Plautdietsch: verschil tussen versies

'''Plautdietsch''' is de internationaal bekende aanduiding voor de oude, eigen taal van [[mennonieten]] of [[mennistenmenisten]]. Deze vredesgezinde [[wederdopers]], zich later [[doopsgezinden]] noemend, waren oorspronkelijk volgelingen van een [[Friesland|Friese]] [[pastoor]] uit [[Witmarsum (Nederland)|Witmarsum]], [[Menno Simons]]z. (1496-1561). Deze was door bijbelstudieBijbelstudie tot eigen [[evangelie|evangelische]] inzichten gekomen. Hij trad in [[1536]] uit de kerk en trok predikend door [[Duitsland]], maar werd daarbij steeds met vervolging bedreigd.

Plautdietsch, meer fonetisch gespeld [Ploat dietsj], betekent letterlijk hetzelfde als ''Platdiets''. Deze aanduiding wordt in het Nederlands een enkele keer ook wel voor het Plautdietsch gebruikt,<ref> [http://www.poolsepolder.nl/in_a_polish_polder/platdiets/platdiets_taal.html www.poolsepolder.nl/in_a_polish_polder/platdiets/platdiets_taal; Een minderheid op drift]</ref> hoewel dat enige verwarring kan geven, omdat met [[Platdiets]] doorgaans een streektaal in de Belgische provincie [[Luik (provincie)|Luik]] wordt aangeduid. Het is een saillant punt dat ook in de algemeen gehanteerde naam ''Plautdietsch'' de vorm ''dietsch'' bewaard is gebleven, en dat die niet is samengevallen met ''Plattduutsch'' (''Nederduits''), wat eerder te verwachten was geweest. Met een term als ''Platdiets'' kan nooit verwezen worden naar ''Platduits'', want in het Duits komt het woord ''Diets'' niet voor. Aan te nemen is, dat deze fonologische variant terug te voeren is op de samenstelling van de eerste groepen gebruikers, die voor een belangrijk deel uit de lage landen afkomstig waren. Deze hoefden zich weinig aan te passen aan andere Nederduits sprekende mennonieten. In de 16e eeuw bestond er nog geen [[standaardnederlandsStandaardnederlands]], maar bestond de volkstaal uit een aantal [[dialecten]], zoals de situatie ook in de middeleeuwen was. De Nederlandse, of met de middeleeuwse term [[Diets]]e dialecten vormden aan de oostelijke kant van ons taalgebied een continuüm met de aangrenzende Nederduitse. De term voor de Nederlandse taal, c.q. dialecten was in de periode volgend op de middeleeuwen ''Nederduits''. Er was geen fundamenteel verschil, en voor een deel is dat nu nog zo: sprekers aan weerszijden van onze huidige oostgrens kunnen elkaar tot diep in hun achterland wederzijds verstaan in hun eigen dialect. Pas later hebben het Algemeen (Beschaafd) Nederlands en het Hoogduits de rol als cultuurtalen overgenomen in het gebied waar in de zestiende16e eeuw alleen vloeiende overgangen bestonden.

Zo is het ook te begrijpen, dat het Plautdietsch als een [[Afleiding (taalkunde)|derivaat]] van diverse Nederduitse dialecten is ontstaan, en zich vervolgens zowel van het huidige Nederlands als van het huidige [[Nedersaksisch]] / [[Nederduits]]. is gaan onderscheiden. Het onderstaande tekstvoorbeeld van het ''Onze Vader'' in de vier betrokken taalvariëteiten laat ook duidelijk zien dat het Plautdietsch een tussenvorm is tussen het Nederlands en het Nedersaksisch / Nederduits. De basis van deze taal is het 16de16e-eeuwse [[Oostnederduits]] of ''Weichselplatt'', een van de vele varianten van het [[Nederduits]], dat sedert de late middeleeuwen als [[lingua franca]] en handelstaal werd gesproken van [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]] tot [[Finland]].[[Bestand:Wisla tussen elblag en gdansk.jpg|thumb|250px|''De Weichsel ten zuiden van [[Gdańsk]]'']]

Gevluchte Nederduits sprekende mennonieten, deels afkomstig uit de lage landen en die kennis van waterbeheer meebrachten, vormden een [[kolonie (nederzetting)|kolonie]] in [[Polen|Poolse]] [[polder]]gebieden, namelijk in de delta van de [[Wisła (rivier)|Weichsel]] ([[Wisła (rivier)|Wisła]]). Het ''Weichselplatt'' werd met de komst van de [[Pruisen]] in de Poolse polder, net als het [[Neder-PruisischNederpruisisch]], door het [[Hoogduits]] verdrongen. Thuis bleef men Plautdietsch spreken. Zie ook: [[Nederlandse invloed op het Nederduits]].