Fra Mauro-wereldkaart: verschil tussen versies

[[Bestand:FraMauroDetailedMap.jpg|thumb|250px|De wereldkaart van fra Mauro (het zuiden is bovenin te vinden).]]
De '''''fra Mauro-wereldkaart''''' is een ''[[mappa mundi]]'' uit 1459 van de bekende wereld aan de vooravond van het [[tijdperk van de grote ontdekkingen]]. De [[Republiek Venetië|Venetiaanse]] monnik [[fra Mauro]] († 1460) maakte de kaart in opdracht van de Portugese koning [[Alfons V van Portugal|Alfons V]] (1432-1481). De rijk gedecoreerde kaart is een hoogtepunt in de middeleeuwse [[cartografie]] en bevindt zich in de [[Biblioteca Marciana]] te Venetië.

Fra Mauro leefde in het klooster van San Michele op het eiland [[Isola di San Michele]] in de [[lagune van Venetië]]. Het klooster behoorde toe aan de orde van de [[camaldulenzers]], een kluizenaarstak van de [[benedictijnen]]. In zijn jonge jaren had fra Mauro veel gereisd als handelaar en soldaat en na zijn toetreding tot de kloosterorde ontwikkelde hij zich tot een gerenommeerd kaartenmaker.

Met een diameter van bijna twee meter is de ''fra Mauro-wereldkaart'' het grootste exemplaar van de traditionele, circulaire ''mappae mundi'', zoals de [[Hereford Mappa Mundi]] (c. 1300) en de [[Catalaanse Wereldatlas]] (1375). De kaart plaatst het zuiden bovenin, vermoedelijk onder [[Islamitische wetenschap|islamitische]] invloed.<ref>Sinds de tiende eeuw deden Arabische kaartenmakers dit op deze wijze, om [[Mekka]] in het centrum van de kaart te krijgen</ref>

De weergave van de Middellandse Zee en omstreken werd ontleend aan de [[portolaan|portolanen]] van de vijftiende eeuw. Dit maakte de lengte van deze zee aanzienlijk kleiner dan op traditionele kaarten, gebaseerd op de toonaangevende Griekse geograaf [[Claudius Ptolemaeus|Ptolemaeus]] (87-150). Europa werd als gevolg hiervan een stuk kleiner afgebeeld.

Fra Mauro was de eerste cartograaf die de informatie uit ''[[Il Milione]]'', het verslag van de reizen van [[Marco Polo]] (1254-1324), systematisch gebruikte in zijn werk. De gebruikte namen in het gedeelte van China (''Cathay'') zijn duidelijk ontleend aan Marco Polo. Voor de oostkust van Azië zijn de eilanden [[Java (eiland)|Java]] en [[Japan]] (''[[Cipangu]]'') voor het eerst op een westerse kaart weergegeven. Behalve van Marco Polo zijn ook de invloeden van diens navolger [[Odoric van Pordenone]] († 1331) en van de Venetiaanse koopman [[Niccolò da Conti]] (1395-1469) merkbaar.

