|
}}
[[Bestand:Jan Matejko-Batory pod Pskowem.jpg|thumb|260px|Jan Matejko, "Batory bij Pskov" ''De belegering van Pskov'']]
De '''Lijflandse Oorlog''' van [[1558]] tot [[1583]], ook wel de '''[[Noordse Oorlogen#Eerste Noordse Oorlog|Eerste Noordse Oorlog]]''' genoemd, was de eerste fase in een langdurig militair conflict tussen het [[tsaardom Rusland]] en haar westelijke buren over de macht in de gebieden die nu [[Estland]] en [[Letland]] vormen.
== Achtergrond ==
Tegen [[1560]] was de [[Lijflandse Confederatie]] danig verzwakt door de [[Reformatie]], terwijl haar oosterbuur Rusland sterker was geworden na de vernietiging van de [[islam]]itische [[kanaat|kanaten]] [[Kanaat Kazan|Kazan]] en [[Kanaat Astrachan|Astrachan]]. De Russische tsaar [[Ivan IV van Rusland|Ivan IV]] eiste dat de Lijflandse Confederatie enorme belastingen betaalde (40.000 [[taler]]) aan het [[prinsbisdom Dorpat]].
De Russische [[tsaar]] [[Ivan IV vanbesloot Rusland|Ivantot IV]]een eisteinvasie datvan de Lijflandse Confederatie enorme belastingen betaalde (40.000 [[taler]]) aan het [[prinsbisdom Dorpat]]. Het geschil eindigde met een Russische invasie in [[1558]]. Russische troepen bezetten [[Tartu|Dorpat]] en [[Narva (Estland)|Narva]], en belegerden [[Tallinn|Reval]]. Het doel van de tsaar was om toegang te krijgen tot de [[Oostzee]].
== Verloop ==
Dit ging echter in tegen de belangen van andere landen. In 1561 werd de zwakke [[Lijflandse Orde]] ontbonden.
Russische troepen vielen in 1558 de Lijflandse Confederatie en bezetten [[Tartu|Dorpat]] en [[Narva (Estland)|Narva]], en belegerden [[Tallinn|Reval]].
*[[Koerland]] werd toegewezen aan [[Koninkrijk Polen (1385-1569)|Polen]], dat in 1569 een unie vormde met het [[groothertogdom Litouwen]], het [[Pools-Litouwse Gemenebest]]. De laatste [[Grootmeester (ridderorde)|grootmeester]] der [[Lijflandse Orde]], [[Godhard Kettler (1517-1587)|Godhard Kettler]], werd de eerste leider van het Poolse vazal-[[hertogdom Koerland en Semgallen]]. ▼*[[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweden]] breidde zijn territorium in [[Estland (gebied)|Estland]] uit.
*[[Denemarken-Noorwegen|Denemarken]] verkreeg het eiland [[Saaremaa (eiland)|Saaremaa]].
▲*Dit ging echter in tegen de belangen van andere landen. In 1561 werd de zwakke [[Lijflandse Orde]] ontbonden. [[Koerland]] werd toegewezen aan [[Koninkrijk Polen (1385-1569)|Polen]], dat in 1569 een unie vormde met het [[groothertogdom Litouwen]], het [[Pools-Litouwse Gemenebest]]. De laatste [[Grootmeester (ridderorde)|grootmeester]] der [[Lijflandse Orde]], [[Godhard Kettler (1517-1587)|Godhard Kettler]], werd de eerste leider van het Poolse vazal-[[hertogdom Koerland en Semgallen ]] [[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweden]] breidde zijn territorium in [[Estland (gebied)|Estland]] uit en [[Denemarken-Noorwegen|Denemarken]] verkreeg het eiland [[Saaremaa (eiland)|Saaremaa]].
