Maupoleum: verschil tussen versies

De totstandkoming van het Maupoleum lag geheel in lijn met het grotestadsdenken - beter bekend als [[Cityvorming]] - van de toenmalige stadsbestuurders, dat begonnen was met het [[Algemeen Uitbreidingsplan|AUP]]: [[Algemeen Uitbreidingsplan]]. In de [[1930-1939|jaren dertig]] van de [[20e eeuw]] had de [[gemeente Amsterdam]] het als praktische toekomstvisie voor Amsterdam gepresenteerd. Dit plan voorzag in een sterk groeiende hoofdstad, met een navenant groeiende infrastructuur. Daar hoorden grote gebouwen (zoals het Maupoleum) en brede wegen bij, een zienswijze die dertig jaar later alleen nog maar sterker leek te hebben postgevat. De [[Wibautstraat (Amsterdam)|Wibautstraat]] en [[Weesperstraat]] waren inmiddels zulke brede stadswegen, en nog meer stonden op de planning. Onderdeel van die uitbreidingen was het doortrekken van voornoemde straten dwars door de [[Nieuwmarktbuurt]]. In de [[Jodenbreestraat]] was de asfaltweg ondertussen ook verbreed en het leek slechts een kwestie van tijd voor de snelweg langs [[Centraal Station|Amsterdam Centraal]] over de [[Prins Hendrikkade]] er zou liggen. De betreffende [[middelpunt|Centrum]]buurten moesten toch op de schop voor de aanleg van de [[metro (vervoermiddel)|metro]] - het leken 'twee vliegen in één klap' te worden.

Het liep echter anders. De Amsterdammers hadden genoeg van de als megalomaan ervaren uitbreidingsdrift van hun bestuurders en riepen die uiteindelijk een halt toe met een langlopende keten van protesten. Het ideaal van de [[1960-1969|jaren zestig]], de eerder genoemde [[Cityvorming]], was inmiddels massaal verlaten; men wilde wonen in het centrum van de stad, en niet naar torenflats in buitenwijken weggedrukt worden door grootschalige kantoorgebouwen en kille zakelijkheid. De protesten hadden succes: de plannen voor de snelweg werden in [[1972]] in de gemeenteraad weggestemd, en de oude buurt werd in het kader van de [[stadsvernieuwing]] na de aanleg van de [[metro (vervoermiddel)|metro]] herbouwd. Hierdoor was het kleinschalige karakter van de [[Nieuwmarktbuurt|Nieuwmarkt]]- en [[Jodenbuurt (Amsterdam)|Jodenbuurt]] grotendeels behouden - een gegeven waar de Amsterdammers zeer gelukkig mee waren.

Het Maupoleum stond er inmiddels echter wel en was nu juist in zijn omvang ontwikkeld om langs een vierbaansweg te staan. Was het ontwerp ervan indertijd dan ook nog zonder negatieve weerklank ontvangen door de schoonheidscommissie - na het afblazen van de uitbreidingsplannen en het herbouwen van de oude buurten werd het gigantische gebouw algemeen ervaren als een betonpuist die ernstig detoneerde met de omgeving. Het pand werd bovendien, samen met het [[Wibauthuis]], door veel Amsterdammers ervaren als het symbool van de arrogantie van de macht die lang zijn grotestadsplannen had weten door te drukken; een reputatie die met het verstrijken der jaren sleets raakte, maar het esthetisch oordeel dat eraan kleefde: afwerende, ontoegankelijke en kille zakelijkheid, bleef onverminderd sterk (Rang 2005 en Van Rossem 2005). Zijn hele bestaan heette het Maupoleum in de volksmond 'het lelijkste gebouw van [[Nederland]]' (Hulsman 1997).

In [[1993]] is door de [[gemeente Amsterdam]] in de raad besloten dat het tijd was het pand te slopen. In reactie daarop heeft architect [[Piet Zanstra]] in een interview met [[NRC Handelsblad]] gezegd dat het gebouw geen sloop verdiende, hooguit een likje verf. Iemand met een cynisch gevoel voor humor zal in deze uiting aanleiding hebben gezien om de eerste sloopkogel die het Maupoleum in het voorjaar van [[1994]] trof geen daadwerkelijke sloopbal te laten zijn, maar een zak witte verf. Onder luid gejuich en applaus deed toenmalig wethouder [[Duco Stadig]] deze tegen het pand landen, waarmee de afbraak officieel was begonnen.

Met de sloop van het Maupoleum leek de weg vrij om ook de [[Jodenbreestraat]] haar kleinschaligheid terug te geven. De versmalling van de asfaltweg in de straat was een eerste aanzet daartoe. Op het vrijgekomen terrein werden echter in een nog groter bouwvolume en ondergebracht in twee panden een supermarkt, de [[dRO]] (dienst Ruimtelijke Ontwikkeling van de [[Gemeente Amsterdam]]) en de [[Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten]] gepland, beide gebouwen naar ontwerpen van het architectenbureau van [[Teun Koolhaas]]. Toen bekend werd op welke schaal gebouwd zou gaan worden groeide rap een breed gevoelde angst dat er opnieuw 'een maupoleum' zou verrijzen. Desondanks zijn de plannen zonder noemenswaardige aanpassingen in de omvang gerealiseerd, en daardoor lijkt de kleinschaligheid van de [[Jodenbreestraat]] dan ook feitelijk niet teruggekeerd.

==Bronvermelding==

* De Amsterdamse redactie (1993) Gesloopt? Het Maupoleum heeft een kwastje nodig, ''NRC Handelsblad'', 17 juni, pag. 29.

* Hulsman, B. (1997) 'Het Maupoleum stond op een verkeerde plek'; Architect Piet Zanstra zag zijn ontwerp afgebroken worden, ''NRC Handelsblad'', 11 april, pag. 9.

* Rang, L. (2005) "Het Wibauthuis is een monument van het niets", ''Binnenstad'', jrg. 39, nr. 210, pp. ?.

* Rossem, V. van (2005) "Ook impopulair erfgoed is behouden soms waard", ''Binnenstad'', jrg. 39, nr. 210, pp. ?.

{{Geen coördinaten|Noord-Holland}}