De afbeelding van het zuiden van Afrika op de kaart wijkt af van zowel oudere ''mappae mundi'' als van die van Ptolemaeus. De laatste beschouwde de Indische Oceaan als een binnenzee die niet bereikbaar was vanuit de Atlantische Oceaan. Fra Mauro toonde Afrika echter als een schiereiland dat alleen in het noordoosten aan Azië vastzat en ver ten zuiden van de evenaar uitliep in een punt. Een smal kanaal scheidt het continent van een groot eiland in het zuidoosten, genaamd ''Diab'' ([[Madagaskar]]). In de zuidelijke oceaan is een schip afgebeeld. In de begeleidende tekst schreef fra Mauro dat het ging om een [[jonk]] die rond 1420 vanuit India tweeduizend mijl voorbij de ''Cavo de Diab'' naar de ''Isola Verde'' had gevaren.<ref>oorspronkelijke tekst bij Palchetta, pagina 179:"Circa hi ani del Signor 1420 una naue ouer çoncho de india discorse per una trauersa per el mar de india a la uia de le isole de hi homeni e de le done de fuora dal cauo de diab e tra le isole uerde e le oscuritade a la uia de ponente e de garbin per 40 çornade, non trouando mai altro che aiere e aqua, e per suo arbitrio iscorse 2000 mia e declinata la fortuna i fece suo retorno in çorni 70 fina al sopradito cauo de diab. E acostandose la naue a le riue per suo bisogno, i marinari ubitch uno ouo de uno oselo nominato chrocho, el qual ouo era de la grandeça de una bota d'anfora, e la grandeça de l'oselo era tanta che da uno piço de l'ala a l'altro se dice esser 60 passa, e con gran facillità lieua uno elefante e ogni altro grando animal e fa gran dano a li habitanti del paexe et è uelocissimo nel suo uolar".</ref> Dit lijkt een duidelijke verwijzing naar de expedities van de Chinese admiraal [[Zheng He]], die tussen 1405 en 1433 zeven grote reizen naar het gebied van de Indische Oceaan leidde. De zesde expeditie van 1421-1422 bezocht verschillende plaatsen aan de oostkust van Afrika.

Onderzoekers speculeren volop over welke bronnen fra Mauro hier heeft gebruikt. De vorm van Afrika heeft overeenkomsten met de [[Geschiedenis van Korea|Koreaanse]] [[Kangnido-wereldkaart]] van 1402, hetgeen zou duiden op een Chinese bron. De Engelse auteur [[Gavin Menzies]] stelt in zijn boek ''1421. Het jaar waarin China de Nieuwe Wereld ontdekte'' zelfs dat fra Mauro via Niccolò da Conti op de hoogte was van Chinese ontdekkingsreizen rond [[Kaap de Goede Hoop]] naar de [[Kaapverdische eilanden]] (de ''Isola Verde'') en uiteindelijk Amerika. Deze speculaties worden door de meeste historici niet serieus genomen. Piero Falchetta, verantwoordelijk voor de afdeling oude kaarten van de Biblioteca Marciana, ziet in zijn analyse van de ''fra Mauro-wereldkaart'' geen aanwijzingen voor Chinese invloeden. Hij ziet wel parallellen met een islamitische cartografische traditie, die terug te voeren is op de [[Perzische Rijk|Perzische]] [[geleerde]] [[Al-Biruni]] (973 - 1048) en op het werk van [[Muhammad al-Idrisi]] (1100-1166), de Arabische geograaf aan het hof van de [[Koninkrijk Sicilië|Siciliaanse]] koning [[Rogier II van Sicilië|Rogier II]]. Ook zouden bepaalde plaatsnamen verwijzen naar [[Ethiopië|Ethiopische]] bronnen. Afgezanten van de Ethiopische keizer [[Zara Yaqob|Zar'a Ya`qob]] bezochten in de jaren 1430 het [[concilie van Ferrara-Florence]] om over de hereniging van de Griekse en de Latijnse Kerken te onderhandelen.<ref>Palchetta, pagina 96-100</ref>

Voor de Portugese opdrachtgevers betekende fra Mauro's weergave van Afrika in ieder geval dat hun pogingen om rond Afrika te zeilen hoopvol waren. Ten tijde van de vervaardiging van de kaart merkten de Portugese zeevaarders dat de kust bij [[Guinee]] naar het oosten afboog. In de jaren 1470 merkten ze dat ze nog een duizenden kilometers zuidelijker moesten varen alvorens de Indische Oceaan bereikt kon worden. In 1488 bereikte [[Bartolomeu Dias]] Kaap de Goede Hoop en tien jaar later toonde de reis van [[Vasco da Gama]] aan dat [[Indië (regio)|Indië]] inderdaad overzee te bereiken was.

Bestand:FraMauro1420Ship.png|Detail van de jonk ten zuiden van Afrika met de begeleidende tekst

{{appendixAppendix|2=

{{referencesReferences}}