[[Erik XIV van Zweden]] en [[Frederik II van Denemarken]] zonden troepen om hun nieuwe gebieden te beschermen. In 1561 gaf de stadsraad van [[Tallinn|Reval]] in Estland zich over aan Zweden. Reval werd een bruggenhoofd voor de verder Zweedse expansie in de landen ten oosten van de Oostzee. Tegen 1562 bevond Rusland zich in oorlog met de koninkrijken [[Koninkrijk Polen (1385-1569)|Polen]] en [[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweden]]. De legers van de tsaar waren in eerste instantie succesvol. Zowel [[Polatsk|Polotsk]] (1563) als [[Pärnu]] (1575) werden ingenomen en [[Groothertogdom Litouwen|Litouwen]] werd tot [[Vilnius]] onder de voet gelopen. ▼
[[Erik XIV van Zweden]] en [[Frederik II van Denemarken]] zonden troepen om hun nieuwe gebieden te beschermen. In 1561 gaf de stadsraad van [[Tallinn|Reval]] in Estland zich over aan Zweden. Reval werd een bruggenhoofd voor de verdere Zweedse uitbreiding in de gebieden ten oosten van de Oostzee.
Na eerdere vredesvoorstellen afgewezen te hebben, bevond de tsaar zich in [[1579]] in een moeilijke positie. De [[Opritsjnina]] (Опричнина) hadden de Russische economie danig verstoord. Litouwen (vanaf 1385 ([[Unie van Kreva]]) al een [[personele unie]] met Polen) had zich in de [[Unie van Lublin]] met Polen verenigd, waar in 1576 de energieke leider [[Stefan Batory]] de touwtjes in handen had genomen. Niet alleen heroverde Batory Polotsk, maar ook [[Belegering van Pskov|belegerde hij Pskov]] (1579). In 1581 nam een huurlingenleger van Zweden onder [[Pontus de la Gardie]] de strategische stad [[Narva (Estland)|Narva]] in. ▼
▲[[Erik XIV van Zweden]] en [[Frederik II van Denemarken]] zonden troepen om hun nieuwe gebieden te beschermen. In 1561 gaf de stadsraad van [[Tallinn|Reval]] in Estland zich over aan Zweden. Reval werd een bruggenhoofd voor de verder Zweedse expansie in de landen ten oosten van de Oostzee. Tegen 1562 bevond Rusland zich in oorlog met de koninkrijken [[Koninkrijk Polen (1385-1569)|Polen]] en [[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweden]]. De legers van de tsaar waren in eerste instantie succesvol. Zowel [[Polatsk|Polotsk]] (1563) als [[Pärnu]] (1575) werden ingenomen en [[Groothertogdom Litouwen|Litouwen]] werd tot [[Vilnius]] onder de voet gelopen.
▲Na eerdere vredesvoorstellen afgewezen te hebben, bevond de tsaar zich in [[1579 ]] in een moeilijke positie. De [[Opritsjnina]] (Опричнина) hadden de Russische economie danig verstoord. Litouwen (vanaf 1385 ([[Unie van Kreva]]) al eenin [[personele unie]] met Polen , de [[Unie van Kreva]]) had zich in de [[Unie van Lublin]] met Polen verenigd, waar in 1576 de energieke leider [[Stefan Batory]] de touwtjes in handen had genomen. Niet alleen heroverde Batory Polotsk, maar ook [[Belegering van Pskov|belegerde hij Pskov]] (1579). In 1581 nam een huurlingenleger van Zweden onder [[Pontus de la Gardie]] de strategische stad [[Narva (Estland)|Narva]] in.
== Vredesverdragen ==
Uiteindelijk, in 1582, werd de [[Vrede van Jam Zapolski]] getekend tussen Rusland en Polen waarbij Rusland haar claim op Lijfland liet vallen. Het volgende jaar sloot de tsaar ook vrede met Zweden. Onder de [[Vrede van Plussa]] verloor Rusland [[Narva (Estland)|Narva]] en de zuidkust van de [[Finse Golf]], haar enige toegang tot de Oostzee.
== Nasleep ==
De situatie werd 12 jaar later ongedaan gemaakt door de [[Vrede van Tyavzine]] waarmee een nieuwe oorlog tussen Zweden en Rusland beëindigd werd.
| 