movses Kaghankatvatsi]] schreef over "de wonderlijke muren, de bouw waarvoor de Perzische koningen ons land uitputten, waarvoor ze architecten aan lieten rukken en waarvoor bouwmaterialen lieten verzamelen met het oog op het bouwen van een groot bouwwerk, dat zich uitstrekt tussen het Kaukasusgebergte en de Grote Oostelijke Zee." Opgravingen in de jaren 1970 aan de andere zijde van de Kaspische Zee tegenover Derbent legden het oostelijke verlengstuk van de muur van Derbent bloot in de vorm van de [[Grote Muur van Gorgan]]. Vergelijkbare Sassanidische verdedigingswerken als massieve forten, garnizoenssteden en lange muren zijn ook aan oostzijde van de zee te zien. De totale ommuurde oppervlakte van de stad zelf had een grootte van 150 hectare, dat dan wel niet helemaal bewoond was in de Sassanidische periode, maar waarmee het voor vroeg middeleeuwse begrippen wel een ongewoon grote stad vormde. Deze uitbouw werd volgens een plan uitgewerkt en onderdeel van dit plan was ook een [[waterleiding]]stelsel. De stad werd daarop in de 5e en 6e eeuw tot een bloeiend centrum voor handel en handwerken (de belangrijkste Sassanidische stad in de Kaukasus), alsook voor de verspreiding van het christelijk geloof in de Kaukasus.

Met de val van [[Kalifaat van de Abbasiden]] in de 10e eeuw verdween echter ook de macht van de Arabieren in de Kaukasus; de lokale dynastie van de [[Hasjemiden]] (Хашемиды) nam eind 10e eeuw de macht over in de stad (die geleidelijk aan haar oude naam herkreeg) en stichtte het [[Emiraat Derbent]], dat tussen 1067 en 1071 werd veroverd door de Turkse [[Seltsjoeken]]. In de 12e eeuw werd er opnieuw een kortstondig onafhankelijk vorstendom gevestigd, dat wist te overleven tot 1239. In de 10e tot 13e eeuw streden de heersers uit Derbent vaak tevergeefs tegen hun christelijke buurland [[Sarir]], dat vaak de machtspolitiek bepaalde in de stad, maar het emiraat wist dit land te overleven.

 

 

=== Perzen, Ottomanen en Russen ===

 

Daarop werd in 1743 het [[Kanaat Derbent]] in het leven geroepen, een staat onder het Perzisch bestuur van [[Nadir Sjah (Perzië)|Nadir Sjah]]. Vanaf 1758 regeerde kan [[Fətəli van Quba|Fətəli]] van [[Kanaat Quba|Quba]] de stad.