Systema naturae: verschil tussen versies

Linnaeus publiceerde de eerste editie van de ''Systema naturae'' in 1735, gedurende zijn verblijf in Nederland. Zelf had hij niet de middelen om het werk te laten drukken maar [[Jan Frederik Gronovius]] was zo onder de indruk van het systematisch ordening van het werk dat hij het samen met de Schotse arts [[Isaac Lawson]] financierde, en uitgaf. Zoals gebruikelijk voor wetenschappelijke werken uit die tijd werd het gepubliceerd in het [[Latijn]]. In het boek gaf Linnaeus een classificatie van de natuurlijke wereld, en enkele overdenkingen daarbij. Hij verdeelde de natuur hierbij in het [[Mineraal|mineralenrijk]] (''Regnum lapideum''), het [[planten]]rijk (''Regnum vegetabile'') en het [[dierenrijk]] (''Regnum animale''). Het dierenrijk isverdeelde onderverdeeldhij onder in zes klassen: I Viervoeters (inclusief de mens), II [[Vogels]], III Amfibieën ([[reptielen]] en [[amfibieën]]), IV [[Vissen (dieren)|Vissen]] (inclusief [[walvissen]]), V [[Insecten]] (geleedpotigen) en VI Wormen (alle overige [[ongewervelden]], en een ongenummerde klasse ''Paradoxa'', waarin monsters en fabeldieren behandeld werden, zoals de [[Hydra van Lerna|hydra]], de [[Eenhoorn (fabeldier)|eenhoorn]], de [[satyr]], de [[Feniks|phoenix]], de [[Draak (fabeldier)|draak]] en de ''Bernicla'', die 's winters [[Eendenmosselen|eendenmossel]], 's zomers [[rotgans]] is).

De classificatie van het plantenrijk in het boek was geen natuurlijke indeling, maar één volgens Linnaeus' nieuwe, kunstmatige, systeem waarbij soorten met hetzelfde aantal [[meeldraden]] werden behandeld als een klasse, en daarbinnen soorten met het zelfde aantal [[Stijl (plant)|stijlen]] als een orde. Zijn classificatie voor het dierenrijk was een meer natuurlijke dan die van het plantenrijk. Zo was hij de eerste die de mensen niet als aparte groep behandelde, maar bij de [[primaten]] indeelde (als Anthropomorpha). In Linnaeus' opvatting was het werk een systematische catalogus van [[God (christendom)|God’s]] schepping; hij groepeerde organismen die op elkaar leken omdat ze op die manier eenvoudig in het werk te vinden waren. Hij was er daarbij niet op uit om ([[Evolutie|evolutionaire]]) verwantschapsrelaties tussen de soorten aan te duiden. De eerste editie telde twaalf pagina’s. De inhoud iswas, op de observaties die hij over de rijken schreef na, niet veel meer dan een geordende opsomming van geslachtsnamen (bij de planten geen enkele soort, bij de mineralen en dieren hier en daar een soortnaam). ErHij wordtgaf geen beschrijvingenkele gegevenbeschrijving.

In 1740, toen Linnaeus al weer in Zweden was, liet hij bij Gottfried Kiesewetter, in Stockholm, de tweede druk verschijnen. Deze was uitgebreid tot 80 pagina's in octavoformaat, en samengebonden met de 23 pagina's omvattende tweede druk van ''Fundamenta botanica''. Al voor het uitgeven van de tweede druk had Linnaeus van Gronovius gehoord dat er in Halle, zonder dat hij erin gekend was, een vertaling van de eerste druk van het werk was verschenen. Linnaeus autoriseerde die later als "derde druk". Wezenlijk verschilt de tweede druk niet van de eerste: de volgorde (mineralen, planten, dieren) is dezelfde, er worden alleen meer geslachten genoemd eben ijbij de dieren wat meer soorten.

De zesde editie, in 1748 verschenen in Stockholm, was weer volledig van Linnaeus' hand. Deze editie verschilt sterk van de vorige. De volgorde is omgekeerd, en nu wordt het dierenrijk als eerste behandeld. Bij de dieren wordt bijna geen geslacht meer zonder soorten genoemd. De ''Paradoxa'' worden niet meer vermeld. Bij de planten nog steeds geen soortnamen maar het aantal geslachten is sterk uitgebreid. Van deze druk verscheen weer een bewerking met Duitse namen, en een volledig in het Zweeds vertaalde druk van alleen het deel over planten.

Van de tiende, en achteraf bezien belangrijkste, druk, verscheen deel 1 in 1758 bij Salvi in Stockholm. In deze, ten opzichte van eerdere drukken, sterk uitgebreide editie verving hij de klasse ''Quadrupedia'' (viervoeters) door ''Mammalia'' ([[zoogdieren]]), en schaarde daar voor het eerst ook de [[walvissen]] onder, die hij eerder nog bij de vissen had ondergebracht. Slechts in uitzonderlijke gevallen, zoals bij de mens, gaf hij ook een beschrijving. Bij veruit het grootste deel van de soorten volstond hij met het geven van een ''nomen trivialatriviale'',<ref>Dit zijn de nu nog steeds gebruikt binaire namen.</ref> een ''nomen specificum legitimum'',<ref>De wetenschappelijke naam zoals die tot in Linnaeus' tijd gebruikelijk was: een Latijnse beschrijvende naam die uit een zin van tot wel twaalf woorden kon bestaan.</ref> en verder een of meer synoniemen, dus eerder door andere auteurs gepubliceerde namen van dezelfde soort. De beschrijving van de soort is dan ook niet bij Linnaeus maar bij de geciteerde auteur(s) te vinden. In de ruim 800 pagina's van deel 1 benoemde hij 4378 diersoorten in 312 geslachten. Vanaf deze 10e editie voerde Linnaeus, nadat hij dat in ''[[Species plantarum]]'' in 1753 al voor de planten had gedaan, ook voor de dieren het consequent gebruik van de [[binominale nomenclatuur]] in voor '''alle''' soorten (dus ook die uit monotypische geslachten). Dit laatste is er de reden van dat het boek later, bij afspraak onder zoölogen, is aangewezen als beginpunt van de zoölogische nomenclatuur.

Van de tiende druk verscheen in Halle een [[roofdruk]], bewerkt en van een voorwoord voorzien door Johann Joachim Lange. Dit is vermoedelijk het werk dat Linnaeus bedoelde met 11e druk. De laatste druk die nog onder redactie van Linnaeus verscheen was de twaalfde, die door Lars Salvi in Stockholm werd uitgegeven. Deel 1 was zo ver uitgegroeid dat het in twee banden gesplitst moest worden. Bij de twaalfde druk verscheen wél een deel 3, over het mineralenrijk. Waar de eerste druk nog slechts twaalf pagina's dubbel folio besloeg, telde deze laatste ruim dertig jaar later ongeveer 2300 pagina's octavo. Van 1767 tot 1770 werd in Wenen nog een dertiende druk uitgegeven die op de titelpagina na identiekeidentiek is aan de twaalfde.

== EditiesOverzicht van edities ==