Reinder Zwolsman: verschil tussen versies

Zwolsman werd geboren als jongste van zeven kinderen van een [[loods (scheepvaart)|zeeloods]]. Na de [[Hogereburgerschool|HBS]] te hebben voltooid volgde Zwolsman een jaar lang een opleiding tot onderwijzer, en daarna enige tijd een zangopleiding aan het [[Koninklijk Conservatorium (Den Haag)|Koninklijk Conservatorium]]. Zwolsman begon zijn carrière echter in het aannemingsbedrijf van zijn oom in [[Scheveningen]] dat in 1933 [[failliet]] ging, waarna Zwolsman onder eigen naam makelaarsactiviteiten ging verrichten.

Hij kreeg een ernstig auto-ongeval, met de gevolgen waarvan hij nog jarenlang zal kampen. Mede tengevolge hiervan ging Zwolsman op 12 september 1938 failliet; het faillissement werd enige weken later weer opgeheven. Vervolgens kocht hij de lege NV ABEX (aanneming-, bouw- en exploitatiebedrijf), waarin hij zijn activiteiten onderbracht.

Vanaf januari 1945 raakte het verzet betrokken bij het plegen van overvallen op [[zwarthandelaar|zwarthandelaren]] en hamsterende boeren. Omdat ook de SD tot taak had de zwarthandel te bestrijden, deed Zwolsman zich daarbij soms voor als SD agent. Dit bracht sommigen van de aanwezigen in de veronderstelling dat Zwolsman een handlanger van de Duitsers was.

Als gevolg van Zwolsman’s dubbelspelactiviteiten en met name omdat hij zich daarbij soms jegens derden voordeed als SD agent, werden van diverse kanten beschuldigingen tegen hem geuit. Ook zijn rol bij het optreden tegen zwarthandelaren, als lid van een arrestatieteam na de bevrijding en bij de uitlevering van Hillesheim werden hem verweten. Op [[7 december]] [[1945]] werd hij gearresteerd en hij zat bijna 10 maanden in voorarrest. Procureur-generaal Mr [[J. Zaaijer]], belast met de opsporing en vervolging van oorlogsmisdaden bij het [[Bijzonder Gerechtshof]] besloot een onderzoek in te stellen naar de handel en wandel van Zwolsman in de oorlog. In het bijzonder verweet Zaaijer hem de uitlevering van Hillesheim en de gepleegde overvallen op zwarthandelaren, voor welke feiten hij hem liet vervolgen. Het Gerechtshof achtte de overvallen niet rechtmatig, maar legde terzake geen straf op, omdat de overvallen waren gepleegd met het doel de vijand te benadelen. Terzake de uitlevering van Hillesheim werd hij vrijgesproken. Het Hof erkende dat het doel, de bescherming van de groep Alsem, het zwaarst moest wegen. Het Hof overwoog verder dat ter terechtzitting was gebleken dat Zwolsman zich voor de nationale zaak op velerlei gebied verdienstelijk had gemaakt, grote financiële offers had gebracht en niet de opbrengsten van de gepleegde overvallen aan zichzelf ten goede had doen komen, maar juist aan goede doeleinden had besteed.<ref>De Jong t.a.p., blz 436</ref>

Toen toch nog belastende geluiden werden gehoord, liet Mr Zaaijer schriftelijk aan de advocaat van Zwolsman weten dit ten zeerste te betreuren. Hij gaf aan dat hij Zwolsman nooit had gezien als landverrader of collaborateur en dat hij evenmin had getwijfeld aan de goede Nederlandse gezindheid van Zwolsman. Het was er hem vooral om te doen het openbare gerucht om de persoon van Zwolsman door een onpartijdig onderzoek en beslissing te beëindigen. Zaaijer schreef: “De onaangenaamheden die Zwolsman als gevolg van de tegen hem behandelde strafzaak ondervindt, kan niet het gevolg zijn van de voor hem zo bijzonder gunstige beslissing van het Bijzonder Gerechtshof, welke niet zuiver formeel was, maar duidelijk een goedkeurend oordeel gaf over Zwolsmans gedragingen en de strekking van een rehabilitatie had”.<ref>brief dd. 14 april 1948{{feitBron?||2012|02|11}}</ref>

Na de oorlog richtte Zwolsman zich met zijn beursgenoteerde bouwmaatschappij Verenigde Aannemings Bedrijven v/h Zwolsman, op de vele plannen die in het hele land ontwikkeld werden voor de [[wederopbouw]] van Nederland, en de bijbehorende gelden. Gedurende de [[1950-1959|jaren vijftig]] introduceerde het bedrijf de zogenaamde prefabricage-bouwmethode. Het had bouwprojecten lopen ter waarde van honderden miljoenen guldens. In heel Nederland leverde Zwolsman nieuwbouwwijken met duizenden woningen tegelijk op, maar hij richtte zich vooral op [[Den Haag]]. In 1959 bouwde hij de nieuwe [[Scheveningse pier|Pier van Scheveningen]] in opdracht van de [[Exploitatie Maatschappij Scheveningen|E.M.S.]]. Na een reeks fusies en overnames noemde hij zijn bouwbedrijf vanaf 1960 Intervam.<br />

Ook voor het Haagse centrum had Zwolsman een Plan-Nervi in petto. Zwolsman sprak van een project met internationale allure en schermde met belangstelling van Amerikaanse investeerders. Op de kavel, in Den Haag bekend als het [[Wijnhavengebied]], moesten hotels, winkels, woningen en parkeergarages komen. Blikvanger was een 130 meter hoge [[kantoortoren]], waarvoor Zwolsman de [[Rijksgebouwendienst]] hoopte te interesseren. De provincie [[Zuid-Holland]] voelde echter niets voor de massale kantoortoren en ging in 1964 al dwarsliggen.<br />

Samen met [[Royal Dutch Shell|Shell]] begint Zwolsman begin jaren zestig met de bouw en exploitatie van benzinestations. Sindsdien zou hij zich blijvend inzetten voor de vestiging van een benzinestation op of nabij zijn bouwlocaties.<br />

De naoorlogse architectuur werd algemeen al vrij snel zeer lelijk gevonden en ook Zwolsman ontsnapte niet aan dat sentiment. Omdat het [[ministerie van Volkshuisvesting]] regelmatig zijn bouwplannen dwarsboomde, weigerde hij in 1963 zijn Kurhaushotel ter beschikking te stellen voor de [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie|NAVO]]-conferentie in Scheveningen. Hiermee probeerde hij de Nederlandse regering soepelheid te doen tonen bij zijn bouw- en verbouwingsaanvragen. De gemeente Den Haag was furieus. De Haagse burgemeester [[Hans Kolfschoten|Kolfschoten]] veegde in zijn nieuwjaarstoespraak voor 1964 de vloer aan met Zwolsman’s plannen en beschuldigde hem van [[megalomanie]]. Door het gedoe met de [[piratenzender]] [[TV Noordzee|R.E.M.]], het opknippen van de geliefde horecaketen Ruteck’s en het koketteren met zijn vermogen van honderden miljoenen tijdens interviews met [[KRO|KRO's]] [[Brandpunt (televisieprogramma)|Brandpunt]] wekte Zwolsman de indruk zich boven alles en iedereen verheven te voelen. Hij wantrouwde de pers en richt dus een eigen tijdschrift op, de E.M.S.-monitor, onder redactie van de schrijver [[Leonard Huizinga]]. Later in 1964 brandde het O., K. en W.-gebouw aan de Zwarteweg in Den Haag af, een door de Hagenaars zeer geliefd theater. Zwolsman gaf toe, 2 miljoen gulden winst te maken op de verzekeringsuitkering, die overigens geheel werd geherinvesteerd in de verbouwing van het Scheveningse circustheater.<ref>(Leidse Courant 31 december 1964)</ref> Dit voedde de geruchten over brandstichting, hoewel daarvoor nooit bewijzen zijn gevonden. Branden zullen Zwolsman blijven achtervolgen; villa Backershagen sneuvelde in de vlammen en veel later werden ook de Scheveningse hotels Palace en Grand Hotel door brand verwoest, hoewel die toen al waren verkocht aan [[Bouwbedrijf Bredero]].<br />

Begin [[1970-1979|jaren zeventig]] was Zwolsman een van de meest gehate figuren in Den Haag en ook zijn oorlogsverleden bleek opeens verre van vergeten. In diezelfde periode ging het bergafwaarts met de Zwolsman-bedrijven. Vele kleine beleggers verloren hun in aandelen E.M.S. belegde geld, evenals Zwolsman zelf. Een deel van het onroerend goed werd overgenomen door de Amsterdamse handelaar [[Maup Caransa]]. De E.M.S. verkocht zijn Scheveningse bezittingen in 1973 voor 56 miljoen gulden aan Bouwbedrijf Bredero, naar eigen zeggen omdat hij het getreuzel van de gemeente inzake besluitvorming beu was.<ref>(Nieuwe Leidse Courant, Leidsch Dagblad, Leidse Courant, verslaggeving 1964 - 1970, 1975)</ref> In 1974 kreeg Zwolsman een auto-ongeluk; hij kon maar ternauwernood uit zijn brandende [[Bentley]] gered worden. Na dit ongeluk kreeg Zwolsman last van [[hoofdpijn]]aanvallen, die hem dwongen met pensioen te gaan.